Không thu giữ tài sản 'duy nhất': bảo vệ người vay, lo ngại thị trường

4 giờ trướcBài gốc

Dự thảo quy định mới bảo vệ người đi vay có "nhà ở duy nhất" hoặc công cụ lao động "chủ yếu và duy nhất". Ảnh: LÊ VŨ

Vẫn còn nhiều khái niệm tranh cãi

Cụ thể, dự thảo lần đầu của Nghị định "Quy định điều kiện tài sản đảm bảo của khoản nợ xấu được thu giữ", nêu rõ tài sản bảo đảm (TSĐB) chỉ được thu giữ nếu không phải là “nhà ở duy nhất” và không phải là công cụ lao động “chủ yếu hoặc duy nhất” của bên bảo đảm.

Theo thuyết minh của đơn vị soạn thảo là Ngân hàng Nhà nước (NHNN), về bản chất việc không thu giữ TSBĐ là “biện pháp bảo vệ, giúp cho bên bảo đảm có điều kiện sinh sống, đáp ứng các nhu cầu sinh hoạt tối thiểu.

“Việc thu giữ TSBĐ có thể khiến bên bảo đảm càng khó khăn về tài chính cũng như không đảm bảo khả năng nuôi sống bản thân và gia đình; tương tự, việc thu giữ TSBĐ là nhà ở duy nhất cũng có thể khiến bên bảo đảm và gia đình không còn nơi ở để sinh hoạt”, văn bản của NHNN nêu.

Khái niệm được chú ý nhiều là “duy nhất” và ai là người xác nhận chúng. Dự thảo nêu rõ nghĩa vụ, trách nhiệm xác nhận, cam kết và chứng minh thuộc về bên bảo đảm.

Điều này nghĩa là bên đi vay phải tự cam kết tài sản mình là duy nhất. Trường hợp phải thuê bên thứ ba thực hiện các công việc này sẽ làm phát sinh chi phí, thủ tục khi cấp tín dụng và/hoặc khi tiến hành thu giữ TSBĐ.

“Việc đặt ra điều kiện hạn chế thu giữ đối với TSBĐ là nhà ở duy nhất cũng có thể tạo ra các rủi ro cho bên cho vay khi bên đi vay/bên bảo đảm cố tình tẩu tán tài sản, bất động sản để TSBĐ trở thành nhà ở duy nhất. Ngoài ra, ngay cả trong trường hợp TSBĐ là nhà ở duy nhất, khi bên bảo đảm đã đồng ý sử dụng nhà ở duy nhất để làm TSBĐ thì cũng cần tôn trọng thỏa thuận, ý chí của các bên”, NHNN nêu vấn đề.

Mặc dù nêu rủi ro có thể xảy ra, ý định của cơ quan soạn thảo chính sách là nhằm tiếp tục thể chế hóa chính sách phát triển nhà ở xã hội, tương tự là trường hợp công cụ lao động với tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW.

NHNN cũng dẫn lại một số quy định từ luật quốc tế. Tuy nhiên, nhà lập chính sách cũng lưu ý rằng điểm khác biệt lớn giữa pháp luật quốc tế quy định các hạn chế khi thu giữ tài sản để thi hành án là quá trình này được thực hiện bởi cơ quan thi hành án, một chủ thể công được trao thẩm quyền.

Trong khi đó, trường hợp thu giữ tài sản đảm bảo để xử lý nợ xấu quy định tại dự thảo Nghị định được thực hiện bởi bên nhận bảo đảm (trường hợp này là tổ chức tín dụng) hoặc người được bên nhận bảo đảm ủy quyền, một chủ thể dân sự không có công quyền.

Hiện nay, theo Luật Thi hành án dân sự và dự thảo sửa đổi thì tài sản không được kê biên là “công cụ lao động cần thiết, có giá trị không lớn được dùng làm phương tiện sinh sống chủ yếu hoặc duy nhất của người phải thi hành án và gia đình”.

Thách thức khác đặt ra trong dự thảo là nhiều định nghĩa chưa rõ ràng, cần làm rõ thêm. Chẳng hạn như việc xác định cụ thể, hoặc định lượng ngưỡng thu nhập mà công cụ lao động mang lại cũng là cơ sở để các bên thực hiện thống nhất; hay khái niệm công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất dựa trên cơ sở nào.

Nhiều lo ngại về thị trường

Trong dự thảo văn bản, bản thân cơ quan quản lý cũng có nêu lên một số tình huống và lo ngại về quy định mới. Chẳng hạn có nhắc đến trường hợp rủi ro khi người đi vay cố tình tẩu tán tài sản, hoặc nhìn từ góc độ khác là quyền hợp pháp của bên cho vay vì đây là thỏa thuận dân sự giữa hai bên.

Đây cũng là một trong những điểm lo ngại mà Luật sư Trần Minh Hải, Giám đốc điều hành Công ty Luật Basico, nhắc đến khi trao đổi với KTSG Online. Mâu thuẫn pháp lý ở chỗ không ai cấm tài sản hợp pháp được thế chấp, mà khi đã ký kết giao dịch hợp pháp thì tại sao lại không cho thực hiện cam kết và quyền năng của các bên trong đó, ông Hải đặt vấn đề.

Từ góc độ ngân hàng cũng sẽ gặp khó dù có bắt khách hàng cam kết, vì khi xảy ra tranh chấp thì kinh nghiệm cho thấy “99% bên có tài sản bảo đảm” sẽ thoái thác toàn bộ. “Quy định này tạo nên một cái cớ nữa cho những người vay tham gia tranh chấp ấy”, ông Hải nói.

Không chỉ ngân hàng mà chính bản thân người vay cũng sẽ chịu ảnh hưởng theo. Quy định này thậm chí có thể gây khó ngay cho bên được coi là bảo vệ vì sẽ "chẳng ngân hàng nào nhận" thế chấp vì không xử lý được tài sản đảm bảo, theo ông Hải.

Nhận định tương tự, PGS. TS Nguyễn Hữu Huân, Giảng viên Đại học UEH, đánh giá rằng với quy định này thì các ngân hàng sẽ ngại cho vay vì nguy cơ mất vốn. “Cho vay tài sản đảm bảo mà không được thu giữ thì nó đâu có gọi là tài sản bảo đảm, chưa tính đến việc người vay cố tình làm khó”, ông Huân nhận xét.

Theo ông Huân, quy định này sẽ ảnh hưởng lớn đến thị trường tín dụng Việt Nam, nơi phần lớn người dân vẫn đi thuê nhà, chỉ có số ít có căn nhà đầu tiên hay chiếc ô tô đầu tiên. Chưa kể có không ít đòn bẩy cũng đến từ các căn hộ là tài sản hình thành trong tương lai.

Điều này sẽ ảnh hưởng đến mục tiêu “tài chính toàn diện” vì người dân khó vay vốn hơn. “Người dân có quyền tận dụng những cái tài sản sẵn có để tạo ra đòn bẩy, cú hích thu nhập, nhưng nếu họ làm sai thì cũng phải chịu”, ông Huân nói.

Thu giữ tài sản đảm bảo là câu chuyện được nhắc nhiều đến trong thời gian qua, là yếu tố quan trọng giúp ngành đẩy nhanh tiến độ xử lý nợ xấu. Hồi tháng 6, Quốc hội đã thông qua Luật các tổ chức tín dụng sửa đổi, trong đó luật hóa quy định thu giữ tài sản đảm bảo, vốn được các Ngân hàng triển khai từ năm 2017 với Nghị quyết 42 của Quốc hội.

Tuy nhiên, việc thu giữ tài sản đảm bảo dù là công cụ thu hồi nợ nhanh hơn nhưng cũng lo ngại về nguy cơ lạm quyền, xâm hại quyền lợi chính đáng của bên vay. Việc bảo vệ người đi vay là đúng đắn, nhưng cần cân bằng giữa quyền chủ nợ và quyền của người vay.

Theo thuyết minh, khái niệm "Nhà ở duy nhất" là công trình xây dựng duy nhất thuộc quyền sở hữu của bên bảo đảm nơi bên bảo đảm ở và sinh sống ổn định, lâu dài hoặc thường xuyên sinh sống.

Còn công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất là phương tiện lao động mang lại thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất cho bên bảo đảm.

Thu nhập chủ yếu hoặc duy nhất của bên bảo đảm được xác định tương ứng với mức lương tối thiểu theo vùng nơi bên bảo đảm sinh sống và làm việc theo quy định của Chính phủ về mức lương tối thiểu đối với người lao động làm việc theo hợp đồng lao động.

Dũng Nguyễn

Nguồn Saigon Times : https://thesaigontimes.vn/khong-thu-giu-tai-san-duy-nhat-bao-ve-nguoi-vay-lo-ngai-thi-truong/