Kỷ niệm 100 năm ngày sinh Giáo sư sử học Đinh Xuân Lâm - một trong tứ trụ huyền thoại của nền sử học Việt Nam

4 giờ trướcBài gốc

GS.NGND Đinh Xuân Lâm sinh năm 1925 tại xã Sơn Tân, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, trong một gia đình quan lại yêu nước. Ông theo cha sinh sống ở Thanh Hóa từ nhỏ và tốt nghiệp Tú tài tại Trường Quốc học Huế năm 1941. Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, ông bắt đầu sự nghiệp giáo dục tại Trường Trung học Đào Duy Từ ở Thanh Hóa.

GS.NGND Đinh Xuân Lâm thường được biết đến là một trong “tứ trụ” của nền sử học Việt Nam hiện đại (cùng với GS. Phan Huy Lê, GS. Hà Văn Tấn, GS. Trần Quốc Vượng), góp phần định hình nền sử học Cách mạng của nước Việt Nam độc lập.

Cố GS sử học.Nhà giáo Nhân dân Đinh Xuân Lâm

Hơn 90 năm tuổi đời, 70 năm theo đuổi sự nghiệp trồng người, hơn 60 năm nghiên cứu, GS.NGND đã để lại một di sản thật đồ sộ. Đó là hơn 500 nghiên cứu đã công bố, bao trùm nhiều vấn đề của khoa học lịch sử, đặc biệt là lịch sử Việt Nam cận đại (từ khi thực dân Pháp xâm lược đến Cách mạng tháng Tám thành công).

Đó là hàng nghìn học trò, trong đó không ít người đã thành danh, giữ những trọng trách trong môi trường giáo dục, đào tạo và khoa học của đất nước cũng như trong các tổ chức chính trị, xã hội ở Trung ương và các địa phương.

Đó là dấu ấn tại nhiều cơ sở đào tạo, nghiên cứu ở trong và ngoài nước với tư cách là chuyên gia, giáo sư thỉnh giảng...

Đánh giá cao những đóng góp và cống hiến khoa học trong lĩnh vực Sử học, GS Đinh Xuân Lâm đã được Đảng và nhà nước trao tặng những phần thưởng cao quý: Huân chương Lao động hạng Nhất (2006), Huân chương Độc lập hạng Ba (năm 2016) và truy tặng ông Giải thưởng nhà nước về Khoa học và Công nghệ với công trình "Phong trào chống chủ nghĩa thực dân ở Việt Nam".

Một số công trình nghiên cứu nghiên cứu tiêu biểu của GS. NGND. Đinh Xuân Lâm

Phát biểu khai mạc tọa đàm, Giáo sư Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội nhấn mạnh: Khoa học và giáo dục hiện nay đang đứng trước những thử thách và biến đổi lớn lao chưa từng có. Thách thức càng lớn, biến động càng nhiều chúng ta càng cần quay về đứng vững trên những giá trị cốt lõi. Kỹ năng mới, tư duy mới cần phát triển trên nền tảng học thuật và giá trị nhân văn. Cuộc sống biến đổi hằng xuyên, giáo dục đại học thay đổi từng ngày nhưng có những giá trị, những tấm gương vĩnh viễn thuộc về niềm kiêu hãnh và tự hào của chúng ta.

"Tôi hy vọng, tìm hiểu và chiêm nghiệm về chân dung 1 người thầy – GS. NGND Đinh Xuân Lâm chính là cơ hội để mỗi người chúng ta tìm về những giá trị của khoa học, của yêu thương và đạo đức, củng cố bản lĩnh người thầy, sẵn sàng đón nhận những thử thách và vận hội mới", Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn nói.

Triển lãm ảnh về GS Đinh Xuân Lâm được khai mạc tại trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.

Theo GS.TS.NGND Nguyễn Văn Khánh (Nguyên Hiệu trưởng Trường ĐHKHXH&NV), trong lĩnh vực sử học, các đề tài nghiên cứu của GS Đinh Xuân Lâm rất đa dạng, nhưng đều hướng vào lịch sử Việt Nam thời kỳ cận - hiện đại với những đóng góp nổi bật. Đó là nghiên cứu làm rõ lịch sử đấu tranh chống thực dân Pháp xâm lược, nhất là các cuộc đấu tranh vũ trang của nhân dân Việt Nam nhằm bảo vệ và giành lại nền độc lập dân tộc từ nửa sau thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX, tiêu biểu như khởi nghĩa nông dân Yên Thế, phong trào chống Pháp ở vùng Tây Bắc, căn cứ Ba Đình và khởi nghĩa Hùng Lĩnh ở Thanh Hóa, khởi nghĩa Hương Sơn - Hương Khê và phong trào Cần vương ở Nghệ Tĩnh…

Đó còn là các nghiên cứu về cuộc đời, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ các hoạt động bí mật ở nước ngoài đến tư tưởng độc lập dân tộc và bao trùm hơn cả là anh hùng giải phóng dân tộc - danh nhân văn hóa thế giới Hồ Chí Minh. Một số nghiên cứu của GS Đinh Xuân Lâm mang tầm khái quát cao khi nhận định về nguồn gốc tư tưởng yêu nước và cách mạng của Hồ Chí Minh và những đóng góp của Người trên phương diện văn hóa - chính trị.

Đó còn là những đóng góp trong nghiên cứu giới thiệu về các nhân vật lịch sử. Các nhân vật này phần lớn là các sĩ phu - văn thân yêu nước chống Pháp thời cận đại, đã được tiếp cận đánh giá khách quan từ nhiều chiều cạnh, góp phần đi tới những nhận thức đúng đắn và đầy đủ về cuộc đời, sự nghiệp, nhất là những đóng góp và vai trò của một số nhân vật chủ chốt trong phong trào đấu tranh chống Pháp để bảo vệ và giành lại độc lập dân tộc từ nửa cuối thế kỷ XIX đến đầu thế kỷ XX. Đa số các nghiên cứu này về sau được tập hợp và in thành sách tuyển tập đứng tên cùng với các tác giả như Chương Thâu, Đỗ Quang Hưng hoặc Trương Hữu Quýnh (Nxb Giáo Dục, Hà Nội, 1988, 1992 và 2005).

Đó còn là những phát hiện và giới thiệu các tư liệu mới liên quan đến một số nhân vật lịch sử và phong trào yêu nước và cách mạng thời kỳ từ cuối thế kỷ XX đến trước năm 1945 như về thân thế và cái chết của Hoàng Hoa Thám, các trước tác của Phan Bội Châu; một số tài liệu lưu trữ về Nguyễn Ái Quốc ở Pháp; hoặc các tài liệu truyền đơn của Quốc tế Cộng sản (1924), về một số báo Le Paria mới phát hiện, hay hồ sơ của chính quyền Pháp về phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh (1930 - 1931)…

Bộ tứ huyền thoại của nền sử học Việt Nam chụp ảnh cùng người thầy của mình - GS. NGND Trần Văn Giàu và phu nhân

Một đóng góp nổi bật nữa của GS Đinh Xuân Lâm thể hiện trong trao đổi và đối thoại học thuật với các học giả quốc tế. Thông qua các bài viết giới thiệu sách in trên các tạp chí chuyên ngành, hoặc tại các cuộc tọa đàm khoa học, GS Đinh Xuân Lâm đã đưa ra nhiều vấn đề nhằm bàn luận, trao đổi ý kiến với các học giả nước ngoài về nguồn tư liệu sử dụng, cách nhận định, đánh giá một số sự kiện, nhân vật hoặc các nội dung của lịch sử Việt Nam được đề cập trong các công trình nghiên cứu tiêu biểu như cuốn “Trung Kỳ - Bắc Kỳ: Những năm 1885 - 1896 (văn thân và nông dân đứng trước cuộc chinh phục thuộc địa)” của GS. Charles Fourniau, sách “Phan Bội Châu và xã hội Việt Nam ở thời đại ông” của GS Georges Boudarel, cuốn “Hồ Chí Minh - Từ Đông Dương đến Việt Nam” của GS. Daniel Hémery... trên tinh thần phản biện, đánh giá khách quan cả những thành công và những điều cần tiếp tục nghiên cứu, bàn thảo.

Điều đáng trân trọng và cần được đánh giá cao đối với nhà giáo, nhà khoa học Đinh Xuân Lâm là trong suốt cuộc đời mình, ông hầu như không màng tới chức vụ, địa vị. Nhưng ở góc độ nghề nghiệp, ông được học giới và đồng nghiệp đánh giá rất cao, được giới thiệu làm Giám đốc Trung tâm nghiên cứu văn hóa UNESCO, Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử trong nhiều năm. Suốt cuộc đời mình, ông chỉ đam mê với chuyên môn, cần mẫn, dấn thân, tận tâm tận lực cho công tác giảng dạy và nghiên cứu khoa học. Ông là một nhà giáo tâm huyết với câu nói nổi tiếng: ‘‘Nếu có kiếp sau và được chọn lại nghề, tôi vẫn chọn làm nghề dạy học’’.

Tự hào là một trong những học trò của Giáo sư Đinh Xuân Lâm, Giáo sư Vũ Dương Ninh, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn xúc động kể về những kỷ niệm với người thầy mình đặc biệt kính trọng. “Điều tôi học được nhiều nhất ở thầy chính là thầy sửa cho tôi bài giảng bằng tiếng Pháp. Mỗi khi chuẩn bị xong một bài, tôi lại xin thầy sửa. Thầy dùng bút đỏ, đánh dấu, gạch xóa những chỗ nên viết lại câu cho đúng, giảng giải cách dùng thuật ngữ nào hay hơn, chính xác hơn, nói thế nào để sinh viên dễ hiểu hơn. Cứ như vậy, ngày qua ngày, nét mực đỏ giảm dần và đến năm sau, tôi có thể chủ động trong công việc,” Giáo sư Vũ Dương Ninh nhớ lại.

Giáo sư sử học Phạm Hồng Tung cũng tự hào vì có thời gian dài “cắp sách” theo thầy – Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Đinh Xuân Lâm. Thầy luôn chia sẻ những điều rất trí tuệ và tâm huyết, như nghiên cứu lịch sử, dạy lịch sử trước hết để tự hoàn thiện mình, để tự dạy mình, vì phải tự thuyết phục được mình mới thuyết phục được trò.

Và với sự tận tâm ấy, thầy Đinh Xuân Lâm đã không chỉ trao truyền cho học trò kiến thức mà còn là tấm gương nhà giáo chân chính cho những học trò noi theo. Những học trò ấy của ông nay nhiều người đã là những giáo sư, tiếp bước con đường vừa giảng dạy, vừa nghiên cứu của thầy và lại tiếp tục trở thành tấm gương cho những thế hệ tiếp nối.

Thanh Xuân

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/ky-niem-100-nam-ngay-sinh-giao-su-su-hoc-dinh-xuan-lam-mot-trong-tu-tru-huyen-thoai-cua-nen-su-hoc-viet-nam-post604404.antd