Kiểm soát thuốc lá mới: Cần tháo gỡ nút thắt trong việc phân loại các sản phẩm

4 giờ trướcBài gốc

Mặc dù Nghị quyết 173/2024/QH15 đã chính thức có hiệu lực, quy định cấm các loại thuốc lá mới gồm thuốc lá điện tử (TLĐT), thuốc lá nung nóng (TLNN), nhưng theo nhận định của nhiều bên, việc đưa nghị quyết vào thực tiễn vẫn đối mặt với nhiều thách thức phức tạp.

Một trong những vấn đề nổi bật là nhu cầu thực tế của người tiêu dùng đối với các sản phẩm này, cùng với sự chưa rõ ràng về mặt pháp lý khi chưa có kết luận chính thức liệu TLĐT hay TLNN có được xếp vào nhóm sản phẩm thuốc lá theo luật hiện hành hay không.

Do vậy, để Nghị quyết 173/2024/QH15 có thể triển khai hiệu quả và mang tính quy phạm rõ ràng, việc điều chỉnh hệ thống pháp luật hiện hành phù hợp với thực tiễn là điều kiện tiên quyết.

Thuốc lá mới chứa nguyên liệu thuốc lá: Nút thắt dẫn đến quan điểm trái chiều

Không như thuốc lá điếu, thuốc lá mới đa dạng về cấu tạo và chủng loại. Bên cạnh các loại TLĐT hay TLNN dạng lai (hybrid) sử dụng dung dịch tinh dầu, TLNN dạng nguyên bản chỉ sử dụng hoàn toàn nguyên liệu thuốc lá tương tự như thuốc lá truyền thống.

Theo ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Dân sự - Kinh tế (Bộ Tư pháp), hiện nay, Luật Phòng chống tác hại thuốc lá (PCTHTL) vẫn là văn bản pháp lý cao nhất điều chỉnh lĩnh vực thuốc lá. Tuy nhiên, luật này chưa hề có định nghĩa cụ thể nào về TLĐT, TLNN sử dụng hoàn toàn là nguyên liệu thuốc lá, và sản phẩm lai giữa TLNN và TLĐT (hybrid).

Với TLNN chỉ sử dụng nguyên liệu thuốc lá, ông Hải nhận định, sản phẩm này tương tự thuốc lá truyền thống, chỉ khác biệt ở công cụ hỗ trợ cho việc hút thuốc. Do vậy, TLNN đáp ứng đầy đủ các tiêu chí của định nghĩa về sản phẩm thuốc lá theo Luật PCTHTL.

Tuy nhiên, vì Nghị quyết 173 có hiệu lực từ năm 2025 nêu rõ việc cấm TLĐT, TLNN, do vậy theo ông Hải vấn đề đặt ra là cần phải hoàn thiện hệ thống pháp luật để có thể thực thi Nghị quyết của Quốc hội mà không có vướng mắc.

Theo đó, ông Hải cũng lo ngại khả năng nảy sinh tranh cãi không bình đẳng giữa các sản phẩm.

"Bởi vì đều cùng có nguyên liệu thuốc lá và cùng là sản phẩm thuốc lá, nhưng tại sao cấm loại này mà lại không cấm loại kia, như vậy có phải là phân biệt đối xử không?", ông Hải đặt vấn đề.

Do vậy, nhiều ý kiến cho rằng trong quá trình triển khai thực thi Nghị quyết, cần có sự phân biệt giữa các sản phẩm thuốc lá mới không chỉ về mặt kỹ thuật mà còn tác động của từng loại sản phẩm lên xã hội.

Về mặt kỹ thuật, theo phân loại quốc tế, TLNN được chia thành 2 nhóm chính. Nhóm thứ nhất là TLNN sử dụng thiết bị điện tử để làm nóng trực tiếp nguyên liệu thuốc lá, hoàn toàn không có tinh dầu, nhằm tạo ra khí hơi (aerosol) mà người dùng hít vào.

Nhóm thứ hai là TLNN lai (hybrid) chứa cả tinh dầu và thuốc lá, hoạt động theo cơ chế hóa hơi dung dịch điện tử trước, sau đó luồng hơi này đi qua phần nguyên liệu thuốc lá trước khi được người dùng hít vào.

Ảnh minh họa: Frontiers

Tổ chức Tiêu chuẩn hóa Quốc tế (ISO) đã đưa ra định nghĩa rõ ràng: TLNN là sản phẩm có nền là thuốc lá, được làm nóng thay vì đốt cháy, nhằm tạo ra khí hơi chứa nicotine và các chất hóa học khác.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khẳng định TLNN là sản phẩm thuốc lá, bởi thành phần chính vẫn là nguyên liệu từ cây thuốc lá.

Quan điểm này đã được củng cố tại Hội nghị các Bên tham gia Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC) lần thứ 8 vào năm 2018 (COP8), và tiếp tục được tái khẳng định trong báo cáo mới nhất của WHO công bố vào tháng 6/2025.

Theo đó, WHO yêu cầu các quốc gia thành viên quản lý TLNN theo luật kiểm soát thuốc lá hiện hành, mặc dù tổ chức này vẫn khuyến nghị cấm hoặc hạn chế TLĐT.

Cần lắng nghe tiếng nói các bên trong quá trình sửa Luật

Thuốc lá là ngành hàng kinh doanh có điều kiện và chịu ảnh hưởng một chuỗi các hệ thống pháp luật có thể kể đến Luật PCTHTL, Luật Đầu tư, Luật Quản lý ngoại thương.

Đồng thời, Việt Nam cũng tham gia và ký kết các hiệp nghị thương mại quốc tế vốn thừa nhận tính hợp pháp và bình đẳng đối với các sản phẩm thuốc lá.

Do vậy, để thực thi Nghị quyết hiệu quả, theo các chuyên gia, cần thống nhất điều chỉnh các luật hiện hành để tránh tình trạng Luật và Nghị quyết có sự mâu thuẫn lẫn nhau.

Trong đó, cần phân biệt rõ trong các sản phẩm TLĐT, TLNN, hybrid… đâu là các sản phẩm thuốc lá, để giúp cho việc quản lý tuân thủ quy định trong nước và cam kết quốc tế.

Mặt khác, việc phân loại còn phục vụ cho công tác quản lý và thực thi pháp luật trở nên hiệu quả hơn.

Xét về khía cạnh pháp lý, mỗi loại sản phẩm có cấu tạo và cơ chế hoạt động riêng biệt. Nếu không có định nghĩa chính xác, tương đồng với quốc tế, các cơ quan chức năng như công an hay quản lý thị trường sẽ gặp khó khăn khi xử lý các trường hợp buôn lậu, tàng trữ, không chỉ là buôn lậu trong nước mà ngăn chặn tình trạng buôn lậu từ quốc tế vào Việt Nam.

Bà Nguyễn Quỳnh Liên

Tham mưu cho quy trình sửa luật, bà Nguyễn Quỳnh Liên, Trưởng Ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội, UBTƯ MTTQ Việt Nam nhận định, lệnh cấm thuốc lá mới là quyết sách tác động đến đa dạng các đối tượng gồm người dùng, doanh nghiệp và cả nhà đầu tư nước ngoài, kinh tế địa phương.

Vì vậy, trong quá trình sửa luật, cần có sự tham gia đóng góp ý kiến của các bên liên quan gồm các tổ chức xã hội, giới chuyên gia, doanh nghiệp và cả cộng đồng khoa học.

Việc đồng hành với nhà làm luật ngay từ khâu soạn thảo này sẽ tạo ra sự đồng thuận và khả năng thực thi cao hơn trong quá trình triển khai thực tế.

Theo tinh thần chỉ đạo mới nhất của Thủ tướng Chính phủ tại Phiên họp chuyên đề về xây dựng pháp luật lần thứ hai trong tháng 9/2025, các luật sửa đổi cần được thực hiện với mục tiêu kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, rào cản pháp lý, tạo môi trường kinh doanh minh bạch, thuận lợi, thu hút đầu tư, bảo vệ quyền lợi người dân và doanh nghiệp.

Đồng thời, quan điểm của Chính phủ cũng nêu rõ cần tiếp tục lắng nghe ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, nhà nghiên cứu, ý kiến của nhân dân, các đối tượng tác động và tham khảo kinh nghiệm quốc tế phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh Việt Nam.

Do vậy, việc sửa các luật liên quan đến vấn đề kiểm soát, phòng chống tác hại thuốc lá đang được kỳ vọng sẽ được chỉnh sửa dựa trên chỉ đạo của Chính phủ để tiếng nói của mọi đối tượng đều được nhìn nhận, và được bảo vệ trong các quy định mới, kỷ nguyên mới.

Nguồn Người Đưa Tin : https://nguoiduatin.vn/kiem-soat-thuoc-la-moi-can-thao-go-nut-that-trong-viec-phan-loai-cac-san-pham-204251007192030319.htm