Kỳ 1: Giải bài toán thay đổi ý thức chấp hành

12 giờ trướcBài gốc

AI nâng tầm văn hóa giao thông

Điều khiển xe máy đi ngược chiều, không đội mũ bảo hiểm ngay trước chốt kiểm tra giao thông trên đường Nguyễn Trãi. Ảnh: Duy Linh

LTS: Trong bối cảnh giao thông đô thị ngày càng phức tạp, việc nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của người tham gia giao thông luôn là bài toán khó, không thể giải quyết chỉ bằng các chế tài xử phạt. Từ ngày 1/1/2025, Nghị định 168/2024/NĐ-CP ngày 26/12/2024 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông trong lĩnh vực giao thông đường bộ; trừ điểm, phục hồi điểm giấy phép lái xe (Nghị định 168) với nhiều quy định tăng nặng mức phạt được kỳ vọng sẽ lập lại kỷ cương trật tự an toàn giao thông. Song thực tế cho thấy, để hình thành văn hóa giao thông bền vững, cần những giải pháp mang tính căn cơ hơn. Từ số này, ấn phẩm Pháp luật và Xã hội, Báo Kinh tế & Đô thị có loạt bài ghi nhận.

Hiệu quả bước đầu và những con số biết nói

Ngày 1/1/2025, Nghị định 168/2024/NĐ-CP chính thức có hiệu lực, thay thế nhiều quy định cũ với điểm nhấn quan trọng là tăng mạnh mức xử phạt đối với hàng loạt hành vi vi phạm.

Theo đó, đối với ô tô, những hành vi đặc biệt nguy hiểm như điều khiển xe đi ngược chiều, lùi xe, quay đầu xe trên đường cao tốc bị xử phạt tới 30 - 40 triệu đồng. Các lỗi phổ biến như không chấp hành tín hiệu đèn giao thông, đi ngược chiều đường một chiều, không tuân thủ hiệu lệnh của người điều khiển giao thông, vi phạm nồng độ cồn ở mức cao… cũng bị phạt từ 18 - 20 triệu đồng. Một số hành vi nguy hiểm như lạng lách, đánh võng, đua xe, dùng chân điều khiển vô lăng khi xe đang chạy có mức phạt lên tới 40 - 50 triệu đồng.

Với mô tô, xe gắn máy, mức xử phạt cũng được điều chỉnh tăng mạnh. Những lỗi thường gặp như vượt đèn đỏ, đi vào đường cao tốc, đi ngược đường một chiều bị phạt từ 4 - 6 triệu đồng. Các hành vi vi phạm nồng độ cồn ở mức cao, lạng lách, đánh võng, gây tai nạn nhưng không dừng xe, không cứu giúp người bị nạn… có thể bị xử phạt từ 8 - 10 triệu đồng. Việc tăng nặng chế tài ngay từ đầu năm 2025 đã tạo ra hiệu ứng rõ rệt. Trong thời gian đầu, nhiều người tham gia giao thông tỏ ra dè chừng, cẩn trọng hơn khi lưu thông trên đường.

Theo thông tin từ Cục Cảnh sát giao thông (Bộ Công an), sau 3 tháng thực hiện Nghị định 168, lực lượng cảnh sát giao thông (CSGT) toàn quốc đã phát hiện, xử lý 728.818 trường hợp vi phạm trật tự an toàn giao thông; tước quyền sử dụng giấy phép lái xe, chứng chỉ chuyên môn đối với 50.973 trường hợp; trừ điểm 75.202 giấy phép lái xe; tạm giữ 203.341 phương tiện.

Trong đó, các hành vi vi phạm nồng độ cồn chiếm 149.931 trường hợp; vi phạm tốc độ 168.598 trường hợp; vi phạm ma túy 994 trường hợp; vi phạm quá tải, quá khổ 10.675 trường hợp; chở quá số người quy định 5.444 trường hợp; không chấp hành tín hiệu đèn giao thông 9.131 trường hợp. Đáng chú ý, so với cùng kỳ, số trường hợp vi phạm đã giảm 341.519 trường hợp, cho thấy tác động tích cực bước đầu của Nghị định 168 đối với việc lập lại trật tự an toàn giao thông. Tuy nhiên, đi cùng những con số tích cực đó là một thực tế khác đang dần bộc lộ.

“Nhờn luật” sau giai đoạn đầu e ngại

Theo ghi nhận của Cục CSGT, thời gian gần đây xuất hiện tình trạng “nhờn luật”, khi một bộ phận người tham gia giao thông có dấu hiệu không còn chấp hành nghiêm các quy định của pháp luật, dù biết rõ mức xử phạt đã tăng nặng.

Tại nhiều tuyến đường trên địa bàn TP Hà Nội, sau giai đoạn đầu tuân thủ nghiêm túc, tình trạng vi phạm giao thông đang có chiều hướng quay trở lại. Các lỗi như vượt đèn đỏ, đi ngược chiều, đi vào làn BRT, leo vỉa hè… vẫn diễn ra, đặc biệt tại những thời điểm hoặc những tuyến đường vắng bóng lực lượng chức năng.

Lý giải hành vi vi phạm của mình, anh Nguyễn Đăng, tài xế xe công nghệ cho biết, đặc thù công việc luôn đòi hỏi nhanh, gấp. “Nếu tuân thủ đầy đủ thì nhiều khi không kịp đón khách. Tôi cũng biết chỗ nào hay có CSGT, chỗ nào thì không, nên tranh thủ vượt đèn đỏ hoặc leo vỉa hè cho nhanh” - anh Nguyễn Đăng thẳng thắn chia sẻ.

Tương tự, Trần Thanh Hương, sinh viên một trường đại học tại Thanh Xuân cho biết, việc di chuyển từ Long Biên sang trường học vào giờ cao điểm khiến em nhiều lần vượt đèn đỏ. “Thời gian đầu Nghị định 168 mới áp dụng em cũng sợ bị phạt. Nhưng sau đó thấy nhiều chỗ không có cảnh sát, không ai kiểm tra nên lại… quen dần” - em Trần Thanh Hương lí giải.

Ở góc nhìn người dân, ông Nguyễn Văn Hoàng (phường Thanh Xuân, Hà Nội) cho rằng: “Khi mới áp dụng Nghị định 168, giao thông có chuyển biến rõ rệt. Nhưng gần đây, vi phạm lại xuất hiện nhiều hơn. Tâm lý đối phó khi tham gia giao thông vẫn còn khá phổ biến”. Thực tế này cho thấy, mức phạt cao tuy cần thiết nhưng chưa đủ để tạo ra sự thay đổi bền vững trong hành vi tham gia giao thông. Khi việc chấp hành pháp luật vẫn phụ thuộc vào sự hiện diện trực tiếp của lực lượng chức năng, ý thức tự giác chưa thể trở thành thói quen.

Lý giải hiện tượng “nhờn luật”, lực lượng công an cho rằng nguyên nhân chủ yếu đến từ ý thức chấp hành của một bộ phận người dân còn hạn chế, trong khi hạ tầng giao thông, công tác giám sát chưa đồng bộ. Việc tuần tra, kiểm soát bằng con người khó có thể bao phủ toàn bộ không gian và thời gian của giao thông đô thị.

Theo Công an TP Hà Nội, để duy trì những kết quả tích cực và khắc phục tình trạng vi phạm tái diễn, bên cạnh việc tiếp tục tuyên truyền, xử lý nghiêm các trường hợp cố tình vi phạm, việc hiện đại hóa hạ tầng quản lý giao thông là yêu cầu tất yếu. Về lâu dài, mục tiêu không chỉ là xử phạt, mà là hình thành văn hóa tham gia giao thông văn minh, hiện đại, an toàn. Trong bối cảnh đó, việc ứng dụng công nghệ, đặc biệt là hệ thống camera tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI), được xem là một giải pháp quan trọng nhằm khắc phục những hạn chế của phương thức quản lý truyền thống. Khi sự giám sát không còn phụ thuộc hoàn toàn vào “mắt người”, khi mỗi hành vi vi phạm đều có thể được phát hiện một cách khách quan, liên tục, thì việc chấp hành luật giao thông mới có thể trở thành thói quen, thay vì phản ứng mang tính đối phó.

(Còn nữa)

Minh Dương

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/ky-1-giai-bai-toan-thay-doi-y-thuc-chap-hanh-439697.html