Không thể phát triển như cũ trong một khí hậu đã khác

4 giờ trướcBài gốc

Từ chỉ đạo của Tổng Bí thư...

Phát biểu tại Đại hội Đảng bộ Chính phủ ngày 13/10, Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu phải giải quyết dứt điểm những vấn đề tồn đọng kéo dài, trong đó có ngập lụt đô thị – nỗi lo lặp lại mỗi mùa mưa ở nhiều địa phương.

“Cứ mỗi trận mưa, mỗi mùa mưa đến, nhân dân rất lo lắng, rất băn khoăn, không chỉ ảnh hưởng đời sống mà còn tác động đến phát triển kinh tế – xã hội”, Tổng Bí thư nói. Ông nhấn mạnh rằng dù bão là không thể tránh được, nhưng phải chủ động ứng phó bằng những giải pháp quy mô, kiên cố thay vì các biện pháp tạm thời như bao cát, bởi "một cơn bão thôi là lại làm lại từ đầu".

Đô thị tỉnh Cao Bằng ngập trong nước lũ. Ảnh: A Cương

Cao Bằng là một trong những địa phương cảm nhận rõ nhất tinh thần chỉ đạo đó. Chỉ trong nửa tháng, hai cơn bão số 10 và 11 liên tiếp đổ bộ đã khiến hơn chục nghìn ngôi nhà bị ngập, hàng loạt công trình dân sinh hư hỏng. Thiên tai cực đoan buộc tỉnh phải nhìn lại toàn bộ cách quản lý nước, quy hoạch và phát triển của mình.

Ngay sau chỉ đạo của Tổng Bí thư, Tỉnh ủy và UBND tỉnh Cao Bằng đã triển khai rà soát toàn diện hệ thống hạ tầng, hồ chứa và quy hoạch đô thị, coi đây là bước đi đầu tiên để hiện thực hóa tinh thần “làm đến nơi đến chốn”. Tỉnh xác định đây mới là giai đoạn khởi động, cần sự chung tay của các bộ, ngành, giới khoa học và doanh nghiệp để xây dựng một mô hình đô thị miền núi thích ứng thực sự.

Cao Bằng có hai hệ thống sông ngòi lớn với đặc điểm rủi ro rất khác nhau, đòi hỏi hai hướng tiếp cận song hành.

Hệ thống sông Gâm – Bắc Vọng ở phía Tây Nam: Có địa hình cao, dốc, nền đất yếu, rủi ro đặc trưng là sạt lở, lũ quét. Với vùng này, trọng tâm là ổn định sườn dốc, bảo vệ rừng đầu nguồn, kiểm soát khai thác khoáng sản và tái bố trí dân cư khỏi vùng nguy hiểm.

Hệ thống sông Bằng Giang – Kỳ Cùng ở phía Đông Bắc: Địa hình thoải hơn, là nơi tập trung dân cư, đô thị và là trung tâm kinh tế của tỉnh. Rủi ro chính ở đây là ngập úng, đặc biệt tại khu vực hợp lưu sông Bằng – sông Hiến. Trọng tâm là các giải pháp “Giữ – Thấm – Trữ – Xả có kiểm soát” để bảo vệ hạ tầng và khu dân cư.

Cách tiếp cận này cho thấy Cao Bằng hiểu rằng, để sống an toàn với nước, phải quản trị trên toàn lưu vực thay vì xử lý riêng lẻ từng công trình.

... đến tư duy chuyển từ “chống” sang “thích ứng”

Ngay sau thiên tai, tỉnh đã rà soát toàn bộ hệ thống hồ chứa, thủy điện trên các sông Bằng, Hiến và Gâm. Các công trình được yêu cầu điều chỉnh quy trình vận hành liên hồ, kết nối dữ liệu thượng nguồn và hạ lưu để tránh các đỉnh lũ cộng hưởng. Các nhà máy thủy điện bắt buộc phải lắp cảm biến đo mực nước và truyền dữ liệu theo thời gian thực. Thông tin xả lũ phải đến được cấp xã, thôn, bản, không thể chỉ dừng lại ở văn bản hành chính.

“Không thể để hạ lưu ngập rồi mới biết thượng nguồn đã xả. Quản trị nước bây giờ phải theo lưu vực, không theo địa bàn”, một kỹ sư chia sẻ.

Cùng với đó, nguyên tắc “Giữ – Thấm – Trữ – Xả có kiểm soát” được đưa vào định hướng quy hoạch: từ việc trả lại không gian cho sông hồ, mở rộng các bề mặt thấm tự nhiên, đến xây dựng hồ điều hòa và vận hành hệ thống bơm, cống linh hoạt. Đây là khởi đầu của một tư duy mới: không “chống” nước một cách cực đoan, mà chủ động sống hài hòa cùng nước.

Hai cơn bão vừa qua cũng cho thấy điểm yếu lớn nhất chính là thiếu dữ liệu. Các chuyên gia nhận định: “Không có dữ liệu, điều hành là cảm tính. Có dữ liệu, mới điều hành bằng khoa học”.

Để khắc phục, Cao Bằng đang phối hợp với các viện nghiên cứu để chuẩn hóa dữ liệu nền, từ bản đồ địa hình có độ phân giải cao (DEM ≤ 1m) đến dữ liệu khí tượng, thủy văn, hạ tầng ngầm. Dữ liệu này không chỉ phục vụ cảnh báo mà còn là căn cứ để phân vùng rủi ro và đề xuất các cơ chế đầu tư thích ứng. Tỉnh cũng đang tính toán lại “mưa thiết kế” dựa trên đường cong cường độ-thời gian-tần suất (IDF) để các công trình tương lai có sức chống chịu tốt hơn trong bối cảnh khí hậu đã thay đổi.

Khát vọng trở thành mô hình điểm quốc gia

Từ kinh nghiệm thực tế, Cao Bằng đang chuẩn bị tổ chức Hội thảo “Đô thị miền núi thích ứng với biến đổi khí hậu cực đoan”. Qua đó, tỉnh sẽ chính thức kiến nghị Chính phủ lựa chọn Cao Bằng làm điểm thí điểm quốc gia về mô hình quản trị ngập lụt cho đô thị miền núi. Theo tỉnh, để làm được điều này, cần có một khung dữ liệu liên thông toàn quốc và một nền tảng số dùng chung giữa các bộ, ngành.

Bí thư Tỉnh ủy Cao Bằng Quản Minh Cường tại cuộc họp sau thiên tai đã đúc kết: “Qua thiên tai, chúng ta phải xem lại tư duy phát triển, xem lại học thuyết phát triển của chính Cao Bằng. Không thể phát triển như cũ trong một khí hậu đã khác”.

Dù chặng đường còn dài và không thể giải quyết tất cả trong một sớm một chiều, khát vọng thay đổi để sống an toàn cùng nước đã thực sự được khởi động tại Cao Bằng.

An Hải

Nguồn VietnamNet : https://vietnamnet.vn/khong-the-phat-trien-nhu-cu-trong-mot-khi-hau-da-khac-2452491.html