Sau 1 tháng triển khai đợt cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, các lực lượng chức năng trong cả nước nói chung, tỉnh Khánh Hòa nói riêng đã phát hiện và xử lý hàng loạt vụ vi phạm nghiêm trọng. Tuy nhiên, tình trạng bán hàng giả, hàng kém chất lượng vẫn còn diễn biến phức tạp.
Lực lượng Quản lý thị trường tỉnh kiểm tra mặt hàng thực phẩm tại một cơ sở kinh doanh ở Nha Trang.
Nhiều vụ vi phạm bị xử lý
Từ thực trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ diễn biến phức tạp trên địa bàn cả nước, nhất là những vi phạm trong lĩnh vực thực phẩm, dược... mà các cơ quan chức năng phát hiện gần đây, lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ đặc biệt quan tâm và chỉ đạo sát sao. Đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã có nhiều công điện chỉ đạo các địa phương mở đợt cao điểm đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên phạm vi cả nước. Từ thực tế đó, lực lượng chức năng trên cả nước đã triển khai quyết liệt các giải pháp đấu tranh ngăn chặn. Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo quốc gia chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, trong tháng cao điểm (từ ngày 15-5 đến 15-6), các đơn vị, địa phương đã bắt giữ, xử lý hơn 10.400 vụ việc buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả (tăng 80,5% so với tháng trước cao điểm). Qua đó, thu nộp ngân sách nhà nước gần 1.300 tỷ đồng (tăng 258,4%); tạm giữ hàng hóa tang vật trị giá ước tính hơn 4.075 tỷ đồng; khởi tố hơn 200 vụ, với 378 bị can. Các vi phạm chủ yếu tập trung ở những mặt hàng tiêu dùng như: Mỹ phẩm, quần áo, thực phẩm chức năng và linh kiện điện tử…
Kiểm tra một cơ sở kinh doanh tôm hùm giống không rõ nguồn gốc ở TP. Cam Ranh. (Ảnh do cơ quan chức năng cung cấp)
Tại Khánh Hòa, Thường trực Tỉnh ủy, lãnh đạo UBND tỉnh đã quyết liệt chỉ đạo các sở, ngành, cơ quan chức năng có liên quan bám sát chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và các bộ, ngành trung ương, chủ động xây dựng kế hoạch kiểm tra, kiểm soát, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Trong tháng cao điểm, các lực lượng chức năng ở tỉnh phát hiện 206 vụ vi phạm, qua đó thu nộp ngân sách hơn 16,2 tỷ đồng, khởi tố hình sự 1 đối tượng. Điển hình như: Trong tháng 6, Tổ công tác thuộc Phòng Cảnh sát kinh tế, Công an tỉnh tiến hành kiểm tra 2 kho chứa hàng tại địa chỉ số 56/22 Dã Tượng (phường Phước Long, TP. Nha Trang) và kho chứa hàng trong căn hộ tại số 6 Chung cư B chợ Đầm (phường Vạn Thạnh, Nha Trang) đã phát hiện và tạm giữ 6.350 bao thuốc lá mang nhãn hiệu nước ngoài không có hóa đơn chứng từ, không rõ nguồn gốc xuất xứ, không dán tem thuốc lá nhập khẩu theo quy định của hơn 100 nhãn hiệu các loại. Ngày 13-6, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an tỉnh ra quyết định khởi tố vụ án hình sự buôn bán hàng cấm.
Mới đây, Sở Nông nghiệp và Môi trường đã xử phạt một công ty ở phường Phước Hải (Nha Trang) về vi phạm lưu giữ hàng hóa là bột rau củ quả có nhãn không ghi đủ các nội dung bắt buộc trên nhãn hàng hóa. Tại thời điểm kiểm tra đột xuất, Sở Nông nghiệp và Môi trường ghi nhận công ty đang lưu giữ một số lượng sản phẩm gồm: 56 gói bột tía tô (giá 5.982 đồng/gói), 28 gói bột củ dền (4.942 đồng/gói), 28 gói bột bí đỏ (4.222 đồng/gói) và 140 gói bột rau má (4.462 đồng/gói). Các sản phẩm này đều không ghi đủ thông tin bắt buộc trên nhãn hàng hóa như: Thiếu nội dung “trọng lượng” và “cảnh báo an toàn” theo quy định. Được biết, công ty này ký hợp đồng gia công với một công ty ở huyện Đơn Dương, tỉnh Lâm Đồng. Chị Hoàng Thị Hằng - Khu đô thị Vĩnh Điềm Trung (Nha Trang) cho biết: “Tôi từng mua 48 gói bột rau của công ty này vì tin tưởng một người quen quảng cáo rầm rộ trên các trang mạng xã hội rằng “bột rau sạch, hỗ trợ hiệu quả cho người bị táo bón”. Thế nhưng, dùng được 2/3 tôi không thấy có tác dụng nên ngưng uống. Doanh nghiệp đưa ra giá gần 5.000 đồng/gói nhưng thực tế tôi đã mua với giá 18.000 đồng/gói. Điều đáng lo ngại là sản phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng nhưng lại thiếu minh bạch về thông tin trọng lượng hay cảnh báo an toàn”.
Những vướng mắc
Tuy đạt được nhiều kết quả tích cực, song công tác đấu tranh chống buôn lậu, hàng giả ở tỉnh vẫn gặp khó khăn, vướng mắc. Bên cạnh các hành vi vi phạm ngày càng tinh vi, nhận thức và ý thức trách nhiệm của người dân còn hạn chế, nguồn nhân lực các cơ quan quản lý mỏng, kinh phí cho hoạt động này chưa phù hợp, hệ thống phần mềm thông tin giữa các cấp chưa đồng bộ… thì các văn bản quy phạm pháp luật chưa đồng bộ, còn nhiều kẽ hở và chồng chéo.
Lực lượng Quản lý thị trường kiểm tra tại một cơ sở kinh doanh thuốc ở Nha Trang.
Theo ông Nguyễn Đông Phong - Chánh Thanh tra Sở Y tế, hiện nay, chưa có quy chuẩn kỹ thuật hoặc tiêu chuẩn Việt Nam quy định các chỉ tiêu về chất lượng và mức giới hạn cho phép đối với các chỉ tiêu an toàn ở “Nhóm sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi, thực phẩm dinh dưỡng y học và thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt”. Điều này không chỉ gây khó khăn cho tổ chức, cá nhân chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường trong việc xác định chỉ tiêu kiểm nghiệm sản phẩm để thực hiện đăng ký bản công bố sản phẩm, mà còn gây khó khăn cho cơ quan quản lý trong quá trình hậu kiểm sản phẩm. Ngoài ra, theo Nghị định số 15/2018 của Chính phủ quy định về phiếu kết quả kiểm nghiệm trong hồ sơ tự công bố sản phẩm, các thực phẩm bổ sung không bắt buộc phải có kết quả kiểm nghiệm các chỉ tiêu dinh dưỡng, chỉ tiêu chất lượng (các chất được bổ sung vào thực phẩm) trong hồ sơ tự công bố sản phẩm... Ngoài ra, tại Điều 5 Nghị định số 15/2018 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm quy định về phiếu kết quả kiểm nghiệm trong hồ sơ tự công bố sản phẩm ở các thực phẩm bổ sung không bắt buộc phải có kết quả kiểm nghiệm các chỉ tiêu dinh dưỡng, chỉ tiêu chất lượng; không còn quy định tổ chức, cá nhân phải tiến hành gửi mẫu kiểm nghiệm định kỳ sản phẩm dẫn đến tâm lý chủ quan, lơ là trong công tác giám sát quy trình sản xuất, chất lượng sản phẩm trong một bộ phận cơ sở sản xuất, kinh doanh. Cùng với đó, nhóm các sản phẩm như: Thực phẩm bổ sung, thực phẩm dinh dưỡng y học, thực phẩm dùng cho chế độ ăn đặc biệt, sản phẩm dinh dưỡng dùng cho trẻ đến 36 tháng tuổi rất đa dạng và có nhóm sản phẩm chưa có quy chuẩn kỹ thuật hoặc tiêu chuẩn Việt Nam mà chỉ dựa vào tiêu chuẩn do cơ sở công bố. Vì vậy, công tác quản lý nhóm sản phẩm này rất khó khăn.
Mặt khác, việc công bố mỹ phẩm sản xuất trong nước vẫn do Sở Y tế các địa phương đảm nhiệm, có nơi giải quyết hồ sơ bằng bản giấy, nơi trực tuyến, dẫn đến thiếu kết nối với hệ thống trung ương, chưa có hành lang pháp lý đầy đủ cho hệ thống trực tuyến. Điều này gây khó khăn cho lực lượng chức năng trong việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm, đặc biệt trong công tác hậu kiểm. Nghị định số 93/2016 của Chính phủ về điều kiện sản xuất mỹ phẩm chưa quy định rõ các điều kiện cụ thể như: Tiêu chí về nhân sự, cơ sở vật chất hay hệ thống quản lý chất lượng và chưa có danh mục kiểm tra cụ thể để các cơ quan quản lý cũng như doanh nghiệp dễ dàng thực hiện và tự đánh giá. Đặc biệt, đối với mỹ phẩm, dược phẩm nghi vấn giả hiện nay phải được giám định trước khi xử lý, nhưng một số sản phẩm không có mẫu thật do nhiều mặt hàng không lưu hành tại Việt Nam hoặc không có đại diện chủ sở hữu thương hiệu, nhãn hàng, dẫn đến cơ quan chức năng không có căn cứ xử lý hình sự mà phải chuyển sang xử lý hành chính nên không đủ tính răn đe. Ông Nguyễn Thái Quốc - Đội trưởng Đội Quản lý thị trường số 1, Chi cục Quản lý thị trường tỉnh cho biết: “Trong quá trình kiểm tra, kiểm soát, đội gặp nhiều khó khăn về việc xác minh chất lượng đối với dược liệu, vị thuốc y học cổ truyền vì hiện chưa có quy định cụ thể. Việc kiểm soát hoạt động thương mại điện tử cũng rất khó khăn, nhiều lúc nhận được thông tin, đơn vị tới kiểm tra xác minh thì cơ sở không có bảng hiệu, không có dấu hiệu kinh doanh”.
Mỗi ngày đều là cao điểm chống hàng giả
Với những khó khăn, hạn chế nêu trên, mới đây, tại hội nghị trực tuyến toàn quốc sơ kết công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả 6 tháng đầu năm và phương hướng, nhiệm vụ những tháng cuối năm 2025; tổng kết đợt cao điểm đấu tranh, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tiếp tục rà soát những khó khăn, vướng mắc để kiến nghị sửa đổi, bổ sung, thay thế kịp thời, từng bước hoàn thiện thể chế, quy định của pháp luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu kiên quyết tuyên chiến với hàng giả, đấu tranh thường xuyên với tinh thần “mỗi ngày đều là cao điểm”, đặc biệt là quét sạch nạn thuốc giả, thực phẩm giả vì ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, tính mạng của người dân.
Vừa qua, tại buổi làm việc với Sở Công Thương, Chi cục Quản lý thị trường tỉnh, Ban Chỉ đạo chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả của tỉnh và các cơ quan, đơn vị liên quan, đồng chí Lê Hữu Hoàng - Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh, Phó Bí thư Thường trực Đảng ủy UBND tỉnh chỉ đạo các đơn vị tiếp tục thực hiện tốt các chỉ đạo của Chính phủ, Tỉnh ủy, UBND tỉnh về tăng cường đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng kém chất lượng; đẩy mạnh cao điểm đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trong thời gian tới. Đặc biệt, xử lý nghiêm mọi hành vi buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả theo phương châm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”; tập trung lực lượng, phương tiện, biện pháp đánh trúng, đánh đúng đối tượng chủ mưu, cầm đầu đường dây, ổ nhóm, tụ điểm phức tạp nhằm răn đe và phòng ngừa. Đồng thời, tăng cường kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật về dược phẩm, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, dược liệu và vị thuốc y học cổ truyền, tránh để xảy ra sai phạm; phối hợp chặt chẽ với cơ quan công an trong việc điều tra, xử lý các vụ việc sản xuất, buôn bán thuốc chữa bệnh giả, sữa giả và thực phẩm bảo vệ sức khỏe giả. Bên cạnh đó, tăng cường tuyên truyền, phổ biến các quy định của pháp luật và kết quả phát hiện, xử lý các vụ việc vi phạm để nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của các tổ chức, cá nhân theo phương châm "tăng về tần suất, đa dạng về hình thức, đảm bảo nội dung và chất lượng tuyên truyền". Các thành viên tăng cường công tác phối hợp trong mọi hoạt động liên quan tới công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ…
LY VÂN