Kỳ cuối: Cần bịt kín những lỗ hổng, nâng cao trách nhiệm và y đức

8 giờ trướcBài gốc

Vụ việc Công an TP Hà Nội triệt phá đường dây “chạy” bệnh án, kết luận giám định tâm thần, khởi tố 36/40 đối tượng là lãnh đạo, cán bộ, nhân viên Viện Pháp y tâm thần Trung ương gây chấn động dư luận những ngày qua.

Vụ việc đã đặt ra câu hỏi về công tác quản lý cũng như đạo đức nghề nghiệp của những người được giao trọng trách lập hồ sơ chứng nhận, kết luận giám định pháp y tâm thần cho bệnh nhân bởi thực tế thời gian qua, rất nhiều đối tượng mua chuộc các y, bác sĩ làm giả hồ sơ bệnh án, giám định tâm thần, biến thành “bùa hộ mệnh”, “kim bài miễn tử” khi phạm tội. Không ít bác sĩ đã bị các cơ quan tố tụng điều tra, truy tố và xét xử, thế nhưng sai phạm và vi phạm pháp luật trong lĩnh vực cần đến sự công tâm của ngành y tế vẫn liên tiếp xảy ra với mức độ ngày càng nghiêm trọng...

Nhiều bác sĩ lĩnh án vì nhận hối lộ, làm giả bệnh án tâm thần

Theo quy định của pháp luật, kết quả giám định pháp y tâm thần trong các vụ án hình sự có giá trị làm căn cứ cho cơ quan tố tụng quyết định hành vi tố tụng đối với một bị can, bị cáo hay một phạm nhân đang chấp hành án.

Cơ quan điều tra thu giữ hồ sơ, tài liệu tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương để phục vụ điều tra.

Điều này có thể dẫn đến quyết định tạm đình chỉ bị can, bị cáo để chữa bệnh hoặc quyết định hoãn chấp hành án phạt tù để bắt buộc chữa bệnh (thời gian chữa bệnh được trừ vào thời gian chấp hành án phạt tù). Với tầm quan trọng như vậy nhưng thời gian qua, những sai phạm trong kết luận bệnh án, giám định tâm thần vẫn liên tiếp xảy ra. Cho dù là nguyên nhân nào đi chăng nữa thì việc giả mạo, làm sai lệch kết luận bệnh án, giám định tâm thần đã gây hậu quả nghiêm trọng cho hệ thống pháp luật và xã hội. Nói cách khác, đây chính là hành vi dung túng, tiếp tay cho tội phạm lộng hành, rất đáng lên án bởi những đối tượng phạm tội nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng được nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật bởi chúng có trong tay “kim bài miễn tử” mang tên bệnh án tâm thần...

Năm 2018, dư luận xã hội xôn xao khi Công an TP Hà Nội khởi tố vụ án, bắt tạm giam 2 cán bộ Bệnh viện Tâm thần Trung ương I là bác sĩ chuyên khoa II Thân Thái Phong, Phó trưởng khoa tâm thần người cao tuổi và Nguyễn Tuấn Sơn, kỹ thuật viên trưởng Khoa dinh dưỡng về hành vi nhận tiền để làm giả bệnh án tâm thần cho Lê Thanh Tùng (SN 1986, ở quận Hai Bà Trưng, Hà Nội), là đối tượng cầm kiếm chém vào đầu Đỗ Hoàng Hiệp gây thương tích nặng tại vỉa hè phố Hàng Tre.

Sau khi gây án, để trốn tránh trách nhiệm hình sự, Tùng đã nhờ người môi giới làm giả bệnh án tâm thần. Tùng đã chi 85 triệu đồng cho Thân Thái Phong và Nguyễn Tuấn Sơn để có bệnh án kết luận “tâm thần phân liệt thể hoang tưởng”. Trong vụ án này, bị cáo Thân Thái Phong bị tuyên phạt 10 năm tù tội Nhận hối lộ. Bị cáo Nguyễn Thái Sơn và Lê Thanh Tùng cùng lĩnh án 30 tháng tù về tội Môi giới hối lộ và Đưa hối lộ.

Tiếp đó, ngày 31/8/2022, TAND TP Hà Nội đã tuyên án đối với 10 bị cáo trong vụ tổ chức sử dụng trái phép ma túy xảy ra tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương I. Đây là vụ án được dư luận đặc biệt quan tâm vào thời điểm đó vì người cầm đầu tổ chức sử dụng ma túy lại chính là “bệnh nhân” đang phải điều trị tâm thần và nhiều cán bộ, bác sĩ tại bệnh viện đã tiếp tay cho đường dây ma túy này hoạt động.

Theo hồ sơ vụ án, Nguyễn Xuân Quý (39 tuổi, ở huyện Thanh Trì, Hà Nội) là đối tượng đang bị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh tâm thần khi đang can tội tàng trữ trái phép chất ma túy. Cuối năm 2022, Quý tự cải tạo buồng bệnh thêm một phòng riêng có trang bị hệ thống loa, amply, đèn nháy để phục vụ việc “bay, lắc”, sử dụng ma túy. Quý còn tổ chức đường dây gồm nhiều đối tượng tham gia mua bán trái phép ma túy ngay trong khuôn viên của bệnh viện. Ổ nhóm ma túy do Nguyễn Xuân Quý cầm đầu hoạt động trong suốt thời gian dài và phòng điều trị bệnh bắt buộc chính là nơi trú ẩn an toàn cho Quý trong quá trình gây án.

Theo khai nhận của Quý thì để được ở lại phòng điều trị bệnh bắt buộc này, Quý phải dùng tiền mua chuộc Đỗ Thị Lưu (cựu trưởng khoa phục hồi chức năng và y học cổ truyền), mỗi tháng nộp từ 6-10 triệu đồng. Nếu không nộp tiền hằng tháng, bác sĩ Lưu sẽ nhận xét vào bệnh án là sức khỏe tốt, phải đi trả án, hoặc không được tiếp tục điều trị tại khoa.

Trong vụ án này, TAND TP Hà Nội đã tuyên phạt Nguyễn Xuân Quý án tử hình về 3 tội mua bán, tàng trữ và tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy. Bị cáo Đỗ Thị Lưu bị tuyên phạt 3 năm tù tội Lợi dụng chức vụ, quyền hạn khi thi hành công vụ. 2 bị cáo Nguyễn Thị Minh Huệ (cựu điều dưỡng viên) và Bùi Thị Hạt (cựu hộ lý, cùng Khoa phục hồi chức năng và y học cổ truyền) bị tuyên phạt 5 năm tù về tội tổ chức sử dụng trái phép chất ma túy; Nguyễn Anh Vũ (kỹ thuật viên Khoa phục hồi chức năng và y học cổ truyền) bị tuyên phạt 7 năm tù tội chứa chấp việc sử dụng trái phép chất ma túy...

Vi phạm ngày càng nghiêm trọng và có hệ thống

Điều đáng buồn là đã có nhiều y, bác sĩ phải vào tù vì hành vi nhận hối lộ để làm giả hồ sơ, bệnh án tâm thần cho các đối tượng phạm tội nhằm trốn tránh pháp luật. Thế nhưng sự tiếp tay của một số y, bác sĩ, nhân viên y tế không dừng lại mà còn diễn ra nghiêm trọng hơn, có tổ chức và xảy ra ở chính cơ quan có quyết định cao nhất về giám định tư pháp lĩnh vực tâm thần.

Công an thu giữ ma túy tại phòng điều trị bắt buộc của Nguyễn Thị Mai Anh tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương.

Cuối tháng 12/2024, dư luận xã hội rúng động trước thông tin công bố của Cục Cảnh sát hình sự Bộ Công an đã khởi tố 16 đối tượng, trong đó có 12 đối tượng là nhân viên, lãnh đạo, nguyên lãnh đạo Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa, Đồng Nai về hành vi môi giới, đưa và nhận hối lộ (10 giám định viên là Viện trưởng, nguyên Viện trưởng và lãnh đạo các khoa, 2 bác sĩ, 1 điều dưỡng trưởng). Ngoài hành vi nhận hối lộ để làm hồ sơ bệnh án, kết luận giám định tâm thần cho các đối tượng, các bị can là lãnh đạo Viện và lãnh đạo các khoa, phòng cùng bác sĩ điều trị cũng nhận tiền để giải quyết cho 40 đối tượng thuộc diện điều trị bắt buộc tại đây được về thăm gia đình, đi khám bệnh bên ngoài... sai quy định hơn 60 lần.

Qua điều tra vụ án trên, cơ quan điều tra xác định các đối tượng đã lợi dụng chính sách nhân đạo của Đảng, Nhà nước, miễn, giảm trách nhiệm hình sự đối với những người có bệnh tâm thần để thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật, móc nối với một số lãnh đạo, bác sĩ, giám định viên Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa để làm hồ sơ bệnh án, điều trị tâm thần và giám định pháp y tâm thần ở mức hạn chế hoặc mất khả năng nhận thức và điều khiển hành vi nhằm được miễn, giảm nhẹ hình phạt hoặc không phải đi chấp hành án phạt tù. Đáng chú ý, trong số những đối tượng này có cả kẻ phạm tội về ma túy với khung hình phạt tử hình.

Thành tích phá án của Cục Cảnh sát hình sự đã được Bộ trưởng Lương Tam Quang gửi thư khen, đồng thời chỉ đạo Cục Cảnh sát hình sự tổ chức hội ý nghiệp vụ để chỉ đạo, hướng dẫn Công an các địa phương nhận diện, đấu tranh quyết liệt với loại tội phạm này; kiên quyết xử lý với phương châm không có vùng cấm, không có ngoại lệ, tạo sự minh bạch; làm rõ sơ hở, thiếu sót trong công tác lập hồ sơ bệnh án tâm thần, kết luận giám định tâm thần để tham mưu Chính phủ chỉ đạo các giải pháp chấn chỉnh, khắc phục, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước lĩnh vực giám định tâm thần.

Thực hiện chỉ đạo của đồng chí Bộ trưởng, Công an TP Hà Nội đã lập công xuất sắc khi tiếp tục triệt phá đường dây “chạy” hồ sơ bệnh án, kết luận giám định tâm thần tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương, khởi tố 36 đối tượng là lãnh đạo, cán bộ, nhân viên của Viện tham gia “chạy” hồ sơ bệnh án, kết luận giám định pháp y tâm thần không đúng thực trạng bệnh cho chính các đối tượng đang chữa bệnh bắt buộc tại Viện và cho các đối tượng phạm tội đặc biệt nguy hiểm khác để được áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh tâm thần, từ đó trốn khỏi nơi chữa bệnh ra ngoài xã hội tiếp tục gây ra các hành vi phạm tội nguy hiểm khác như lừa đảo, các tội về ma túy... Chỉ vì lợi ích vật chất mà cả hệ thống cán bộ của Viện Pháp y tâm thần Trung ương đã “nhúng chàm”, bị các đối tượng Nguyễn Thị Mai Anh và Lê Văn Đông dùng tiền bạc, ma túy thao túng, điều khiển, mua chuộc từ lãnh đạo cao nhất đến nhân viên bảo vệ tham gia tiếp tay cho chúng trong “chạy” kết luận giám định tâm thần.

Việc Công an TP Hà Nội đấu tranh, bắt giữ ổ nhóm, đường dây tội phạm này là hết sức kịp thời, cần thiết, thể hiện nhãn quan và quyết tâm cao của Ban Giám đốc Công an TP Hà Nội trong công tác đấu tranh, phòng ngừa tội phạm trên địa bàn, đặc biệt là đối với các ổ nhóm tội phạm lợi dụng kẽ hở của pháp luật để thực hiện hành vi phạm tội có tính chất lộng hành tại cơ quan giám định tâm thần và chữa bệnh tâm thần lớn nhất toàn quốc. Hiện Cơ quan CSĐT Công an TP Hà Nội tiếp tục đấu tranh và xử lý nghiêm với các đối tượng là cán bộ, nhân viên Viện Pháp y và tâm Trung ương cùng các đối tượng liên quan khác để làm rõ dấu hiệu “can thiệp trái pháp luật” để có kết luận giám định tâm thần không đúng quy định, giúp cho các đối tượng phạm tội trốn tránh việc xử lý theo pháp luật.

Chỉ rõ những sơ hở trong công tác giám định kết luận tư pháp về tâm thần

Trong vụ án nhận hối lộ, lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm sai lệch hồ sơ bệnh án tâm thần xảy ra tại Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa, Cục Cảnh sát hình sự - Bộ Công an đã chỉ ra nhiều lỗ hổng trong quá trình khám bệnh, giám định pháp y tâm thần và điều trị bệnh bắt buộc tại đây. Đó là lỏng lẻo trong công tác quản lý, không kiểm tra, giám sát thường xuyên của lãnh đạo các cấp và các đơn vị thanh, kiểm tra có liên quan; các bác sĩ, giám định viên đã có hành vi nhận tiền để ghi các chẩn đoán tình trạng bệnh tâm thần cho các đối tượng theo ý thức chủ quan (không căn cứ vào tiêu chí mà Bộ Y tế đưa ra); đưa ra nhận xét, đánh giá không khách quan, theo hướng có lợi cho các đối tượng giám định pháp y tâm thần trong quá trình tham gia hội đồng giám định pháp y tâm thần. Bản thân lãnh đạo các cấp của Viện Pháp y tâm thần Trung ương Biên Hòa không gương mẫu, không kiểm tra, giám sát chặt chẽ hoạt động khám bệnh, giám định pháp y tâm thần của bác sĩ, giám định viên mà còn tham gia cùng thực hiện hành vi vi phạm pháp luật. Hành vi phạm tội này đã gây hậu quả nặng nề cho xã hội, làm méo mó nghề nghiệp.

Trước hàng loạt vụ việc tiêu cực gây bức xúc dư luận liên quan đến công tác giám định pháp y, pháp y tâm thần, Bộ Y tế vừa có chỉ đạo yêu cầu toàn ngành chấn chỉnh và siết chặt quy trình thực hiện công tác giám định và điều trị tâm thần bắt buộc, đảm bảo khách quan, chính xác, đúng pháp luật; đảm bảo chuẩn giám định viên; bảo đảm an ninh tại các cơ sở điều trị bắt buộc tâm thần, không để người bệnh tự ý ra ngoài hoặc bỏ trốn. Bộ Y tế cũng nhấn mạnh người đứng đầu các đơn vị phải chịu trách nhiệm nếu để xảy ra tình trạng cấp giấy sai quy định, tạo kẽ hở cho các đối tượng phạm tội lợi dụng để trốn tránh hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.

Có thể thấy, kết luận giám định pháp y tâm thần được pháp luật quy định là một trong những nguồn chứng cứ quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án. Nếu sử dụng kết luận không đảm bảo độ chính xác sẽ ảnh hưởng đến việc giải quyết đúng đắn của vụ án, vụ việc cụ thể và làm ảnh hưởng đến sự công bằng, nghiêm minh của pháp luật. Từ các vụ án “chạy” hồ sơ bệnh án, kết luận giám định tâm thần đã được khám phá, một lần nữa là sự cảnh tỉnh vấn đề y đức của các y, bác sĩ trong lĩnh vực nhạy cảm này. Giám định viên pháp y tâm thần ngoài việc phải có trình độ chuyên môn sâu, có nghiệp vụ giám định tư pháp, cần phải có đầy đủ kiến thức về pháp luật và bản lĩnh vững vàng trong quá trình thực hiện giám định, đặc biệt bản lĩnh vượt qua sự cám dỗ của vật chất, đồng tiền.

Giám định pháp y tâm thần là một hoạt động tư pháp thực hiện theo quyết định trưng cầu giám định của cơ quan tiến hành tố tụng, theo quy định của pháp luật. Các tổ chức giám định pháp y tâm thần là nơi vừa thực hiện giám định theo trưng cầu của cơ quan tiến hành tố tụng, vừa là nơi điều trị cho các đối tượng được giám định có bệnh lý tâm thần để thi hành án. Theo quy định của pháp luật hiện nay, kết quả giám định pháp y tâm thần trong các vụ án hình sự có giá trị làm căn cứ cho cơ quan tố tụng quyết định hành vi tố tụng đối với một bị can, bị cáo hay một phạm nhân đang chấp hành án. Điều này có thể dẫn đến quyết định tạm đình chỉ bị can, bị cáo để chữa bệnh hoặc là quyết định hoãn chấp hành án phạt tù để bắt buộc chữa bệnh (thời gian chữa bệnh sẽ được trừ vào thời gian chấp hành án phạt tù). Với tầm quan trọng như vậy, kết luận giám định tâm thần có ý nghĩa quyết định “số phận pháp lý” của một người trong một vụ án hình sự. Kết luận giám định sai có thể dẫn đến oan, sai hoặc bỏ lọt tội phạm. Do đó, hành vi câu kết với các đối tượng phạm tội, nhận hối lộ và các lợi ích vật chất để làm sai lệch kết quả giám định của số cán bộ, lãnh đạo, nhân viên Viện Pháp y tâm thần Trung ương diễn ra có tổ chức và trong thời gian dài không chỉ vi phạm nghiêm trọng đạo đức nghề nghiệp mà còn là hành vi bao che, tiếp tay, tạo điều kiện để tội phạm lộng hành, trốn tránh việc xử lý trước pháp luật, gây khó khăn cho công tác điều tra, truy tố, xét xử, gây nguy hiểm cho xã hội.

Hương Vũ

Nguồn CAND : https://cand.com.vn/lan-theo-dau-vet-toi-pham/ky-cuoi-can-bit-kin-nhung-lo-hong-nang-cao-trach-nhiem-va-y-duc-i772944/