Vào sáng 14/5, huyện Kon Plông (Kon Tum) ghi nhận hai trận động đất liên tiếp với độ lớn lần lượt là 2.8 và 3.1 độ. Dù không gây thiệt hại, các rung chấn đã được cảm nhận rõ tại khu vực. Theo Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần (Viện Các Khoa học Trái đất), đây là các trận động đất ở độ sâu khoảng 8 km, không tiềm ẩn nguy cơ rủi ro thiên tai (cấp 0).
Ảnh minh họa.
Hoạt động địa chấn tại Kon Plông được xác định là nằm trong chuỗi động đất kích thích, loại hình thường xuất hiện tại những khu vực có hồ chứa lớn và các công trình thủy điện. Theo TS Nguyễn Xuân Anh – Giám đốc Trung tâm Báo tin động đất và Cảnh báo sóng thần, khu vực Kon Tum vốn thuộc dải động đất yếu. Tuy nhiên, khi các hồ tích nước, áp lực gia tăng từ mặt hồ có thể gây ra các dịch trượt dưới lòng đất, tạo thành các trận động đất nhỏ.
Điển hình, từ sau khi Nhà máy Thủy điện Thượng Kon Tum tích nước vào năm 2021, số lượng rung chấn trong vùng tăng vọt. Nếu như trước đó trong hơn một thế kỷ, huyện Kon Plông chỉ ghi nhận vài chục trận động đất, thì chỉ riêng từ 2021 đến nay, đã có hơn 200 trận được ghi nhận. Trận mạnh nhất xảy ra vào tháng 8/2022 với độ lớn 4.7, khiến người dân tại các tỉnh cách xa hàng trăm km vẫn cảm nhận rõ sự rung lắc.
Động đất kích thích (induced seismicity) không phải là hiện tượng hiếm gặp. Trên thế giới, các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ, Mỹ hay Brazil đều từng ghi nhận động đất phát sinh sau khi các công trình thủy điện lớn đi vào vận hành. Sự thay đổi đột ngột về áp lực thủy tĩnh trong các đới đứt gãy ngầm có thể làm giảm ma sát và khiến các mảng địa chất trượt lên nhau.
Tuy nhiên, phần lớn các trận động đất dạng này thường có cường độ nhỏ, ít gây rủi ro cho con người và cơ sở hạ tầng. Điều quan trọng là cần có hệ thống quan trắc liên tục và các đánh giá địa chất kỹ lưỡng trước – trong – sau khi xây dựng các hồ chứa lớn. Tại Việt Nam, Viện Các Khoa học Trái đất đang tăng cường theo dõi diễn biến địa chấn tại Kon Tum để cập nhật sớm các cảnh báo nếu cần thiết.
Dù số lượng trận động đất tại Kon Plông có xu hướng gia tăng, nhưng theo các chuyên gia, rung chấn cực đại tại khu vực không vượt quá mức 5.5 độ. Đây là mức không gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến các công trình xây dựng theo chuẩn hiện nay.
Người dân sinh sống trong vùng cũng dần thích nghi với hiện tượng này. Việc cảm nhận rung lắc nhẹ nay không còn là điều quá bất thường, nhất là trong thời điểm các trận động đất xảy ra vào sáng sớm hoặc đêm khuya. Cơ quan chức năng khuyến cáo người dân không nên hoảng loạn, nhưng vẫn cần trang bị kiến thức cơ bản về phòng tránh khi xảy ra động đất.
Bích Ngọc