Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV: Bản hòa ca lập pháp mở đường cho cải cách thể chế

7 giờ trướcBài gốc

Ngày 27/6/2025, sau 35 ngày làm việc (chia thành 2 đợt) khẩn trương nhưng chặt chẽ, Quốc hội khóa XV khép lại kỳ họp thứ 9. Con số “35 ngày” không chỉ là dấu mốc thời gian; nó hàm chứa nỗ lực phi thường của một cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất đang tự làm mới mình để bắt kịp vận động của đất nước và thế giới. Từ một nghị trình dày đặc cho đến tinh thần bàn thảo dân chủ, kỳ họp đã khẳng định Quốc hội không còn là “nghị trường đọc - nghe”, mà thực sự trở thành “công xưởng sản xuất chính sách” của thời kỳ chuyển mình mạnh mẽ.

Chỉ trong hơn một tháng, Quốc hội đã biểu quyết thông qua 34 luật, tương đương 52,3% tổng số luật của cả nhiệm kỳ, kèm theo 14 nghị quyết quy phạm và cho ý kiến đối với 6 dự án luật khác. Đây là khối lượng lập pháp lớn nhất trong lịch sử các kỳ họp, nhưng vẫn được hoàn thành “đúng quy trình, đủ chất lượng”, thể hiện phương châm “vừa chạy vừa xếp hàng”, linh hoạt mà không buông lỏng kỷ cương.

Điểm nhấn của “khối lượng” không chỉ nằm ở số lượng văn bản, mà ở chỗ nhiều dự án luật phức tạp, liên ngành, như Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi); Luật Đường sắt (sửa đổi)..., được hoàn thiện nhanh nhưng vẫn nhận độ đồng thuận cao. Điều này phản ánh năng lực “xử lý song song đa dự án” của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cũng như tính chuyên nghiệp ngày càng cao của bộ máy tham mưu.

Từ góc độ lập Hiến, kỳ họp ghi dấu sự kiện lịch sử: Quốc hội tuyệt đối đồng thuận (470/470 phiếu) thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 2013. Đây không chỉ là lần đầu tiên Hiến pháp được “điều chỉnh động” sau hơn một thập kỷ, mà còn là minh chứng sinh động cho tinh thần Diên Hồng – nơi ý chí toàn dân hội tụ trong hội trường Diên Hồng hôm nay, như Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định.

Việc sửa Hiến pháp lần này nhằm tạo khuôn khổ pháp lý cho chính quyền địa phương 2 cấp, chính thức vận hành từ 1/7/2025. Động thái “chỉnh Hiến, đổi luật, sắp bộ máy” diễn ra đồng bộ, cho thấy mô hình cải cách thể chế của Việt Nam đang chuyển sang giai đoạn “thiết kế tổng thể - thực thi tuyến tính” thay cho cách tiếp cận “luật đến đâu sửa đến đó” trước kia.

Hiến pháp sửa đổi trao quyền cụ thể để sáp nhập đơn vị hành chính, phân quyền mạnh cho HĐND và UBND cấp tỉnh, cấp huyện, mở đường cho cơ cấu “2 cấp thống nhất, 1 cửa thông suốt”. Ở khía cạnh kinh tế - tài chính, mô hình này giúp giảm tầng nấc trung gian, rút ngắn quy trình phê duyệt dự án, đồng thời phân bổ ngân sách theo hướng “nơi nào hiệu quả, nơi đó được giao quyền”. Thực tế, Nghị quyết kỳ họp yêu cầu Chính phủ “khẩn trương triển khai” ngay sau bế mạc, bảo đảm việc cắt giảm biên chế gắn liền sắp xếp lại nguồn lực.

Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV.

Trong 34 luật được thông qua, dễ nhận thấy ba cụm trọng tâm:

Một là, Kinh tế số và đổi mới sáng tạo: Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) giúp hiện thực hóa mục tiêu kinh tế số đóng góp 30 % GDP vào 2030.

Hai là, Hạ tầng chiến lược và năng lượng: Luật Đường sắt (sửa đổi) đồng bộ với kế hoạch đường sắt cao tốc Bắc - Nam; Luật Năng lượng nguyên tử (sửa đổi) mở lối cho hợp tác SMR (lò phản ứng mô-đun nhỏ).

Ba là, An toàn tài chính và thị trường vốn: Luật sửa đổi Luật các tổ chức tín dụng bổ sung cơ chế giám sát hợp nhất đối với tập đoàn tài chính, nâng “mức đệm” chống đổ vỡ dây chuyền.

Các đạo luật này không chỉ tạo hành lang phát triển cho khu vực tư nhân, mà còn nâng chuẩn quản trị rủi ro của hệ thống tài chính, nền tảng để Việt Nam duy trì xếp hạng tín nhiệm “ổn định”, qua đó tiết giảm chi phí huy động vốn công.

Bên cạnh lập pháp, Quốc hội còn chất vấn hai nhóm lĩnh vực “túi tiền và tương lai”: Tài chính và giáo dục - đào tạo. Hệ thống hóa các kết quả chất vấn thành Nghị quyết riêng, Chính phủ định kỳ báo cáo, là bước tiến quan trọng trong “khép vòng tròn” giữa ban hành pháp luật và điều hành chính sách. Cơ chế này cũng được hậu thuẫn bởi Chương trình giám sát năm 2026 vừa được thông qua, hứa hẹn biến giám sát thành kênh kiến tạo, thay vì chỉ “truy xét”.

Gần ba trăm triệu lượt ý kiến đóng góp cho dự thảo Nghị quyết sửa Hiến pháp, con số tưởng chừng “khó tin”, cho thấy sức mạnh huy động xã hội trong kỷ nguyên số. Mỗi góp ý gửi qua nền tảng trực tuyến cũng là cách lan tỏa “văn hóa phản biện trách nhiệm” đến từng công dân. Đó là nền tảng để tư duy “Quốc hội mở” tiến thêm bước mới: lập pháp dựa trên dữ liệu lớn (big data) về nhu cầu và kỳ vọng xã hội, giảm nguy cơ “luật trên trời - đời sống dưới đất”.

Nhìn từ tổng thể chúng ta có thể dễ dàng nhận ra kỳ họp thứ 9, Quốc hội XV có ba thông điệp chiến lược:

Thứ nhất, đổi mới thể chế là điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng chất lượng cao. Khi Quốc hội ban hành hơn một nửa số luật của nhiệm kỳ chỉ trong một kỳ họp, thông điệp gửi tới thị trường là “không chờ đợi để cải cách”. Độ trễ thể chế, một trong ba điểm nghẽn của nền kinh tế được rút ngắn đáng kể.

Thứ hai, phối hợp đa cơ quan và tinh thần hành động quyết định thành công cải cách. Sự đồng thuận gần như tuyệt đối giữa Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan hữu quan chứng minh rằng cải cách thể chế không thể “độc hành”. Chừng nào các thiết kế luật còn “vướng” lợi ích cục bộ, chừng đó cải cách còn chậm.

Thứ ba, dân chủ hóa quy trình chính sách là xu thế bất khả đảo ngược. Từ lấy ý kiến nhân dân đến truyền hình trực tiếp phiên chất vấn, Quốc hội chủ động “kéo” người dân vào vòng tròn lập pháp; đổi lại, xã hội giám sát tốt hơn, buộc bộ máy thực thi “nói thật, làm thật”.

Tuy nhiên, tuyệt đối đồng thuận trong phòng họp không có nghĩa “một bước tới thiên đường” ngoài đời thực. Thách thức lớn nhất nằm ở khả năng hấp thụ của hệ thống thi hành pháp luật địa phương, nhất là trong bối cảnh chính quyền 2 cấp đòi hỏi đội ngũ cán bộ tinh gọn nhưng tinh nhuệ. Đồng thời, ngân sách nhà nước phải “gối đầu” kịp thời cho chuyển đổi máy móc, hạ tầng số và đào tạo lại công chức; nếu không, cải cách bộ máy có thể vô tình gia tăng gánh nặng chi thường xuyên. Quốc hội vì thế đã yêu cầu Chính phủ định kỳ báo cáo tiến độ thực hiện các luật, nghị quyết, coi đó là điều kiện tiên quyết cho việc phê chuẩn ngân sách năm kế tiếp.

Nhìn lại, kỳ họp thứ 9 đã trở thành bản hòa ca lập pháp nơi mọi “nhạc cụ”: Hiến pháp, luật, nghị quyết, chất vấn, hòa quyện thành một bản tổng phổ cải cách, mở lối cho chu kỳ phát triển mới. Từ thay đổi cấu trúc nhà nước đến thúc đẩy kinh tế số, từ siết kỷ luật tài chính đến khơi thông hạ tầng chiến lược, mọi quyết sách đều xoay quanh trục “lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm”.

Nếu coi mỗi đạo luật là một viên gạch, thì kỳ họp thứ 9 chính là “công trường” xây nền thể chế cho “kiến trúc” Việt Nam giai đoạn 2025-2035. Công trường đã khánh thành; giờ đây, việc biến bản vẽ thành tòa nhà vững chãi phụ thuộc vào chất lượng giám sát và năng lực thực thi của toàn hệ thống chính trị. Nhưng trên hết, kỳ họp đã kịp khơi dậy niềm tin: khi “ý Đảng, lòng dân” gặp nhau, mọi cải cách, dù bộn bề, đều khả thi. Và đó mới là ý nghĩa to lớn nhất, quan trọng nhất mà kỳ họp thứ 9 để lại.

Lê Thọ Bình

Nguồn VietTimes : https://viettimes.vn/ky-hop-thu-9-quoc-hoi-khoa-xv-ban-hoa-ca-lap-phap-mo-duong-cho-cai-cach-the-che-post187037.html