Kính thiên văn James Webb tiết lộ bản chất của 'cơn lốc xoáy vũ trụ'

một ngày trướcBài gốc

HH 49/50 lần đầu tiên được phát hiện vào năm 2006 bởi kính viễn vọng không gian Spitzer (nay đã ngừng hoạt động). Nó nằm trong chòm sao Chamaeleon, cách Trái Đất khoảng 625 năm ánh sáng. Do có hình dạng xoáy đặc biệt giống một cơn lốc, các nhà thiên văn học đã đặt cho nó biệt danh đầy ấn tượng: "Cơn lốc vũ trụ".

Vật thể Herbig-Haro 49/50 được chụp bởi kính viễn vọng Spitzer (trái) và kính thiên văn James Webb (phải). (Nguồn: NASA)

Hình ảnh do James Webb chụp không chỉ rõ nét nhất từ trước đến nay mà còn giúp giải đáp một bí ẩn đã khiến giới thiên văn trăn trở suốt 20 năm. Khi Spitzer lần đầu ghi lại HH 49/50, các nhà khoa học phát hiện một điểm sáng kỳ lạ phía trên cấu trúc xoáy. Tuy nhiên, suốt nhiều năm, họ không thể xác định chính xác nó là gì.

Giờ đây, nhờ khả năng quan sát ưu việt của JWST, bí ẩn này đã có lời giải: điểm sáng ấy thực chất là một thiên hà xoắn ốc xa xôi, tình cờ xuất hiện trên nền HH 49/50, tạo nên một sự trùng hợp hiếm thấy trong vũ trụ.

HH 49/50 thuộc nhóm vật thể Herbig-Haro, những cấu trúc chỉ hình thành trong giai đoạn đầu của một ngôi sao sơ sinh (tiền sao).

Khi một tiền sao tích tụ vật chất và tiến hóa thành một ngôi sao hoàn chỉnh, nó phóng ra những luồng vật chất cực mạnh với tốc độ lên tới 100-300 km/giờ. Những luồng phản lực này va chạm với các đám mây khí dày đặc trong không gian, tạo ra sóng xung kích khiến vật chất xung quanh phát sáng ở nhiều bước sóng khác nhau, từ hồng ngoại đến ánh sáng khả kiến.

Dữ liệu từ hai thiết bị tiên tiến của James Webb, Camera cận hồng ngoại (NIRCam) và Thiết bị hồng ngoại trung bình (MIRI), đã tiết lộ một hệ thống phức tạp với những luồng phản lực xoáy chứa carbon monoxide, hydro phát sáng và các hạt bụi vũ trụ năng lượng cao.

Theo NASA, nguồn gốc của dòng chảy mạnh mẽ này nhiều khả năng đến từ tiền sao Cederblad 110 IRS4, nằm cách HH 49/50 khoảng 1,5 năm ánh sáng. Đây là một tiền sao loại I, mới chỉ khoảng 1 triệu năm tuổi và vẫn đang tiếp tục tích tụ khối lượng để tiến hóa thành một ngôi sao hoàn chỉnh.

Hình ảnh mới của James Webb còn mang đến một góc nhìn rõ nét hơn về thiên hà xoắn ốc tình cờ xuất hiện trong bức ảnh năm 2006. Khu vực trung tâm của thiên hà có màu xanh lam, nơi tập trung các ngôi sao già, trong khi các nhánh xoắn ốc màu đỏ là nơi các đám mây khí và tiền sao mới đang hình thành.

Dù vậy, sự liên kết thị giác đặc biệt này sẽ không kéo dài mãi mãi. Trong vài nghìn năm tới, các luồng phản lực từ HH 49/50 có thể sẽ che khuất hoàn toàn thiên hà phía sau, khiến hình ảnh tuyệt đẹp này chỉ còn là một khoảnh khắc thoáng qua trong lịch sử vũ trụ.

Xuân Minh

Nguồn SK&ĐS : https://suckhoedoisong.vn/kinh-thien-van-james-webb-tiet-lo-ban-chat-cua-con-loc-xoay-vu-tru-169250325100605402.htm