Khủng hoảng lương thực châu Phi: Báo động đỏ cho an ninh lương thực toàn cầu

2 giờ trướcBài gốc

Theo báo cáo chung của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) và Chương trình Lương thực Thế giới (WFP), trong năm 2024 đã có khoảng 295 triệu người tại hơn 50 quốc gia và vùng lãnh thổ rơi vào tình trạng “không đủ ăn” ở mức độ nghiêm trọng. Báo cáo cập nhật đến tháng 9/2025 cho biết con số này vẫn ở mức báo động, trong đó khoảng 1,4 triệu người rơi vào tình trạng “cực kỳ nguy cấp”, tức gần như không còn khả năng tiếp cận thực phẩm tối thiểu để duy trì sự sống.

Tại châu Phi, khoảng 1 tỷ người, tương đương gần hai phần ba dân số, hiện không thể duy trì một chế độ ăn uống cơ bản đủ dinh dưỡng. Riêng vùng Sừng châu Phi, nơi hạn hán kéo dài nhiều năm, tình trạng thiếu ăn và suy dinh dưỡng đang ngày một trầm trọng. Khủng hoảng lần này không chỉ do thiên tai, mà là sự cộng hưởng của nhiều yếu tố. Trước hết là biến đổi khí hậu khiến lượng mưa giảm sút nhiều năm liên tiếp, đất đai bạc màu, cây trồng mất mùa, đồng cỏ khô cằn. Tiếp đến là xung đột và bất ổn chính trị ở nhiều quốc gia, khiến nông dân không thể canh tác ổn định, chuỗi phân phối bị đứt gãy, hoạt động cứu trợ gặp khó khăn. Thêm vào đó, giá nhiên liệu và phân bón tăng cao trong bối cảnh kinh tế thế giới nhiều biến động đã khiến người nông dân ngày càng kiệt quệ, không đủ khả năng tái đầu tư sản xuất. Trong khi đó, các nguồn viện trợ quốc tế lại suy giảm vì nhiều điểm nóng xung đột cùng lúc bùng phát - từ Ukraine, Gaza đến Sudan.

Những túp lều bằng bạt và rơm khô là nơi trú ngụ của hàng nghìn người dân Somalia rời bỏ quê hương vì hạn hán và đói kém - hình ảnh biểu tượng cho cuộc khủng hoảng lương thực đang lan rộng tại vùng Sừng châu Phi. Ảnh: Al Jazeera.

Một chuyên gia của Liên đoàn Chữ thập đỏ và Trăng lưỡi liềm đỏ quốc tế cảnh báo: “Khủng hoảng lương thực tại châu Phi đang tăng tốc theo ba hướng cùng lúc: khí hậu khắc nghiệt, bất ổn chính trị và suy giảm viện trợ. Nếu thế giới không hành động ngay, hàng triệu người sẽ rơi vào cảnh đói kéo dài và tử vong là điều khó tránh khỏi”.

Sự nghiêm trọng của tình hình không chỉ nằm ở số người chịu đói, mà còn ở tác động dây chuyền của nó. Khi châu Phi, một trong những khu vực có tiềm năng nông nghiệp lớn, bị suy giảm mạnh sản lượng, thị trường lương thực toàn cầu sẽ chao đảo. Giá lúa mì, ngô, gạo và các mặt hàng thực phẩm thiết yếu tăng cao không chỉ ảnh hưởng đến các nước nghèo, mà còn tạo áp lực lớn lên những nền kinh tế đang phát triển vốn phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu lương thực. Từ đó, nguy cơ bất ổn xã hội, các làn sóng di cư quy mô lớn và những đợt khủng hoảng nhân đạo có thể lan rộng ra nhiều khu vực khác.

Các tổ chức quốc tế cũng ghi nhận sự mất cân bằng nghiêm trọng trong khả năng tiếp cận thực phẩm giữa người dân thành thị và vùng sâu, vùng xa ở châu Phi. Nhiều cộng đồng nông thôn gần như bị “cô lập” với thị trường, trong khi viện trợ lại không đủ để bù đắp nhu cầu. Báo cáo cảnh báo sớm của FAO và WFP công bố hồi tháng 9 xác định ít nhất 18 khu vực ở châu Phi đang ở mức “nguy cơ rất cao” về mất an ninh lương thực, và tình hình có thể kéo dài đến cuối năm.

Đáng lo ngại hơn, nguồn lực cứu trợ quốc tế đang thu hẹp nhanh chóng. WFP cho biết, do thiếu ngân sách, cơ quan này buộc phải cắt giảm viện trợ tại Somalia, từ khoảng 1,1 triệu người nhận hỗ trợ trong tháng 8 xuống còn khoảng 350 nghìn người vào tháng 11 năm nay. Điều này đồng nghĩa với việc hàng trăm nghìn người sẽ không còn nguồn lương thực tối thiểu để tồn tại.

Tình hình này đặt ra những cảnh báo sâu sắc. Thứ nhất, khủng hoảng lương thực tại châu Phi không còn là vấn đề “ở xa”, mà đã trở thành một phần trong những biến động toàn cầu có khả năng tác động trực tiếp tới chuỗi cung ứng, thị trường và an ninh của nhiều quốc gia. Thứ hai, các nước đang phát triển như Việt Nam, dù không nằm trong điểm nóng, vẫn có thể chịu ảnh hưởng gián tiếp thông qua biến động giá thực phẩm, chi phí đầu vào, cũng như sức ép từ các thị trường quốc tế. Thứ ba, nếu thế giới tiếp tục xử lý vấn đề theo kiểu “chữa cháy” ngắn hạn, cuộc khủng hoảng này sẽ không chỉ tái diễn mà còn có nguy cơ lan rộng và khó kiểm soát hơn.

Nhiều chuyên gia quốc tế cho rằng, giải pháp dài hạn không nằm ở việc tăng cường viện trợ khẩn cấp đơn thuần, mà ở việc tái cấu trúc toàn bộ hệ thống an ninh lương thực. Điều đó bao gồm đầu tư vào nông nghiệp thích ứng với biến đổi khí hậu, cải thiện hệ thống dự trữ chiến lược, đa dạng hóa nguồn cung và bảo đảm khả năng tiếp cận thị trường cho những cộng đồng dễ tổn thương. Bên cạnh đó, cần có cơ chế thương mại công bằng hơn để các nước nghèo không bị lép vế khi khủng hoảng xảy ra.

Đối với nhiều quốc gia, đây cũng là thời điểm cần nhìn nhận lại chiến lược bảo đảm an ninh lương thực quốc gia. Việc chủ động tăng cường sản xuất, đa dạng hóa nguồn cung nhập khẩu, củng cố dự trữ và mở rộng các kênh hợp tác quốc tế sẽ giúp giảm thiểu rủi ro khi thị trường toàn cầu biến động. Trong một thế giới ngày càng phụ thuộc lẫn nhau, không một quốc gia nào có thể đứng ngoài vòng xoáy này.

Khủng hoảng tại châu Phi là hồi chuông cảnh tỉnh cho toàn cầu: an ninh lương thực không còn là vấn đề thuần túy nông nghiệp, mà đã trở thành một vấn đề an ninh quốc gia, kinh tế và chính trị. Nếu thế giới không sớm có những bước đi mang tính chiến lược và lâu dài, hôm nay là châu Phi, nhưng ngày mai có thể là bất cứ quốc gia nào khác. Và khi đó, cái giá phải trả sẽ không chỉ là bữa ăn thiếu hụt, mà là sự ổn định của cả một trật tự quốc tế.

Khổng Hà

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/binh-luan-quoc-te/khung-hoang-luong-thuc-chau-phi-bao-dong-do-cho-an-ninh-luong-thuc-toan-cau-i785863/