Kỹ năng sử dụng AI hiệu quả

5 giờ trướcBài gốc

PGS.TS Trần Quang Diệu, Giám đốc Trung tâm Công nghệ và Chuyển đổi số, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh.

Phóng viên: Thưa ông, để sử dụng có hiệu quả AI để phục vụ công việc, chúng ta cần làm gì?

PGS.TS Trần Quang Diệu: Trước hết, phải hiểu AI đang hình thành không gian nhận thức mới, tuy nhiên giá trị do con người xác lập.

Để ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) một cách hiệu quả, trước hết cần xác định rõ mục tiêu và vấn đề cần giải quyết. Không phải mọi công việc đều phù hợp để áp dụng AI, do đó việc nhận diện chính xác những tác vụ có thể tự động hóa hoặc tối ưu hóa sẽ giúp tập trung nguồn lực đúng chỗ, từ đó bảo đảm AI mang lại giá trị thực sự thay vì chỉ chạy theo xu hướng công nghệ.

Bên cạnh đó, cần hiểu rõ năng lực và giới hạn của AI. AI có thể thực hiện rất tốt các nhiệm vụ như phân tích dữ liệu, dự đoán xu hướng, hay tự động hóa các tác vụ lặp đi lặp lại. Tuy nhiên, AI chưa thể thay thế con người trong việc đưa ra phán đoán đạo đức, hiểu biết sâu sắc về bối cảnh xã hội - văn hóa phức tạp hay xử lý các tình huống đòi hỏi sự tinh tế của cảm xúc. Nhận thức đúng ranh giới này sẽ giúp việc ứng dụng AI trở nên thực tế, an toàn và phù hợp hơn.

PGS.TS Trần Quang Diệu, Giám đốc Trung tâm Công nghệ và Chuyển đổi số - Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh giảng dạy về kỹ năng sử dụng AI.

Một yếu tố quan trọng khác là nâng cao kỹ năng làm việc với AI (AI literacy). Người dùng cần được đào tạo về cách sử dụng công cụ, đặc biệt là kỹ năng đặt câu lệnh (prompt) để có kết quả chính xác và hữu ích. Đồng thời, họ cũng phải biết cách kiểm chứng, đánh giá và đối chiếu thông tin do AI đưa ra, tránh tình trạng phụ thuộc hoàn toàn vào máy móc mà bỏ qua sự kiểm soát của con người.

Ngoài ra, việc kết hợp AI với sự sáng tạo và chuyên môn của con người đóng vai trò quyết định. AI nên được coi là một công cụ hỗ trợ, giúp con người tiết kiệm thời gian trong các công việc lặp lại, từ đó tập trung nhiều hơn cho những nhiệm vụ đòi hỏi tư duy chiến lược, sáng tạo và ra quyết định phức tạp. Giá trị cuối cùng vẫn do con người xác lập, và chính con người mới là chủ thể định hướng cho sự phát triển và ứng dụng của AI.

Đồng thời, cần thực hiện thí điểm và đánh giá liên tục đối với hoạt động sử dụng AI. Việc triển khai AI nên bắt đầu từ những dự án nhỏ để kiểm nghiệm hiệu quả, phát hiện sớm các rủi ro và kịp thời điều chỉnh. Sau khi đạt được kết quả tích cực, có thể mở rộng sang quy mô lớn hơn với sự tự tin và cơ sở vững chắc hơn trong triển khai giúp đảm bảo tính bền vững của việc ứng dụng AI.
Phóng viên: Vậy để phòng, chống những vấn đề liên quan đến mặt trái của AI, chúng ta cần làm gì?

PGS.TS Trần Quang Diệu: Theo tôi, trước hết cần xây dựng khung pháp lý, đạo đức và tiêu chuẩn sử dụng AI. Những quy định này phải xác định rõ trách nhiệm pháp lý khi AI gây ra lỗi, đảm bảo quyền lợi và sự an toàn của con người. Đồng thời, việc bảo vệ dữ liệu cá nhân, sử dụng AI một cách công bằng và minh bạch phải trở thành nguyên tắc xuyên suốt. Đây là nền tảng giúp định hướng sự phát triển của AI theo hướng phục vụ xã hội, thay vì trở thành công cụ gây bất bình đẳng, tạo lập các câu trả lời độc hại.

Một giải pháp quan trọng là tăng cường tính minh bạch và đa dạng hóa dữ liệu huấn luyện. Các hệ thống AI cần được thiết kế sao cho con người có thể hiểu được cách thức đưa ra quyết định, tránh tình trạng “hộp đen” khó kiểm soát. Bên cạnh đó, việc xây dựng các bộ dữ liệu huấn luyện đa dạng và toàn diện sẽ giúp hạn chế nguy cơ AI học theo hoặc khuếch đại những thành kiến xã hội có sẵn. Dữ liệu đại diện cho nhiều nhóm người và nhiều lĩnh vực khác nhau sẽ giúp AI đưa ra kết quả công bằng, khách quan và phù hợp hơn với thực tế.

Song song với đó, giáo dục và nâng cao nhận thức cộng đồng về AI là nhiệm vụ then chốt. Người dân cần được trang bị kiến thức về các rủi ro tiềm ẩn của AI như tin giả (deepfake), lừa đảo trực tuyến, hay thông tin sai lệch. Khi có hiểu biết đầy đủ, họ sẽ có khả năng nhận biết và chủ động phòng tránh những nguy cơ này. Đồng thời, cần phát triển kỹ năng kiểm chứng thông tin trong cộng đồng, giúp mọi người biết cách so sánh dữ liệu từ nhiều nguồn, sử dụng công cụ kiểm tra fact-check, và duy trì thái độ hoài nghi lành mạnh đối với các thông tin bất thường.

Công ty CP Giấy An Hòa, KCN Long Bình An sử dụng AI trong điều hành sản xuất.

Phóng viên: Để xây dựng nguồn nhân lực AI một cách có hiệu quả trong tương lai, theo ông cần chú trọng những gì?

PGS.TS Trần Quang Diệu: Theo tôi cần chú trọng 3 vấn đề sau:

Thứ nhất, cần chú trọng đến đạo đức và trách nhiệm xã hội trong ứng dụng AI. AI là công nghệ có tác động mạnh mẽ đến đời sống con người, từ kinh doanh, y tế cho đến giáo dục và quản lý xã hội. Do đó, nguồn nhân lực AI không thể chỉ dừng lại ở kỹ năng kỹ thuật mà phải được trang bị hiểu biết sâu sắc về các nguyên tắc đạo đức, bao gồm quyền riêng tư, bảo mật dữ liệu, tính minh bạch và sự công bằng trong vận hành hệ thống. Khi có nền tảng đạo đức vững chắc, đội ngũ nhân lực AI sẽ bảo đảm rằng công nghệ phát triển theo hướng phục vụ con người, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững và nhân văn.

Thứ hai, cần xây dựng tinh thần học tập suốt đời trong đào tạo và phát triển nguồn nhân lực AI. Đặc trưng của AI là sự thay đổi nhanh chóng, khi các mô hình mới, công cụ mới và hướng nghiên cứu mới liên tục xuất hiện. Vì vậy, thay vì chỉ học một lần để hành nghề, người làm việc trong lĩnh vực này phải duy trì khả năng tự học, liên tục cập nhật tri thức và thích ứng với sự biến động công nghệ. Tinh thần học tập suốt đời không chỉ giúp họ làm chủ công cụ, mà còn cho phép họ trở thành những người dẫn dắt xu thế, sáng tạo ra giải pháp mới và đóng góp cho năng lực cạnh tranh của quốc gia.

Thứ ba, cần xây dựng một hệ sinh thái liên kết chặt chẽ giữa nhà trường, doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước. Trong hệ sinh thái này, các trường đại học giữ vai trò nền tảng lý thuyết và nghiên cứu; doanh nghiệp cung cấp môi trường thực hành, thử nghiệm và triển khai ứng dụng; còn nhà nước định hướng chính sách, chiến lược phát triển, đồng thời tạo hành lang pháp lý và cơ chế hỗ trợ. Sự phối hợp này giúp quá trình đào tạo gắn chặt với nhu cầu thực tế, mở ra cơ hội khởi nghiệp, nghiên cứu và tham gia vào các dự án quy mô lớn. Nhờ đó, Việt Nam có thể không chỉ đào tạo ra những người sử dụng thành thạo công cụ AI, mà còn hình thành đội ngũ chuyên gia có năng lực sáng tạo, ứng dụng và dẫn dắt sự phát triển công nghệ trong thời kỳ mới.

Phóng viên: Trân trọng cảm ơn ông!.

Thực hiện: Lê Duy

Nguồn Tuyên Quang : http://baotuyenquang.com.vn/khoa-hoc-cong-nghe/202508/ky-nang-su-dung-ai-hieu-qua-c113c4c/