Kinh nghiệm của Nhật Bản trong chống ngập đô thị

4 giờ trướcBài gốc

Giải pháp chống ngập đô thị

Nhật Bản là quốc gia thường xuyên hứng chịu các thảm họa thiên nhiên như động đất, sóng thần, bão lũ, sạt lở đất, và gần đây là các đợt nắng nóng gay gắt. Do đó, nước này được đánh giá có kinh nghiệm hàng đầu thế giới trong phòng chống thiên tai mà Việt Nam có thể tham khảo, đặc biệt là về chống ngập đô thị.

Mưa lớn tại Nhật Bản. Ảnh: Tân Hoa Xã

Về hạ tầng, Nhật Bản sở hữu một hệ thống đồng bộ, được xây dựng theo quy hoạch tổng thể có tính đến yếu tố dài hạn. Một điểm quan trọng là hạ tầng ở đây được xây dựng theo tiêu chuẩn chất lượng rất cao, có độ bền vượt trội và khả năng chống chịu với rung chấn mạnh, thời tiết khắc nghiệt, cũng như ngâm nước trong thời gian dài.

Thực tế, nhiều công trình có tuổi thọ trên 50 năm vẫn đáp ứng tốt các tiêu chuẩn kỹ thuật. Chính nhờ vậy, dù vẫn xảy ra ngập cục bộ khi mưa lớn, thiệt hại tại Nhật Bản ít nghiêm trọng hơn nhiều quốc gia khác. Hệ thống hạ tầng còn bao gồm các công trình trị thủy như đê, đập ngăn… cùng với thiết bị hiện đại như máy bơm công suất lớn, xe chuyên dụng gia cố đê trong trường hợp vỡ đê hoặc nước sông dâng cao.

Chính phủ Nhật Bản cũng triển khai nhiều chính sách đồng bộ để phòng chống ngập lụt, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến nhanh hơn dự báo. Nhật Bản đặt mục tiêu trở thành “cường quốc phòng chống thiên tai” và đang hoàn thiện khung pháp lý mới để tăng cường khả năng ứng phó.

Tháng 6 vừa qua, chính phủ Nhật đã trình Quốc hội một kế hoạch phòng chống thiên tai mới, trong đó lồng ghép các giải pháp chống động đất, sóng thần với ứng phó biến đổi khí hậu và nâng cấp hạ tầng. Ngoài ra, Nhật Bản liên tục đầu tư lớn cho lĩnh vực này. Trong giai đoạn 5 năm từ 2021 đến nay, 15.000 tỷ yen (tương đương khoảng 2,5 triệu tỷ đồng) đã được chi cho phòng chống thiên tai, bao gồm ngập lụt đô thị, và ngân sách dự kiến sẽ tiếp tục tăng mạnh.

Hệ thống hầm chống ngập khổng lồ dưới lòng đất

Nhật Bản xây dựng hệ thống hầm chống ngập dưới lòng đất được xem là một trong những công trình hiếm có trên thế giới. Nổi bật nhất là hệ thống thoát nước của Tokyo, được công nhận là cống ngầm lớn nhất thế giới.

Để đưa công trình này vào hoạt động năm 2006, Nhật Bản mất 13 năm xây dựng với khoản đầu tư 1,63 tỷ USD. Hệ thống gồm 5 giếng bê tông cao 65 m, đường kính 32 m, nối với nhau bằng đường hầm dài 6,4 km. Nước mưa mùa bão sẽ được dẫn vào đây và bơm ra ngoài bằng 78 máy bơm công suất lớn, có thể xử lý 200 tấn nước/giây. Ngoài ra, còn có một bể chứa khổng lồ cao 25 m, dài 177 m, rộng 78 m, được gọi là “Ngôi đền” (The Temple).

“Ngôi đền” được chống đỡ bằng 59 cột bê tông cốt thép, mỗi cột nặng 551 tấn, cao 18 m. Khi mưa lớn, nước sẽ chảy vào các hầm ngầm, dồn về bể chứa rồi được bơm ra sông. Trường hợp sông lân cận tràn bờ, nước sẽ được chuyển qua 6,3 km đường hầm dưới lòng đất trước khi ra hồ chứa.

Nhờ hệ thống này, Tokyo giảm đáng kể thiệt hại do ngập, ước tính tiết kiệm hơn 1 tỷ USD mỗi năm. Tuy nhiên, dù thiết kế xử lý lượng mưa 75 mm/giờ, hệ thống đã nhiều lần quá tải khi mưa vượt mức 100 mm/giờ, điển hình là trận lụt lịch sử tháng 6/2023.

Vì vậy, chính phủ và chính quyền địa phương không chỉ nâng cấp hệ thống hiện tại mà còn xây thêm các công trình phụ trợ. Tiêu biểu là dự án 7 năm trị giá 250 triệu USD nhằm gia cố đê điều, thoát nước, hay dự án dẫn lũ từ sông Shirako và Kanda qua 13 km đường hầm dưới lòng đất ra vịnh Tokyo, dự kiến hoàn thành năm 2027.

Giải pháp công nghệ trong quản lý, cảnh báo và thoát nước

Nhật Bản còn nổi bật ở khả năng cảnh báo sớm thiên tai. Nước này có hệ thống quan trắc khí tượng hiện đại, bao gồm vệ tinh và mạng lưới đài quan trắc, giúp đưa ra cảnh báo từ sớm.

Đài NHK có nhiệm vụ thông tin tới toàn dân về nguy cơ thiên tai và biện pháp ứng phó, qua cả phát thanh lẫn truyền hình. Đặc biệt, phát thanh được coi là kênh hiệu quả nhất trong tình huống khẩn cấp. Không chỉ khi có thiên tai, NHK còn lồng ghép hướng dẫn phòng tránh vào bản tin thời tiết hàng ngày, giúp người dân hình thành thói quen ứng phó.

Trong quản lý thoát nước, Nhật Bản chú trọng nâng cấp, bảo dưỡng hệ thống mưa đô thị để đảm bảo thoát nước nhanh, hạn chế tình trạng ứ đọng, mất vệ sinh sau lũ. Các dự án thoát nước và xử lý nước thải do chính phủ và địa phương quản lý, không thuộc tư nhân.

Chính quyền địa phương có trách nhiệm xác định khu vực nguy cơ ngập cao và đưa ra biện pháp ứng phó. Trong những năm gần đây, biến đổi khí hậu khiến lượng mưa bất thường ngày càng khó lường, gây nhiều khó khăn cho công tác phòng ngừa. Do đó, song song với phát triển hạ tầng, Nhật Bản còn ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để thu thập, lưu trữ và xử lý dữ liệu mưa, kết hợp các giải pháp mềm như cung cấp thông tin, khuyến khích người dân sơ tán đến khu vực an toàn.

Quan trọng hơn, Nhật Bản luôn bảo đảm nguồn tài chính ổn định để vận hành hệ thống phòng chống thiên tai. Nước này cũng nhấn mạnh không một quốc gia nào có thể đối phó biến đổi khí hậu một mình, do đó sẵn sàng hợp tác quốc tế để giảm thiểu thiệt hại do thiên tai.

Tuấn Nhật/VOV-Tokyo

Nguồn VOV : https://vov.vn/the-gioi/kinh-nghiem-cua-nhat-ban-trong-chong-ngap-do-thi-post1236296.vov