Kiến trúc Việt trong kỷ nguyên AI: Giao thoa giữa hồn xưa và hiện đại

5 giờ trướcBài gốc

Trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo (AI), hầu hết ngành nghề sáng tạo - từ âm nhạc, hội họa, thời trang cho đến truyền thông - đều đã có sự tham gia của công nghệ. Kiến trúc cũng không ngoại lệ. Nhưng thay vì chỉ dừng ở việc dựng bản vẽ hay tối ưu công năng, AI còn mở ra cơ hội tái sinh và gìn giữ các giá trị kiến trúc truyền thống Việt Nam trong không gian sống hiện đại.

Di sản như một “kho dữ liệu sống”

Kiến trúc Việt Nam từ lâu vốn gắn liền với ký ức văn hóa của cộng đồng. Đình làng với mái ngói cong vút, chùa chiền lặng yên bên cây đa, nhà rường Huế uyển chuyển trong từng đường chạm khắc, hay nhà sàn Tây Bắc vừa tránh lũ vừa giữ ấm, an toàn - tất cả đều chứa đựng bài học thích nghi với khí hậu, quan niệm phong thủy, và cách ứng xử với thiên nhiên.

Các kiến trúc sư quốc tế và Việt Nam đã khai thác AI trong thiết kế nhà ở, công trình bởi AI có thể giúp lên ý tưởng nhanh, tạo ra hàng chục ý tưởng từ một đoạn mô tả - Ảnh: Internet

Ngày nay, với công nghệ số hóa, toàn bộ những di sản này có thể trở thành “dữ liệu đầu vào” cho AI. Từ đó, trí tuệ nhân tạo học hỏi, phân tích và đưa ra các gợi ý thiết kế kết hợp giữa hiện đại và truyền thống.

AI trong vai trò “trợ lý thiết kế”

Các kiến trúc sư quốc tế và Việt Nam đã khai thác AI trong thiết kế nhà ở, công trình bởi AI có thể giúp lên ý tưởng nhanh, tạo ra hàng chục concept từ một đoạn mô tả.

Về mặt kỹ thuật, AI tính toán ánh sáng, gió, kết cấu, giúp tối ưu chi phí và công năng; hướng đến thiết kế bền vững với công cụ như Autodesk Generative Design giảm lãng phí nguyên vật liệu.

Ở Nhật, kiến trúc sư ứng dụng AI để thiết kế căn hộ Tokyo nhỏ hẹp nhưng vẫn gợi nhớ đền Shinto. Ở Hàn Quốc, dự án Another Hanok biến mái nhà Hanok truyền thống thành phiên bản thông minh, tích hợp IoT và hệ thống tiết kiệm năng lượng.

Những thử nghiệm này chứng minh AI không xóa bỏ truyền thống, mà mở rộng cách chúng ta hiểu và ứng dụng nó trong đời sống.

Another Hanok - ngôi nhà thông minh, với phía ngoài mang nét kiến trúc truyền thống đặc trưng của Hàn Quốc nhưng bên trong đạt được 100% độc lập về năng lượng thông qua việc sử dụng các công nghệ tiên tiến để giảm tác động đến môi trường.

Trào lưu dùng AI trong phục dựng kiến trúc bản địa trên thế giới

Trên bản đồ kiến trúc thế giới, khái niệm Vernacular Architecture (kiến trúc bản địa) đã xuất hiện từ lâu, chỉ những công trình được xây dựng dựa trên vật liệu, kỹ thuật và truyền thống địa phương. Đó có thể là igloo của người Eskimo, nhà gỗ chalet trên dãy Alps, hay mái nhà đất sét adobe ở Nam Mỹ. Điểm chung là sự thích nghi với khí hậu và môi trường sống, phản ánh căn tính văn hóa của cộng đồng.

Trong kỷ nguyên công nghệ, nhiều quốc gia đang tìm cách đưa AI vào nghiên cứu và phục dựng kiến trúc bản địa. Ví dụ:

Na Uy: AI được dùng để phân tích nhà gỗ truyền thống, sau đó đề xuất vật liệu chống ẩm mốc tốt hơn.

Ấn Độ: Kiến trúc sư trẻ ứng dụng AI để tái hiện nhà đất nung ở Rajasthan, vừa giữ tính biểu tượng vừa tích hợp hệ thống làm mát hiện đại.

Mỹ Latin: AI hỗ trợ tái sinh nhà bằng adobe, biến chúng thành công trình bền vững với khí hậu nóng khô.

So với các nước này, Việt Nam có lợi thế lớn về dữ liệu di sản, từ đình, chùa, nhà cổ Hội An, Huế, cho tới nhà sàn vùng cao - tất cả đều có giá trị kiến trúc bản địa sâu sắc. Nếu kết hợp số hóa di sản và AI, Việt Nam có thể tạo ra một dòng chảy kiến trúc hiện đại nhưng vẫn đậm hồn dân tộc.

Điểm khác biệt là trong khi kiến trúc bản địa thế giới thường gắn với vùng sinh thái hẹp, thì kiến trúc Việt lại rất đa dạng: Bắc Bộ với mái đình cong, Trung Bộ với nhà rường, Nam Bộ với nhà lá sông nước, Tây Bắc với nhà sàn.

Một ngôi nhà rường ở Huế - Ảnh: Báo Dân tộc và Phát triển

Bên cạnh đó, các dự án số hóa di sản như Hoàng thành Thăng Long, Cố đô Huế, Văn Miếu đã dựng 3D, thậm chí đưa lên thực tế ảo (VR/AR). Đây là mỏ dữ liệu quý để AI học hỏi và sáng tạo.

Quy hoạch đô thị gắn liền với bảo tồn văn hóa bản địa

Trên thế giới, phải kể đến những công ty tên tuổi như Zaha Hadid Architects dùng AI để thiết kế đô thị với đường cong siêu thực; hay Tập đoàn Autodesk (Mỹ) mua lại Spacemaker (Na Uy) và dùng nền tảng này để tối ưu quy hoạch đô thị dựa trên dữ liệu khí hậu và giao thông. Đây là những đột phá trong việc ứng dụng công nghệ trong quy hoạch kiến trúc đô thị.

Hồi tháng 5 năm nay, tại lễ trao giải thưởng Kiến trúc quốc gia, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đã nhấn mạnh về vai trò lịch sử của kiến trúc hiện đại gắn liền với bảo tồn văn hóa và thích ứng với biến đổi khí hậu.

Ông nhấn mạnh "các chuyên gia và kiến trúc sư cần nâng cao ý thức trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. Song song đó, kiến trúc hiện đại phải hướng đến phát triển xanh và bền vững, ưu tiên vật liệu thân thiện môi trường, năng lượng tái tạo và tích hợp công nghệ tiên tiến như AI, VR, AR, IoT. Đây là cơ sở để hình thành những công trình thông minh, tiết kiệm năng lượng, an toàn trước thiên tai.

Ngoài ra, giới kiến trúc cũng cần đóng góp trí tuệ vào quy hoạch đô thị, phát triển nhà ở xã hội với các giải pháp giảm chi phí xây dựng, tạo cơ hội cho mọi người dân được sống trong không gian an toàn, tiện nghi và nhân văn; đồng thời nghiên cứu những mô hình kiến trúc thích ứng hiệu quả với biến đổi khí hậu, thiên tai".

Công nghệ AI giúp các kiến trúc sư đưa ra các quyết định ở giai đoạn đầu nhanh hơn

Với những định hướng và sứ mệnh lịch sử này, trong tương lai, kiến trúc Việt Nam không chỉ là bê tông và kính, mà là sự kết hợp giữa công nghệ và hồn truyền thống. Đó cũng là cách để văn hóa Việt song hành cùng công nghệ hiện đại.

Nhật Hạ

Nguồn Một Thế Giới : https://1thegioi.vn/kien-truc-viet-trong-ky-nguyen-ai-giao-thoa-giua-hon-xua-va-hien-dai-237301.html