Kiểm toán đầu tư công: Không để 'đòn bẩy' thành… gánh nặng

3 giờ trướcBài gốc

KTNN góp phần nâng cao tính minh bạch trong quản lý, sử dụng vốn ĐTC. Ảnh: TL

Thất thoát, lãng phí trong đầu tư công còn nhức nhối

Sau giai đoạn chịu tác động nặng nề của đại dịch Covid-19, Chính phủ đã coi đầu tư công (ĐTC) là kênh dẫn vốn chủ lực, tạo lực đẩy quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội. Nhờ đó, nhiều dự án hạ tầng, giao thông, y tế, giáo dục được triển khai, góp phần kích thích tăng trưởng, tạo việc làm, thúc đẩy đầu tư tư nhân.

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, thực tiễn quản lý và sử dụng nguồn vốn ĐTC vẫn bộc lộ hàng loạt bất cập, thậm chí sai phạm. Điều này làm giảm tính hiệu quả của chính sách ưu tiên vốn cho ĐTC, đồng thời khiến dư luận lo ngại về nguy cơ “đòn bẩy” trở thành gánh nặng.

Qua kết quả kiểm toán của KTNN và đánh giá từ các cơ quan chức năng cho thấy, tình trạng chậm giải ngân vốn ĐTC vẫn diễn ra phổ biến, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ dự án và hiệu quả sử dụng vốn. Việc phân bổ vốn nhiều nơi chưa sát thực tế, dẫn đến dàn trải; công tác quản lý tạm ứng, thanh toán thiếu chặt chẽ, phát sinh nợ đọng xây dựng cơ bản; quy trình đấu thầu, lựa chọn nhà thầu còn tồn tại tiêu cực.

Cụ thể, theo kết quả kiểm toán năm 2023, hàng loạt dự án trọng điểm quốc gia đều có tồn tại, sai sót, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ thất thoát, lãng phí. Điển hình như: Dự án đầu tư xây dựng tuyến đường Vành đai 4 - Vùng Thủ đô Hà Nội; Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành; các dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 (đoạn Cần Thơ - Hậu Giang, Hậu Giang - Cà Mau, Chí Thạnh - Vân Phong, Vân Phong - Nha Trang, Bãi Vọt - Hàm Nghi, Hàm Nghi - Vũng Áng); Dự án đầu tư xây dựng mới cơ sở 2 Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức…

Kiểm toán việc quản lý, sử dụng vốn ĐTC, đặc biệt tại các dự án trọng điểm là nhiệm vụ trọng tâm của KTNN. Bởi đây là lĩnh vực sử dụng nguồn vốn công rất lớn, vì thế luôn tiềm ẩn rủi ro thất thoát, lãng phí. Trong quá trình kiểm toán, các đơn vị cần chú trọng đánh giá việc chấp hành pháp luật, tính kinh tế, hiệu quả trong ĐTC, kịp thời phát hiện hành vi tham nhũng, lãng phí để có kiến nghị phù hợp.

Tổng Kiểm toán nhà nước Ngô Văn Tuấn

Không chỉ vậy, nhiều dự án sử dụng vốn lớn nhưng trễ tiến độ, gây lãng phí nghiêm trọng. Theo KTNN, có dự án chậm tới trên 5 năm so với kế hoạch, như Dự án của Công ty CP Than Hà Lầm hay Dự án xây dựng Trung tâm Hội nghị 30/4. Đặc biệt, Dự án đầu tư xây dựng cơ sở 2 Bệnh viện Bạch Mai và Bệnh viện Việt Đức chậm gần chục năm, thuộc diện theo dõi của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Hiện, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã khởi tố vụ án để làm rõ trách nhiệm các tổ chức, cá nhân liên quan.

Điều đáng lo ngại là nhiều sai phạm được KTNN chỉ ra, cảnh báo từ trước nhưng vẫn tiếp tục tái diễn. Điển hình như việc Bộ Kế hoạch và Đầu tư khi lập báo cáo đánh giá đầu tư đã thiếu đánh giá tính khả thi của kế hoạch ĐTC; báo cáo giám sát, đánh giá tổng thể đầu tư chậm, chưa đầy đủ, thậm chí sai lệch so với số liệu của Bộ Tài chính. Tại một số Bộ, ngành, địa phương, tiêu cực trong quản lý dự án vẫn diễn ra nhưng chưa được chấn chỉnh triệt để.

Tập trung kiểm toán để tăng tính minh bạch

Trong bối cảnh kinh tế thế giới biến động khó lường, sản xuất và xuất khẩu còn nhiều khó khăn, đầu tư công tiếp tục được coi là động lực quan trọng thúc đẩy tăng trưởng, đồng thời khơi thông và dẫn dắt các nguồn vốn xã hội. Nhưng nếu những bất cập, tiêu cực trong quản lý vốn ĐTC không được xử lý dứt điểm, nguồn lực này có nguy cơ bị lãng phí, thậm chí trở thành gánh nặng cho ngân sách và nền kinh tế.

Xuất phát từ thực tiễn đó, năm 2026, KTNN sẽ tăng cường kiểm toán lĩnh vực ĐTC, đặc biệt tập trung vào các dự án trọng điểm quốc gia trong lĩnh vực hạ tầng và giao thông. Đại diện Vụ Tổng hợp, KTNN cho biết, trọng tâm kiểm toán là đánh giá việc chấp hành pháp luật trong hoạt động đầu tư xây dựng; công tác lựa chọn nhà thầu; việc áp dụng định mức, đơn giá, tiến độ, chất lượng; tình hình giải ngân vốn đầu tư; hiệu quả dự án; trách nhiệm của các cấp, ngành, chủ đầu tư, nhà thầu. Bên cạnh đó, KTNN cũng sẽ kiểm toán việc lập kế hoạch ĐTC trung hạn giai đoạn 2026-2030; việc tuân thủ các quy định về kéo dài thời gian thực hiện và giải ngân; cũng như công tác quản lý, theo dõi và xử lý nợ đọng xây dựng cơ bản.

Đáng chú ý, ngoài việc lồng ghép nội dung kiểm toán ĐTC trong các cuộc kiểm toán thường xuyên, KTNN sẽ tổ chức một cuộc kiểm toán chuyên đề diện rộng, quy mô toàn Ngành, đánh giá việc quản lý, sử dụng vốn ĐTC giai đoạn 2021-2025. Với phạm vi lớn và thời gian kéo dài, kiểm toán chuyên đề này sẽ giúp đánh giá toàn diện tính tuân thủ pháp luật, hiệu quả phân bổ, giải ngân và quyết toán vốn đầu tư công trong cả giai đoạn. Từ đó, KTNN sẽ có điều kiện phát hiện sai phạm, kiến nghị xử lý, đồng thời đề xuất sửa đổi, bổ sung cơ chế chính sách, quy trình quản lý để nâng cao hiệu quả đầu tư công.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, kiểm toán diện rộng sẽ không chỉ làm rõ sai phạm, trách nhiệm của các chủ thể tham gia quản lý vốn đầu tư, mà quan trọng hơn, sẽ góp phần nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm giải trình trong toàn bộ quá trình sử dụng vốn.

Cần tăng cường giám sát, siết chặt kỷ luật tài chính

Chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh cho rằng, tình trạng thất thoát, lãng phí trong đầu tư công bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân: Cơ chế, chính sách còn bất cập; công tác quản lý yếu kém; phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả. Đặc biệt, “căn bệnh” sợ sai, sợ trách nhiệm dẫn đến tình trạng “có tiền mà không tiêu được”, khiến nhiều dự án đình trệ, chậm tiến độ, đội vốn.

Ông nhấn mạnh: “Đây chính là lý do cần tăng cường tiếng nói giám sát, trong đó có vai trò quan trọng của KTNN. Bởi khi tính minh bạch và trách nhiệm giải trình được nâng cao, hiệu quả sử dụng nguồn lực công mới thực sự được đảm bảo.”

Có thể nói, việc KTNN quyết định thực hiện kiểm toán diện rộng đối với vốn ĐTC năm 2026 là bước đi cần thiết, kịp thời và đúng hướng. Cuộc kiểm toán không chỉ nhằm phát hiện sai phạm, chấn chỉnh kỷ cương, mà còn để bảo vệ và phát huy hiệu quả nguồn lực quốc gia.

Sự phối hợp chặt chẽ giữa KTNN với các Bộ, ngành, địa phương và đơn vị sử dụng vốn sẽ góp phần giảm thiểu thất thoát, lãng phí, nâng cao chất lượng công trình. Quan trọng hơn, điều này còn củng cố niềm tin của nhân dân vào công tác quản lý tài chính công, tài sản công của Nhà nước, để vốn đầu tư công thực sự trở thành “đòn bẩy” cho phát triển, chứ không phải gánh nặng của nền kinh tế./.

N.LỘC

Nguồn Kiểm Toán : http://baokiemtoan.vn/kiem-toan-dau-tu-cong-khong-de-don-bay-thanh-ganh-nang-43060.html