Kỳ cuối: Hướng tới nếp sống xanh của đô thị hiện đại

2 giờ trướcBài gốc

Nâng cao nhận thức cộng đồng về phân loại rác tại nguồn

Mỗi người dân cần có thói quen phân loại rác từ chính gia đình mình. Ảnh Mộc Miên

Chuẩn hóa hạ tầng thu gom

Theo PGS.TS Bùi Thị An - Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng, Phó Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn kinh tế - Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP Hà Nội cho biết, hệ thống thu gom - xử lý phải được tổ chức đồng bộ từng khâu. Nếu rác hữu cơ, rác tái chế và rác còn lại vẫn bị “trộn chung” khi ra khỏi cửa nhà dân, mọi nỗ lực sẽ trở thành vô nghĩa.

“Người dân chỉ có thể duy trì hành vi tốt khi họ thấy công sức mình được tôn trọng. Muốn thế, mỗi loại rác phải có thùng riêng, xe riêng và tuyến thu riêng. Hạ tầng phải đi trước thì người dân mới đi sau được”. PGS.TS Bùi Thị An cho rằng, Hà Nội cần coi việc tổ chức lại hệ thống thu gom đúng chuẩn phân loại là hành động “phải làm ngay”. Song song với hạ tầng, động lực của người dân đóng vai trò then chốt. Theo TS Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam, các hình thức khuyến khích phải đa dạng, thực chất và phù hợp từng khu dân cư, bởi lợi ích không chỉ nằm ở kinh tế.

“Phân loại giúp khu dân cư sạch hơn, văn minh hơn, nâng cao hình ảnh tổ dân phố. Giá trị tinh thần đôi khi có sức lan tỏa mạnh hơn cả tiền”. Cơ chế trả phí theo lượng rác đã được luật quy định: rác càng ít, chi phí càng giảm; rác tái chế không phải trả tiền. Đây là động lực tự nhiên để người dân muốn phân loại. Nhiều mô hình như tích điểm xanh, đổi rác lấy quà, đổi pin lấy quà đang chứng minh hiệu quả ở nhiều phường, xã.

“Hà Nội cần đúc rút mô hình vận hành tốt và phổ biến rộng rãi để người dân thấy phân loại là có lợi, có thưởng và có ích cho chính khu dân cư của họ” - TS Hoàng Dương Tùng đề xuất.

Tuy nhiên, để một chủ trương thực sự đi vào nếp sống thì tuyến cơ sở phải làm được. Đây cũng là “điểm tắc” kéo dài nhiều năm qua. Ông Phạm Xuân Điệp - Trưởng Ban quản trị Chung cư New Skyline (phường Hà Đông, Hà Nội) cho biết, rất nhiều người dân muốn phân loại nhưng… không biết bỏ ở đâu cho đúng. Lý giải về những bất cập, ông Phạm Xuân Điệp chỉ ra ba “điểm đứt gãy” chính: quy định thiếu thống nhất giữa các phường; hướng dẫn mơ hồ và mang tính khẩu hiệu; hệ thống thu gom không đồng bộ nên rác bị trộn lại.

“Nhiều nơi thùng rác chỉ ghi “hữu cơ - vô cơ” mà không có ví dụ minh họa; người dân phân loại sai không ai nhắc, phân loại đúng không ai ghi nhận; các bên liên quan - chính quyền, ban quản lý, đơn vị thu gom thiếu đầu mối thống nhất để phối hợp” - ông Phạm Xuân Điệp nêu thực tế. Ở góc độ quản lý Nhà nước, ông Đặng Thành Vinh - Phó Trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội nhìn nhận, chính sách và cơ chế đã sẵn sàng, nhưng quá trình chuyển đổi sang mô hình chính quyền 2 cấp đòi hỏi việc triển khai cần thêm lộ trình.

“TP đã ban hành văn bản nhân rộng mô hình phân loại rác tại nguồn, các khu xử lý cũng đang hiện đại hóa. Nhưng để đồng bộ tới từng phường, từng tổ dân phố, cần thời gian ổn định bộ máy và hướng dẫn cụ thể, rõ việc, rõ trách nhiệm”. Theo ông Đặng Thành Vinh, từ năm 2026, với hạ tầng xử lý hiện đại và cơ chế vận hành đồng bộ của cấp cơ sở, Hà Nội sẽ cam kết giảm phát thải và vận hành toàn diện quy trình phân loại.

Ở phía DN môi trường, ông Bùi Ngọc Tú - Trưởng phòng Kỹ thuật Công nghệ URENCO cho biết, mô hình phân loại rác tại 17 phường đang áp dụng điều chỉnh cách chia rác thành bốn nhóm: rác tái chế - tái sử dụng, rác cồng kềnh, rác nguy hại và rác còn lại. Hiện nay, vấn đề đầu ra cho rác tái chế chủ yếu đổ về các làng nghề, xử lý tự phát, gây ô nhiễm. TP sẽ tiến tới chấm dứt mô hình đồng nát tự phát và chuyển toàn bộ về đơn vị thu gom chính quy.

URENCO đồng thời đang triển khai các ngày thu gom tái chế riêng, xe chuyên biệt, điểm tập kết riêng và hệ thống tiếp nhận chất thải cồng kềnh, chất thải nguy hại theo quy trình được cấp phép. Toàn bộ rác còn lại sau phân loại sẽ được đưa về Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn và Khu Liên hợp xử lý chất thải rắn Nam Sơn, xử lý bằng công nghệ đốt phát điện, hướng tiệm cận chuẩn thế giới.

Thùng phân loại rác công cộng tại Hà Nội. Ảnh Mộc Miên

Để phân loại rác trở thành thước đo văn minh đô thị

Việc đồng bộ quá trình thu gom - xử lý rác tại nguồn từ đơn vị trực tiếp triển khai URENCO cho thấy, Hà Nội đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ từ mô hình thu gom truyền thống sang hệ thống phân loại - tái chế - xử lý hiện đại.

Dù vậy, để phân loại rác thực sự trở thành nếp sống đô thị, TP còn cần lời giải cho những câu hỏi lớn: hệ thống liệu có đồng bộ từ nhà dân đến trạm trung chuyển? Hạ tầng có đáp ứng được lượng rác khổng lồ mỗi ngày? Vai trò của phường, tổ dân phố đã đủ nguồn lực chưa?

Đồng thời, với lộ trình xây dựng hệ sinh thái xử lý chất thải chính quy, khép kín cần tính toán kỹ vì lực lượng đồng nát hiện vẫn tham gia sâu vào thị trường tái chế phi chính thức. Song song với việc siết lại quản lý, TP cần hình thành các điểm tiếp nhận tái chế chuẩn hóa, thu mua minh bạch và bảo đảm lợi ích cho người dân, để quá trình chuyển đổi không gây đứt gãy. Theo PGS.TS Bùi Thị An, gốc rễ của vấn đề nằm ở ba yếu tố: “Chế tài chưa nghiêm, truyền thông chưa thấm và hạ tầng chưa đồng bộ. Khi chưa có điều kiện đầy đủ, không thể đẩy trách nhiệm cho người dân. Nhưng điều đáng tiếc là chúng ta đã có luật, có mong muốn của lãnh đạo và chính người dân, chỉ thiếu những mắt xích để đưa luật vào đời sống”.

Khi các mắt xích được hoàn thiện, khi mỗi khu dân cư có tuyến thu gom chuẩn hóa, khi thùng chứa - xe thu - điểm tập kết được tổ chức theo đúng chuẩn phân loại, phân loại rác sẽ không còn là nhiệm vụ, mà trở thành thói quen tự nhiên của một đô thị hiện đại. Đó cũng là thước đo cho một Hà Nội văn minh, sạch và hướng tới phát triển bền vững.

Hà Nội cần đầu tư đồng bộ thùng chứa, tuyến thu gom, xe lưu thông, điểm tập kết riêng cho từng loại rác; thí điểm mô hình mẫu rồi nhân rộng; trao quyền và trách nhiệm rõ ràng cho xã, phường theo mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Quan trọng là thực hiện nghiêm chỉnh quy định Luật Bảo vệ môi trường 2020, khi đó thách thức của câu chuyện phân loại rác tại nguồn sẽ sớm được tháo gỡ.

PGS.TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên, Môi trường và Phát triển cộng đồng, Phó Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn kinh tế - Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam TP Hà Nội.

Mộc Miên

Nguồn PL&XH : https://phapluatxahoi.kinhtedothi.vn/ky-cuoi-huong-toi-nep-song-xanh-cua-do-thi-hien-dai-438089.html