Khủng hoảng ngân sách Mỹ: Quyền chi tiêu của Quốc hội bị đe dọa

6 giờ trướcBài gốc

Bảng thông báo đóng cửa dựng phía trước Phòng trưng bày Nghệ thuật quốc gia ở Washington, D.C., ngày 5/10/2025. Ảnh: THX/TTXVN

Khi chính phủ Mỹ bước sang tuần thứ tư của tình trạng đóng cửa, cuộc đối đầu ngân sách giữa Tổng thống Donald Trump và Quốc hội không chỉ làm tê liệt hoạt động của liên bang mà còn dấy lên lo ngại sâu sắc về sự xói mòn quyền lực chi tiêu của cơ quan lập pháp – quyền được Hiến pháp giao phó cho Quốc hội.

Trong suốt thời gian bế tắc, Nhà Trắng đã tự ý tái phân bổ nguồn quỹ, đóng băng hàng tỷ USD ngân sách cho các địa phương do đảng Dân chủ kiểm soát, sa thải hàng nghìn nhân viên liên bang, đồng thời ưu tiên chi trả lương cho quân đội và lực lượng chấp pháp có vũ trang. Các động thái này được xem là gia tăng quyền điều hành tài chính của Tổng thống Donald Trump, vượt ra ngoài khuôn khổ mà Quốc hội phê chuẩn.

Bà Molly Reynolds, chuyên gia tại Viện Brookings, cảnh báo: “Đây là mối đe dọa mang tính tồn vong đối với quyền lực ngân sách của Quốc hội. Làm sao có thể đàm phán một thỏa thuận chi tiêu dài hạn khi hành pháp có thể phớt lờ mọi điều khoản được luật hóa?”

Cuộc khủng hoảng bắt đầu từ ngày 1/10, khi hai đảng không đạt được thỏa thuận ngân sách cho năm tài khóa mới. Đảng Dân chủ từ chối thông qua dự luật tạm thời nếu không đi kèm gia hạn trợ cấp bảo hiểm y tế giá rẻ (ACA) cho 24 triệu người Mỹ, trong khi đảng Cộng hòa khẳng định chính phủ phải mở cửa trước khi bàn đến vấn đề này.

Một khảo sát của Reuters/Ipsos cho thấy 50% người dân đổ lỗi cho đảng Cộng hòa, trong khi 43% quy trách nhiệm cho đảng Dân chủ. Thượng nghị sĩ Dân chủ Tim Kaine (bang Virginia) tuyên bố: “Chúng tôi không thể thông qua ngân sách rồi để Tổng thống tiếp tục tự ý sa thải người và cắt giảm chương trình”. Ngay cả Thượng nghị sĩ Cộng hòa Thom Tillis (North Carolina) cũng thừa nhận phe Dân chủ có lý khi đòi cam kết rõ ràng về việc tuân thủ ngân sách.

Trọng tâm tranh cãi hiện xoay quanh Giám đốc Ngân sách Nhà Trắng Russell Vought, người được coi là “kiến trúc sư” của chiến lược ngân sách trong thời kỳ đóng cửa. Ông Trump không ngần ngại ca ngợi ông Vought, gọi ông là “Darth Vader của chính phủ”, thể hiện sự ủng hộ đối với cách tiếp cận cứng rắn.

Tuy nhiên, một số nghị sĩ Cộng hòa bắt đầu lo ngại. Hạ nghị sĩ Mike Simpson (Montana) thừa nhận: “Quốc hội đang không làm tròn trách nhiệm. Việc Nhà Trắng giữ tiền và tự quyết chi tiêu là vi hiến”. Trái lại, phe bảo thủ cực hữu như Hạ nghị sĩ Chip Roy (Texas) lại ủng hộ việc trao thêm quyền điều hành ngân sách cho Nhà Trắng, cho rằng “nếu phe Dân chủ ngăn cản, Tổng thống và Văn phòng Quản lý và Ngân sách (OMB) nên được linh hoạt quyết định phân bổ quỹ”.

Hiện Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson vẫn giữ Hạ viện trong tình trạng tạm nghỉ, còn Thượng viện do phe Dân chủ chi phối tiếp tục phản đối dự luật chi tiêu tạm thời. Khi thời hạn tài khóa mới đã trôi qua gần một tháng, nguy cơ chính phủ đóng cửa kéo dài, kinh tế đình trệ và quyền lập pháp của Quốc hội tiếp tục bị suy yếu đang trở thành nỗi lo lớn trong nền chính trị Mỹ.

Một cựu cố vấn quốc hội nhận định: “Chúng ta đang để quyền kiểm soát ngân sách – nền tảng của dân chủ Mỹ – trượt dần vào tay hành pháp. Nếu Quốc hội không giành lại quyền giữ hầu bao, hệ thống kiểm soát và cân bằng quyền lực sẽ không còn nguyên vẹn”.

Đoàn Hùng/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/khung-hoang-ngan-sach-my-quyen-chi-tieu-cua-quoc-hoi-bi-de-doa/393340.html