Kiểm toán trong kỷ nguyên mới - Nâng cao năng lực kiểm toán với AI

2 giờ trướcBài gốc

Ông Bùi Quốc Dũng, Phó tổng Kiểm toán Nhà nước phát biểu tại sự kiện. Ảnh: ACCA Việt Nam.

ACCA và KTNN: Hợp tác chiến lược thúc đẩy kiểm toán công hiện đại

Sự kiện đối thoại quốc tế với chủ đề “Kiểm toán trong kỷ nguyên mới - Nâng cao năng lực kiểm toán với AI” đã diễn ra thành công, quy tụ hơn 100 đại biểu là lãnh đạo cấp cao từ các tổ chức quốc tế, Kiểm toán nhà nước, công ty kiểm toán trong và ngoài nước, các ngân hàng, các Hội, Hiệp hội trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán.

Phát biểu khai mạc, ông Bùi Quốc Dũng, Phó tổng Kiểm toán Nhà nước, khẳng định rằng trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi căn bản cách thức hoạt động của ngành kiểm toán.

“Trong bối cảnh toàn cầu hóa, tôi tin rằng sức mạnh của nghề kiểm toán không đến từ từng quốc gia riêng lẻ, mà từ sự kết nối của tri thức, dữ liệu và chuẩn mực quốc tế. AI không chỉ đòi hỏi chúng ta thay đổi công cụ, mà còn đòi hỏi thay đổi tư duy kiểm toán từ kiểm tra cái đã xảy ra sang phân tích điều đang xảy ra và dự báo điều sẽ xảy ra, từ kiểm toán hồ sơ sang kiểm toán dữ liệu, và từ báo cáo kết quả sang đưa ra khuyến nghị giá trị cho chính sách công,” Phó tổng Kiểm toán Nhà nước nhấn mạnh.

“Điều đó đòi hỏi người kiểm toán viên của kỷ nguyên mới phải là người hội tụ ba yếu tố: Trung thực, thông minh, và trách nhiệm vì mục tiêu cuối cùng là phục vụ công dân và phát triển bền vững".

Thông tin tại sự kiện, ông Dũng cho biết nhiều cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) trên thế giới đã và đang dịch chuyển từ hậu kiểm sang giám sát toàn diện và tiên đoán rủi ro. Việt Nam không đứng ngoài xu thế ấy.

Thực tế cho thấy, khối lượng và độ phức tạp của dữ liệu công tại Việt Nam đang dần vượt xa những gì phương pháp kiểm toán truyền thống (chủ yếu dựa vào chọn mẫu) có thể bao quát.

Phó tổng Kiểm toán nhà nước đưa ra ví dụ từ một số cơ quan thuộc Bộ Tài chính. Ở Bảo hiểm Xã hội Việt Nam, mỗi tháng có 17 triệu lượt tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc; mỗi năm phát hành 96 triệu thẻ bảo hiểm y tế và xử lý hơn 200 triệu lượt khám chữa bệnh liên quan đến chi trả bảo hiểm.

Hay như Cục Thuế, tính đến cuối năm ngoái, có hơn 950.000 doanh nghiệp khai thuế điện tử đã thực hiện nộp gần 16 triệu hồ sơ và gần 150 triệu tờ khai.

“Đó là những bức tranh dữ liệu khổng lồ, liên tục cập nhật theo thời gian thực, mà nếu tiếp tục xử lý bằng cách tiếp cận thủ công truyền thống, chúng ta sẽ có nguy cơ bỏ sót rủi ro hệ thống và giảm độ tin cậy của kết luận kiểm toán”, ông Dũng thông tin.

Nghề kiểm toán, về bản chất, là nghề của bằng chứng và suy luận. Trong mô hình truyền thống, do hạn chế về thời gian, nguồn lực, kiểm toán viên phải chọn mẫu đại diện, rồi từ những mảnh ghép đó suy diễn ra bức tranh tổng thể.

Cách tiếp cận này đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử, nhưng nó mang trong mình rủi ro lấy mẫu, giới hạn tầm bao quát và đặc biệt khó theo kịp những dòng dữ liệu phát sinh liên tục. Sự xuất hiện của AI và phân tích dữ liệu lớn tạo ra bước ngoặt: thay vì “điểm ảnh rời rạc”, cơ quan kiểm toán có thể quét và phân tích toàn bộ tập dữ liệu, nhờ đó nâng mức đảm bảo, giảm thiên kiến chủ quan và tăng tính nhất quán trong đánh giá.

Cùng lúc, các thuật toán học máy, học sâu và xử lý ngôn ngữ tự nhiên biến những kho văn bản, hồ sơ phi cấu trúc khổng lồ thành thông tin có thể truy cập, tìm kiếm, đối chiếu và giải thích được. Và khi đó, kiểm toán không dừng ở phát hiện sau, mà có thể dự báo xu hướng sai sót, lãng phí, gian lận để can thiệp sớm, đánh dấu một bước chuyển từ phản ứng sang chủ động.

Ông Bùi Quốc Dũng, Phó tổng Kiểm toán Nhà nước

Kiểm toán Nhà nước đã lựa chọn con đường chủ động: xây nền tảng dữ liệu, kết nối - chia sẻ với các bộ, ngành trọng yếu, chuẩn bị hạ tầng lưu trữ và xử lý đồng thời triển khai những dự án AI trực tiếp giải bài toán nghiệp vụ của kiểm toán công.

Theo đó, Kiểm toán Nhà nước đã khởi dựng nền tảng dữ liệu lớn, lựa chọn kiến trúc công nghệ phù hợp và kết nối-chia sẻ với Bộ Tài chính, Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước, tạo lập kho dữ liệu trên 100 triệu bản ghi phục vụ phân tích kiểm toán.

“Chúng tôi đã xây dựng hệ sinh thái công nghệ kiểm toán, trong đó 6 phần mềm ứng dụng AI và dữ liệu đang được triển khai trong thực tế: từ phân tích dữ liệu ngân sách, đánh giá rủi ro, kiểm tra giao dịch tài chính, đến giám sát đầu tư công và đánh giá chi tiêu xanh. Những kết quả bước đầu đó khẳng định: AI không thay thế kiểm toán viên, mà làm cho kiểm toán viên trở nên mạnh mẽ hơn, chính xác hơn và sâu sắc hơn,” ông nói thêm.

“Ở góc độ quản trị công, chúng tôi nhận thấy AI không chỉ giúp phát hiện sai phạm nhanh hơn, mà còn giúp dự báo rủi ro, khuyến nghị chính sách và hỗ trợ quyết định quản lý tài chính công, đúng với tinh thần chuyển đổi từ kiểm toán sau sang kiểm toán thông minh, chủ động, thời gian thực,” Phó tổng Kiểm toán Nhà nước kết luận.

Bà Ayla Majid, Chủ tịch ACCA Toàn cầu. Ảnh: ACCA Việt Nam.

Về phía ACCA, bà Ayla Majid, Chủ tịch ACCA Toàn cầu, đã gửi lời cảm ơn sâu sắc tới KTNN vì mối quan hệ hợp tác toàn cầu cùng ACCA trong trong cải cách kiểm toán công. Bà Ayla nhấn mạnh, AI đang định hình lại cách thức kiểm toán được thực hiện, chứ không thay thế vai trò của kiểm toán viên.

“Kiểm toán Nhà nước đang nắm giữ vị thế đặc biệt trong hành trình này. Bằng cách ứng dụng AI một cách có trách nhiệm vào quy trình kiểm toán, đồng thời xây dựng các khuôn khổ để giám sát chính các hệ thống AI, cơ quan có thể bảo đảm rằng tiềm năng của công nghệ này được chuyển hóa thành giá trị bền vững cho xã hội,” bà Ayla chia sẻ.

“AI sẽ không thay thế kiểm toán viên chuyên nghiệp, nhưng chắc chắn sẽ định hình lại cách thức cung cấp dịch vụ đảm bảo. Đối với khu vực công, thách thức đặt ra là tận dụng hiệu quả từ công nghệ mà vẫn bảo toàn được tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Các nghiên cứu và khuyến nghị của ACCA cho thấy sự cân bằng này hoàn toàn có thể đạt được,” Chủ tịch ACCA Toàn cầu nhấn mạnh.

Bà Ayla Majid chia sẻ, ACCA đã tái thiết kế chương trình đào tạo nghề nghiệp toàn cầu, ra mắt vào tháng 6 năm nay, nhằm chuẩn bị cho các chuyên gia tài chính đối mặt với những thách thức phức tạp của thế giới hiện đại từ biến động kinh tế, biến đổi khí hậu đến xung đột địa chính trị.

“Đây là trọng tâm của chương trình đào tạo mới của chúng tôi nhằm chuẩn bị cho các chuyên gia đối mặt với những thách thức phức tạp của một thế giới đang thay đổi”, bà cho hay.

Chia sẻ thêm về kết quả nghiên cứu toàn cầu của ACCA, trong đó có chuỗi AI Monitor, đại diện tổ chức cho biết 85% chuyên gia tài chính tin rằng trí tuệ nhân tạo sẽ làm thay đổi vai trò của họ, nhưng hiện nay chưa đến một phần ba có cơ hội được đào tạo nâng cao một cách bài bản.

“Khoảng cách này cho thấy nhu cầu đầu tư không chỉ vào công nghệ, mà còn vào năng lực con người,” bà nhấn mạnh. “Chúng tôi tin rằng các chuyên gia tài chính trong khu vực công cần được trang bị không chỉ kỹ năng chuyên môn, mà còn tư duy đạo đức và năng lực phản biện. Họ phải hiểu cách các mô hình AI được huấn luyện, nhận biết những sai lệch tiềm ẩn và biết cách diễn giải kết quả đầu ra. Họ không cần trở thành nhà khoa học dữ liệu, nhưng phải có khả năng hợp tác hiệu quả với họ".

Năm 2025 đánh dấu giai đoạn hợp tác sâu rộng giữa KTNN và ACCA, với hàng loạt hoạt động nổi bật: hội thảo chuyên đề về AI tổ chức vào tháng 5, các khóa đào tạo IFRS dành cho kiểm toán viên công, và chương trình cập nhật kiến thức chuyên môn cho nhân sự ngành ngân hàng. Những sáng kiến này không chỉ góp phần nâng cao năng lực chuyên môn mà còn thúc đẩy sự hội nhập của kiểm toán công Việt Nam với các chuẩn mực toàn cầu.

Sự kiện chính là dịp khẳng định mối quan hệ hợp tác giữa Kiểm toán Nhà nước Việt Nam (KTNN) và Hiệp hội Kế toán Công chứng Anh quốc (ACCA) dưới vai trò là trụ cột chiến lược trong việc nâng cao năng lực kiểm toán công, thúc đẩy minh bạch và trách nhiệm giải trình trong thời đại số.

Tọa đàm chuyên sâu: AI - Từ công cụ hỗ trợ đến chiến lược quốc gia

Trong khuôn khổ sự kiện đối thoại quốc tế, hai phiên thảo luận chuyên đề đã mang đến những góc nhìn đa chiều và thực tiễn từ các tổ chức tài chính, kiểm toán và công nghệ hàng đầu, góp phần định hình bức tranh toàn cảnh về vai trò của trí tuệ nhân tạo trong ngành kế-kiểm hiện đại.

Phiên thảo luận đầu tiên với chủ đề “Kiểm toán thông minh - AI từ công cụ hỗ trợ đến chiến lược chuyển đổi”, do ông Tô Quốc Hưng, Giám đốc Quốc gia ACCA Việt Nam điều phối, quy tụ các diễn giả bao gồm bà Nguyễn Ngọc Lan Anh, Giám đốc Công nghệ và Nghiệp vụ, Ngân hàng Standard Chartered Việt Nam, ông Phan Ngọc Anh, Phó Tổng Giám đốc Dịch vụ Kiểm toán, Deloitte Việt Nam, và TS. Phạm Huy Thông, Phó cục trưởng phụ trách, Cục Công nghệ thông tin, Kiểm toán nhà nước.

Toàn cảnh sự kiện. Ảnh: ACCA Việt Nam.

Tại đây, các chuyên gia đã cùng trao đổi về xu hướng tích hợp AI vào chiến lược kinh doanh và kiểm toán tại Việt Nam, cách thức quản trị AI có trách nhiệm trong lĩnh vực tài chính-ngân hàng, cũng như những thách thức liên quan đến hạ tầng, bảo mật và đạo đức số. Nhiều mô hình triển khai AI thực tế tại các tổ chức kiểm toán lớn cũng được chia sẻ, cho thấy tiềm năng của công nghệ trong việc nâng cao hiệu quả kiểm toán, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tuân thủ quy định và bảo đảm tính minh bạch trong môi trường hoạt động đa quốc gia.

Phiên thứ hai với chủ đề “Kiểm toán công trong kỷ nguyên mới - Năng lực, công nghệ và hợp tác”, do ông Đàm Xuân Lâm, FCCA, Phó Tổng Giám đốc KPMG Việt Nam điều phối, đã làm rõ vai trò của kiểm toán công trong thúc đẩy minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Các diễn giả, bao gồm bà Ayla Majid, Chủ tịch ACCA Toàn cầu, ông Hoàng Văn Lương, đại diện Kiểm toán Nhà nước Việt Nam và ông Ngô Hoàng Hà, Giám đốc Công nghệ Techcom Securities, đã thảo luận sâu về việc ứng dụng AI, dữ liệu lớn và công nghệ số trong giám sát tài chính công, cũng như mô hình hợp tác công-tư giữa Kiểm toán Nhà nước và các công ty kiểm toán tư nhân nhằm nâng cao năng lực kiểm toán các dự án quy mô lớn và phức tạp.

Một trọng tâm khác được đề cập là chiến lược phát triển nguồn nhân lực kiểm toán viên công trong bối cảnh mới, những người không chỉ cần am hiểu chuyên môn, mà còn phải sở hữu kỹ năng phân tích dữ liệu, đánh giá thuật toán và tư duy đạo đức số.

Phiên thảo luận kết thúc với định hướng xây dựng khung chính sách AI trong khu vực công, hướng đến một hệ thống kiểm toán minh bạch, đáng tin cậy và có trách nhiệm, là nền tảng để củng cố niềm tin công chúng và hỗ trợ quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Trước những thách thức ngày càng phức tạp của quản trị tài chính công, KTNN xác định rõ định hướng chiến lược: đẩy mạnh ứng dụng công nghệ, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI), xây dựng khung chính sách kiểm toán phù hợp với thực tiễn Việt Nam và xu thế toàn cầu, đồng thời phát triển đội ngũ kiểm toán viên công có năng lực phân tích dữ liệu, đánh giá thuật toán và tư duy đạo đức số.

Tại sự kiện, các chuyên gia đều đồng tình rằng việc triển khai AI không chỉ là bài toán kỹ thuật, mà còn là vấn đề quản trị, đạo đức và trách nhiệm giải trình. Những mô hình hợp tác công-tư, như giữa KTNN và ACCA, được đánh giá là chìa khóa để nâng cao năng lực kiểm toán các dự án lớn, tối ưu hóa nguồn lực và đảm bảo tính minh bạch trong đầu tư công.

Vy Vy

Nguồn ĐTCK : https://tinnhanhchungkhoan.vn/kiem-toan-trong-ky-nguyen-moi-nang-cao-nang-luc-kiem-toan-voi-ai-post378393.html