Kinh tế tuần hoàn mở đường cho tăng trưởng xanh bền vững

2 giờ trướcBài gốc

Nền tảng kiến trúc phát triển mới trong bối cảnh chuyển đổi kép

TS. Phí Vĩnh Tường - Phó Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam và Thế giới khẳng định, kinh tế tuần hoàn đã trở thành xu thế toàn cầu trong bối cảnh các quốc gia phải đối mặt với tình trạng nước biển dâng, biến đổi khí hậu và khủng hoảng tài nguyên. Với Việt Nam, kinh tế tuần hoàn không còn là sự lựa chọn, mà là con đường tất yếu để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, đáp ứng cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và cụ thể hóa Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035.

Theo GS. TS. Lê Văn Lợi - Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, việc Chính phủ ban hành Quyết định số 222/QĐ-TTg ngày 23/1/2025 về Kế hoạch hành động quốc gia thực hiện kinh tế tuần hoàn đến năm 2035 là bước đi chiến lược nhằm cụ thể hóa các định hướng trong Luật Bảo vệ Môi trường (năm 2020), Chiến lược tăng trưởng xanh và Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu. Ông nhấn mạnh, cần gắn kết chính sách - doanh nghiệp - khoa học công nghệ, hướng tới xây dựng hệ sinh thái tuần hoàn toàn diện ở Việt Nam.

Tăng trưởng xanh, bền vững, tiếp sức cho phát triển kinh tế tuần hoàn. Ảnh: Đức Thanh

"Không dừng lại ở một khái niệm mang tính trào lưu, kinh tế tuần hoàn đang trở thành nền tảng kiến trúc phát triển mới của quốc gia trong bối cảnh chuyển đổi kép: chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Đây cũng chính là hướng đi nhằm giảm phụ thuộc vào khai thác tài nguyên, tối ưu hóa sử dụng năng lượng và tạo ra các chuỗi giá trị kinh tế bền vững dựa trên tái chế, tái sử dụng và đổi mới công nghệ" - GS. TS. Lê Văn Lợi nhấn mạnh.

Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng chỉ ra, việc phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam đang gặp phải không ít khó khăn, từ chính sách đến thực tế. TS. Phí Vĩnh Tường cảnh báo nguy cơ Việt Nam có thể bị loại ra khỏi các chuỗi giá trị toàn cầu nếu không nhanh chóng triển khai kinh tế tuần hoàn. Hiện nay, một số chính sách liên quan đến phát triển kinh tế đã được ban hành, song còn phân tán, thiếu hướng dẫn cụ thể cho các ngành, thiếu cơ chế phối hợp liên ngành; hạ tầng tái chế và cơ sở dữ liệu quốc gia về dòng vật chất còn yếu; năng lực của doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa, còn hạn chế.

PGS. TS. Bùi Quang Tuấn - Phó Chủ tịch Hội Khoa học Kinh tế Việt Nam cũng chỉ ra hạn chế cần khắc phục, đó là mô hình tăng trưởng của Việt Nam vẫn dựa vào lao động giá rẻ, lan tỏa của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài còn hạn chế, nhất là năng lực công nghệ.

Đặc biệt, đóng góp của khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo vào tăng trưởng còn ít. Việt Nam chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị toàn cầu, phát triển kinh tế chưa thực sự “xanh”. Kinh tế tuần hoàn mới ở dạng sơ khai trong một số lĩnh vực nông nghiệp và khu công nghiệp sinh thái…

Giải pháp tài chính xanh "tiếp sức" cho phát triển kinh tế tuần hoàn

Đóng góp giải pháp thúc đẩy phát triển kinh tế tuần hoàn, TS. Phí Vĩnh Tường cho rằng, việc cần làm ngay là hoàn thiện thể chế và quản trị kinh tế tuần hoàn, xác định cơ chế phối hợp liên ngành; ưu tiên phát triển kinh tế tuần hoàn trong các lĩnh vực trọng điểm như nông nghiệp, công nghiệp chế biến, chế tạo và đô thị; xây dựng cơ chế tài chính xanh và khuyến khích đầu tư, thiết kế hệ thống tín dụng xanh, trái phiếu xanh, quỹ tuần hoàn để hỗ trợ doanh nghiệp.

Phát triển ngân hàng xanh

Phát triển ngân hàng xanh thông qua các công cụ nợ xanh là hướng đi chiến lược để Việt Nam vừa huy động được nguồn vốn dài hạn, vừa đảm bảo quá trình chuyển đổi xanh diễn ra bền vững. Theo đánh giá, trong thời gian qua, Việt Nam đã đạt được bước tiến rõ rệt trong việc thiết lập nền móng cho thị trường ngân hàng xanh.

Liên quan tới việc hỗ trợ doanh nghiệp, TS. Nguyễn Đình Đáp - Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nêu thực tế, với hầu hết doanh nghiệp trong nước, nguồn lực để thực hiện chuyển đổi sang phát triển kinh tế tuần hoàn còn hạn chế. Kinh tế tuần hoàn phải gắn với đổi mới, ứng dụng khoa học, tiếp cận công nghệ tiên tiến. Muốn phát triển kinh tế tuần hoàn, đòi hỏi phải có đội ngũ chuyên gia giỏi, để giải quyết tốt các vấn đề, từ khâu đầu đến khâu cuối của cả quá trình. Do vậy, "bài toán" đặt ra với các doanh nghiệp là nguồn lực tài chính để theo đuổi sản xuất xanh, kinh tế tuần hoàn.

Để hỗ trợ doanh nghiệp một cách thiết thực, theo các chuyên gia kinh tế, Nhà nước nên bổ sung và hoàn thiện cơ chế tài chính và thuế theo hướng ban hành các chính sách thuế, phí và ưu đãi tài chính (ví dụ: giảm thuế VAT, miễn giảm thuế, trợ cấp) để khuyến khích áp dụng các mô hình kinh doanh tuần hoàn; hỗ trợ vốn và đầu tư ban đầu cho các doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, thực hiện chuyển đổi sang các mô hình kinh doanh theo hướng tuần hoàn.

Trên thực tế, trong hơn một thập kỷ qua, Việt Nam đã từng bước xây dựng nền tảng chính sách cho việc hình thành và phát triển ngân hàng xanh, đặc biệt trong bối cảnh Chính phủ cam kết thực hiện mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại Hội nghị COP26. Ngân hàng Nhà nước đóng vai trò trung tâm trong tiến trình này thông qua việc ban hành Đề án phát triển ngân hàng xanh tại Việt Nam (Quyết định số 1604/QĐ-NHNN ngày 7/8/2018).

Đề án đặt mục tiêu đến năm 2025, tối thiểu 10 - 12 ngân hàng thương mại triển khai chính thức mô hình ngân hàng xanh; đồng thời, hệ thống tín dụng xanh chiếm ít nhất 5% tổng dư nợ toàn nền kinh tế.

Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước, đến cuối năm 2024, tổng dư nợ tín dụng xanh của hệ thống ngân hàng Việt Nam đạt khoảng 637.000 tỷ đồng, chiếm 4,5% tổng dư nợ nền kinh tế, tăng gấp 1,6 lần so với năm 2021. Trong đó, khối ngân hàng thương mại nhà nước chiếm khoảng 60% tổng dư nợ tín dụng xanh. Điều này cho thấy cam kết và sự chuyển dịch rõ nét trong danh mục cấp tín dụng của các ngân hàng hướng tới lĩnh vực thân thiện môi trường.

Tuy nhiên, việc triển khai đề án còn nhiều hạn chế, một số văn bản hướng dẫn chưa đồng bộ giữa các cơ quan, trong khi quy trình thẩm định “dự án xanh” còn thiếu thống nhất. Ngoài ra, chưa có quy định cụ thể về việc công bố thông tin ESG (môi trường - xã hội và quản trị), khiến việc giám sát và minh bạch hóa kết quả còn gặp nhiều khó khăn. Đây là những hạn chế, rào cản cần được khai mở trong thời gian tới để kinh tế tuần hoàn phát triển.

Mục tiêu đến năm 2035, Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo về kinh tế tuần hoàn

Kế hoạch hành động quốc gia về kinh tế tuần hoàn đến năm 2035 hướng tới mục tiêu hình thành hệ thống sản xuất và tiêu dùng bền vững, sử dụng hiệu quả tài nguyên.

Lộ trình bao gồm ưu tiên giai đoạn 2025 - 2030 để giảm khai thác, sử dụng tài nguyên và tăng hiệu quả tài nguyên, đạt các chỉ tiêu tương đương nhóm nước dẫn đầu ASEAN. Mục tiêu đến năm 2035 là hình thành nền kinh tế tuần hoàn toàn diện, cạnh tranh cao, trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo về kinh tế tuần hoàn trong khối ASEAN.

Cụ thể, phấn đấu giảm khai thác, sử dụng các nguồn tài nguyên không tái tạo và tài nguyên nước; nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên, nguyên liệu, vật liệu và tiết kiệm năng lượng; đạt các chỉ tiêu về sử dụng hiệu quả tài nguyên (đất, nước, khoáng sản) tương đương với các nước dẫn đầu ASEAN.

Từ góc độ doanh nghiệp, thực hiện kinh tế tuần hoàn có nghĩa là xây dựng mô hình kinh doanh sáng tạo nhằm giảm thiểu chất thải, tái sử dụng tài nguyên và tạo ra các sản phẩm, dịch vụ bền vững. Để làm được điều này, Nhà nước khuyến khích doanh nghiệp tập trung vào các hoạt động như: thiết kế sản phẩm bền vững, áp dụng quy trình sản xuất sạch hơn, xây dựng hệ thống thu gom và tái chế, phát triển các mô hình kinh doanh mới dựa trên dịch vụ; chuyển đổi sang sử dụng năng lượng từ các nguồn tái tạo như năng lượng mặt trời, năng lượng gió để giảm "dấu chân" carbon…

Song Linh

Nguồn Thời báo Tài chính : https://thoibaotaichinhvietnam.vn/kinh-te-tuan-hoan-mo-duong-cho-tang-truong-xanh-ben-vung-186774-186774.html