Kỳ 1: Muôn hình vạn trạng tội phạm không gian mạng

4 giờ trướcBài gốc

Cuộc chiến phòng chống tội phạm mạng - Gian nan và thử thách

Tình hình tội phạm mạng ngày càng gia tăng và diễn biến phức tạp. Ảnh minh họa.

LTS: Trong bối cảnh chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, nền kinh tế số mở ra nhiều cơ hội phát triển nhưng đồng thời kéo theo tình hình tội phạm công nghệ cao diễn biến phức tạp, nhiều thủ đoạn ngày càng tinh vi, khó lường. Từ các vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua không gian mạng đến tấn công vào hệ thống dữ liệu quan trọng…, loại tội phạm này đang đặt ra những thách thức lớn cho cơ quan chức năng và cộng đồng quốc tế. Trước thực trạng đó, việc ký Công ước tại Hà Nội vừa qua mang ý nghĩa quan trọng, thể hiện thông điệp mạnh mẽ về quyết tâm của nhân loại trong nỗ lực phối hợp toàn cầu nhằm phòng ngừa, đấu tranh và đẩy lùi tội phạm mạng. Từ số này, ấn phẩm Pháp luật và Xã hội có loạt bài ghi nhận.

Báo động sự gia tăng

Thống kê của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05, Bộ Công an), trong 8 tháng năm 2025, Việt Nam ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo qua mạng, tăng 65% so với cùng kỳ năm 2024, với thiệt hại ước tính hơn 1.660 tỷ đồng. Phát hiện hơn 1.500 kênh, hội nhóm quảng cáo, đánh bạc trực tuyến; hơn 1.500 kênh, hội nhóm hoạt động liên quan giao dịch tiền ảo, tiền mã hóa; gần 200 kênh, hội nhóm có nội dung quảng cáo, mua bán chất gây nghiện… Hơn 4.532 tên miền độc hại được phát hiện với các thủ đoạn tinh vi như: deepfake, lừa đảo crypto, chiếm đoạt OTP, giả danh công an, ngân hàng, tòa án...

Trong khi đó, thông tin mới đây từ đại diện Bộ Công Thương, thương mại điện tử Việt Nam đang duy trì đà tăng trưởng mạnh, trở thành một trong năm thị trường phát triển nhanh nhất thế giới. Dự báo tăng trưởng năm 2025 được điều chỉnh từ 20% lên 25,5%, với mức chi tiêu bình quân khoảng 600 USD/người/năm cho mua sắm trực tuyến. Song song với đó, thanh toán số tiếp tục bùng nổ, đặc biệt là thanh toán QR Code với tốc độ tăng trưởng kép 40% và các hình thức thanh toán trực tuyến tăng trên 100% mỗi năm.

Phức tạp, đối mặt nhiều thách thức

Tại Hà Nội, Thiếu tướng Nguyễn Thanh Tùng, Giám đốc Công an TP Hà Nội cho biết, tình hình tội phạm sử dụng công nghệ cao trên không gian mạng đang có những diễn biến ngày càng phức tạp, khó lường. Các đối tượng không chỉ sử dụng các thủ đoạn tinh vi, đa dạng, mà còn lợi dụng yếu tố địa lý (thường xuyên điều hành hoạt động lừa đảo từ nước ngoài) để né tránh sự truy bắt của cơ quan chức năng trong nước. Đây là thách thức lớn trong công tác đấu tranh phòng, chống loại tội phạm mới, nguy hiểm và khó kiểm soát này…

Riêng trong năm 2024, Công an TP Hà Nội đã phát hiện, điều tra và xử lý trên 950 vụ việc liên quan đến tội phạm công nghệ cao, trong đó có gần 500 vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua mạng, với tổng thiệt hại ước tính hơn 850 tỷ đồng. Nhiều chuyên án lớn đã được phá thành công, bóc gỡ các tổ chức tội phạm sử dụng hình thức mạo danh cơ quan công an, viện kiểm sát, ngân hàng, hay tuyển cộng tác viên online để lừa đảo người dân, trong đó có những vụ việc các đối tượng cầm đầu điều hành từ nước ngoài như Campuchia, Philippines, Đài Loan (Trung Quốc)...

Trong khi đó, tại TP Hồ Chí Minh, 9 tháng đầu năm 2024, Công an TP đã tiếp nhận và thụ lý 461 vụ lừa đảo trên KGM với tổng số tiền thiệt hại khoảng 982 tỷ đồng. Trung bình mỗi vụ, nạn nhân mất khoảng 5 tỷ đồng. Với những con số sửng sốt này cho thấy mức độ tàn phá tài chính đối với từng cá nhân, gia đình là rất lớn. Hậu quả kéo theo không chỉ là mất tiền của, mà còn là những sang chấn tâm lý, mâu thuẫn gia đình, cùng quẫn. Những con số và hệ lụy nêu trên cho thấy tội phạm mạng đã và đang trở thành vấn nạn nhức nhối, ảnh hưởng nghiêm trọng đến kinh tế – xã hội.

Theo Đại tá Lê Khắc Sơn, Phó Cục trưởng Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an), trong khi tội phạm hình sự truyền thống đã được kéo giảm sâu, đây là một thành tựu đáng ghi nhận, được Nhân dân đánh giá cao và coi như thước đo hiệu quả của lực lượng chức năng, thì tội phạm mạng lại đang diễn biến phức tạp. Lừa đảo chiếm hơn 50% tổng số vụ tội phạm hình sự, trong đó lừa đảo trên không gian mạng lên tới 59%, gây thiệt hại khổng lồ về tài sản và niềm tin xã hội. Đối tượng chủ yếu là các tổ chức tội phạm xuyên quốc gia, thường là công dân nước thứ ba, lợi dụng tâm lý hiếu kỳ, mong muốn kiếm tiền nhanh chóng và dễ dàng của người dân Việt Nam.

Trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ, mọi hoạt động quản trị, kinh doanh, thanh toán, lưu trữ dữ liệu đều gắn liền với môi trường trực tuyến. Điều đó khiến các cuộc tấn công mạng không chỉ đơn thuần là lừa đảo tài chính mà còn có thể dẫn tới rò rỉ dữ liệu, phá hoại hệ thống, gián đoạn hoạt động của cơ quan Nhà nước.

Đã có không ít vụ tấn công vào cổng dịch vụ công trực tuyến, website bộ, ngành buộc phải tạm dừng hoạt động để rà soát, khắc phục, ảnh hưởng đến tiến trình xây dựng chính quyền số. Trong khi đó, DN, đặc biệt là nhóm nhỏ và vừa phải chi số tiền lớn để đầu tư cho bảo mật, tạo áp lực lên khả năng đổi mới công nghệ và phát triển sản xuất.

Nghiêm trọng hơn, tội phạm mạng đang bào mòn niềm tin số, yếu tố sống còn của nền kinh tế số. Nhiều người dân e ngại giao dịch online, hạn chế thanh toán không tiền mặt; DN dè dặt triển khai hệ thống số hóa vì lo ngại trước những rủi ro bị tấn công.

(Còn nữa)

Trước đây các nạn nhân dễ bị lừa đảo có thể là người già, những người ít hiểu biết về mặt công nghệ, nhưng bây giờ ngay cả những người trẻ biết và đã từng sử dụng công nghệ cũng bị lừa đảo thông qua các hình thức thao túng về mặt tâm lý. Các trường hợp như chúng ta đã thấy ở biên giới Campuchia là hồi chuông cảnh báo. Bên cạnh đó, các DN cũng là mục tiêu nhắm tới của các đối tượng lừa đảo.

Ông Vũ Duy Hiền, Phó Tổng Thư ký, Chánh Văn phòng Hiệp hội An ninh mạng quốc gia

Đạt Lê - Tuấn An

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/ky-1-muon-hinh-van-trang-toi-pham-khong-gian-mang-438209.html