Kỳ tích ca ghép tim - phổi đầu tiên tại Việt Nam

4 giờ trướcBài gốc

Đó là nền y học Việt Nam làm chủ được một trong những kỹ thuật ghép đa tạng khó nhất thế giới.

Ca ghép 2 bộ phận cơ thể cùng lúc này được thực hiện bởi đội ngũ y - bác sĩ Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức (BV Việt Đức, TP Hà Nội), gây sự chú ý của cả giới y khoa trong nước và quốc tế. Bệnh nhân là chị T.N.Q - 38 tuổi, bị thông liên nhĩ - tăng áp động mạch phổi nặng. Chị từng can thiệp bít dù thông liên nhĩ và điều trị ở rất nhiều BV nhưng bệnh vẫn ngày càng nặng. Hơn 3 tháng qua, chị khó thở, đi lại khó khăn, suy dinh dưỡng do ảnh hưởng của việc dùng quá nhiều thuốc, người chỉ còn chưa đến 40 kg.

Mở ra cơ hội sống cho người bệnh

Chị Q. được chuyển vào phòng phẫu thuật trong tình trạng tiên lượng sống chỉ còn tính bằng ngày. Đã vậy, nguồn tạng hiến lại không thuận lợi khi phổi nhiễm khuẩn đa kháng, kích thước lớn hơn lồng ngực người nhận. Điều này đặt ra những thách thức không hề nhỏ cho các thầy thuốc. TS-BS Dương Đức Hùng, Giám đốc BV Việt Đức, cho biết trường hợp này là sinh - tử, nếu không thực hiện ghép đồng thời tim - phổi sẽ không còn cơ hội sống. "Nhưng nếu phẫu thuật thì cũng đối diện rủi ro cao - nhất là khi chỉ một sơ suất nhỏ có thể khiến cả khối tạng hiến tặng bị mất, đồng nghĩa hai bệnh nhân khác đang chờ ghép sẽ mất cơ hội sống. Còn nếu không phẫu thuật thì không còn cơ hội cho người bệnh" - bác sĩ Hùng quả quyết.

Đội ngũ bác sĩ phẫu thuật cùng lúc ghép tim - phổi cho chị T.N.Q

Đây là sự dũng cảm chưa từng có, khi các thầy thuốc phải đối mặt với hàng loạt yếu tố bất lợi: bệnh nhân suy tim - phổi nặng nhiều năm, cơ thể suy kiệt, nguồn tạng nhiễm khuẩn, kích thước tạng không phù hợp hoàn toàn với người nhận. Nhưng với tinh thần kiên định và trách nhiệm cao nhất, các y - bác sĩ đã quyết tâm thực hiện, mở ra cơ hội sống mới cho người bệnh.

Ca ghép đặc biệt này đòi hỏi không chỉ trình độ kỹ thuật cao, tay nghề vững, kinh nghiệm xử lý linh hoạt, sáng tạo mà còn phải có sự phối hợp nhịp nhàng của hàng chục bác sĩ, điều dưỡng và kỹ thuật viên. Họ phải vừa cắt bỏ toàn bộ tim - phổi của bệnh nhân vừa chuẩn bị khối tạng hiến, bảo đảm thời gian không vượt quá giới hạn cho phép. Ê-kíp phẫu thuật liên chuyên khoa gồm ngoại tim mạch - lồng ngực, gây mê - hồi sức, phục hồi chức năng, dinh dưỡng... được Ban Giám đốc BV chỉ đạo phối hợp chặt chẽ để giành sự sống cho bệnh nhân. Ca phẫu thuật bắt đầu với kết nối bệnh nhân với hệ thống tuần hoàn ngoài cơ thể tạm thời thay thế tim và phổi (ECMO).

Cuộc chiến bền bỉ, căng thẳng từng phút

Không khí trong phòng phẫu thuật im phăng phắc, chỉ có tiếng máy monitor và tiếng trao đổi ngắn gọn trong ê-kíp. Lượng dịch truyền được tối ưu, thuốc mê sử dụng vừa đủ, mọi thao tác đều đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối. Khi đưa phổi mới vào, các bác sĩ phải cắt bớt mô phổi để vừa với lồng ngực, thay đổi kỹ thuật nối từ khí quản sang nối 2 phế quản gốc, giúp máu tưới tốt hơn. Nội soi phế quản ngay trong lúc phẫu thuật để kiểm tra từng miệng nối - thao tác đòi hỏi kinh nghiệm và sự tập trung tuyệt đối. Điều đặc biệt trong ca ghép lần này là các bác sĩ đã áp dụng kỹ thuật cải tiến: thay vì ghép một miệng nối đường thở cho cả khối phổi, ê-kíp chia thành 2 miệng nối riêng cho từng phổi, giúp tối ưu chức năng hô hấp sau ghép.

Chị Q. dần hồi phục sau ca ghép tạng lịch sử bởi đội ngũ thầy thuốc Việt Nam

Sau 7 giờ căng thẳng, ca phẫu thuật kết thúc thành công, song cuộc chiến giành giật sự sống cho bệnh nhân vẫn tiếp tục. Bệnh nhân phải dùng thuốc ức chế miễn dịch mạnh để tránh thải ghép, đồng thời kiểm soát nhiễm trùng từ phổi hiến. Rồi phải siêu lọc máu, tăng cường dinh dưỡng qua đường tĩnh mạch và tiêu hóa. Các bác sĩ vẫn phải tiếp tục "chiến đấu" để bệnh nhân dần cai máy hỗ trợ tuần hoàn và hô hấp, tập thở, tập vận động, theo dõi sát sao từng biến đổi về huyết động, hô hấp và dinh dưỡng. Mỗi bước phục hồi đều là kết quả của sự kiên trì và trí tuệ y khoa với từng thao tác của bác sĩ, điều dưỡng và kỹ thuật viên được thực hiện tỉ mỉ đến từng chi tiết. "Suốt 21 ngày, từng biến đổi nhỏ về huyết động, hô hấp, dinh dưỡng đều được theo dõi sát sao, xử lý ngay lập tức. Đây là một cuộc chiến bền bỉ, căng thẳng đến từng phút" - bác sĩ Hùng nhớ lại.

Và rồi những sáng tạo kỹ thuật và sự phối hợp đồng bộ của ê-kíp không chỉ bảo đảm thành công cho ca ghép mà còn mở ra chuẩn mực mới cho các ca ghép đa tạng tại Việt Nam. "Chúng tôi không chỉ cứu sống một người mà còn trả lại một người mẹ cho cậu con trai 13 tuổi, một người con cho cha mẹ, một người chị cho em gái. Thành công này khẳng định trí tuệ, bản lĩnh và sự đồng lòng của đội ngũ thầy thuốc, đặt thêm một mốc son mới cho y học Việt Nam trên bản đồ thế giới" - bác sĩ Hùng bày tỏ.

Đáng tự hào khi đây là lần thứ 2 trong vòng 9 tháng, BV Việt Đức lập kỳ tích ghép đồng thời đa tạng. Trước đó, tháng 10-2024, BV là đơn vị đầu tiên ở Việt Nam ghép đồng thời tim - gan cho bệnh nhân suy gan, tim, thận giai đoạn cuối. Những thành công liên tiếp không chỉ là kỳ tích của BV Việt Đức mà còn là niềm tự hào của ngành y tế Việt Nam.

Giá trị vượt xa một ca mổ

Theo bác sĩ Hùng, ghép đồng thời tim - phổi là một trong những kỹ thuật phức tạp bậc nhất trong y học hiện đại, đòi hỏi sự phối hợp tuyệt đối ăn ý giữa nhiều ê-kíp phẫu thuật, gây mê, hồi sức, tuần hoàn ngoài cơ thể và chăm sóc hậu phẫu. Khó khăn không chỉ ở việc lấy và ghép 2 tạng cùng lúc mà còn ở việc duy trì sự sống của người bệnh trong suốt quá trình, khi mà bất kỳ sai sót nhỏ nào cũng có thể dẫn tới thảm họa. Trên thế giới, số trung tâm có đủ năng lực thực hiện thành công kỹ thuật này "chỉ đếm trên đầu ngón tay", bởi nó yêu cầu kinh nghiệm dày dạn, trang thiết bị tối tân và khả năng xử lý tình huống cực kỳ linh hoạt. Vì thế, quy trình ghép khối tim - phổi được BV Việt Đức chuẩn bị nhiều năm trước và được Hội đồng Khoa học với hơn 20 chuyên gia hàng đầu thẩm định suốt nhiều tháng, rà soát toàn bộ quy trình, chuẩn bị nhân lực, thuốc men và trang thiết bị.

PGS-TS Phạm Vũ Lư, Phó Giám đốc Trung tâm Tim mạch và Lồng ngực, nhấn mạnh với ca ghép khối tim - phổi này, khó khăn không thể gọi là "quan trọng nhất" vì tất cả các khâu đều then chốt. Từ phẫu thuật, hồi sức, phục hồi chức năng, dinh dưỡng cho tới chuẩn bị trước mổ - bất kỳ khâu nào trục trặc cũng có thể khiến ca ghép thất bại. Đặc biệt, tỉ lệ tìm được người hiến phù hợp vô cùng thấp; kỹ thuật ghép lại cực kỳ phức tạp, tiềm ẩn nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí có thể gây tử vong sau phẫu thuật. Chính vì vậy, trên thế giới chỉ một số ít quốc gia tiên tiến mới thực hiện được, như Mỹ, Anh, Pháp và Tây Ban Nha. Mỗi năm, thế giới cũng chỉ có khoảng 100 ca được ghép. "Sự thành công của ca phẫu thuật là kết quả của một quá trình chuẩn bị công phu, sự tận tâm của các y - bác sĩ và cả cơ duyên đặc biệt giữa người hiến và người nhận tạng" - PGS Lư đúc kết.

Các chuyên gia nhìn nhận thành công của ca ghép tim - phổi này không chỉ cứu sống một bệnh nhân mà còn mở ra cơ hội sống mới cho nhiều người mắc bệnh tim - phổi giai đoạn cuối, sẽ thay đổi tương lai của hàng trăm bệnh nhân mỗi năm. Nó cũng khẳng định năng lực của đội ngũ y - bác sĩ Việt Nam: Dũng cảm, kiên trì, sáng tạo và hết lòng vì người bệnh. Những kỹ thuật tiên tiến, quy trình đồng bộ và tinh thần nỗ lực không ngừng của các thầy thuốc là minh chứng cho y học nước nhà hoàn toàn có thể chinh phục những thử thách tưởng chừng bất khả thi. Ca ghép này đặt một dấu mốc quan trọng, ghi tên Việt Nam vào bản đồ thế giới về ghép đa tạng phức tạp, đặc biệt là truyền cảm hứng cho thế hệ y - bác sĩ tương lai tiếp tục vươn tới những đỉnh cao mới.

"Với quyết tâm, trí tuệ và sự phối hợp nhịp nhàng, y học nước nhà hoàn toàn có thể chinh phục những đỉnh cao kỹ thuật từng được coi là bất khả thi.

Tiên phong bứt phá

Nền móng cho sự thành công được xây dựng từ nhiều năm trước. Năm 2010, PGS-TS Nguyễn Tiến Quyết, Giám đốc BV Việt Đức khi ấy, đã tiên phong ghép đa tạng từ người hiến chết não. Ông cũng là tổng chỉ huy đầu tiên đưa ra mô hình phối hợp chặt chẽ giữa các ê-kíp lấy và ghép tạng, tạo nên sự thành công vang dội cho BV. Trong các ca ghép phức tạp của BV Việt Đức hiện nay, ông vẫn luôn có mặt với tư cách một chuyên gia ghép tạng, tận tình hỗ trợ các học trò.

Những năm gần đây, cùng với ghép tạng, BV Việt Đức còn đặc biệt quan tâm đến công tác vận động hiến tạng. Trung bình mỗi năm, BV có 8-10 ca hiến, riêng năm 2025 là 25 trường hợp - con số kỷ lục. Chỉ tính từ tháng 8-2024 đến 8-2025, BV vận động được hơn 50 gia đình đồng ý hiến tạng, thực hiện ghép từ 34 người hiến chết não. Nhiều tuần, ê-kíp liên tiếp ghép tim, gan, thận, thậm chí 2 tạng cùng lúc như tim - gan, tim - phổi, gan - thận. Tính đến ngày 12-8-2025, BV đã thực hiện 2.478 ca ghép tạng, gồm 109 ca tim, 8 ca phổi, 169 ca gan và 2.192 ca thận, trở thành trung tâm ghép tạng hàng đầu Việt Nam. Đây là nền tảng quan trọng để thực hiện thành công các ca ghép đa tạng phức tạp, góp phần nâng cao năng lực y khoa, tạo dấu ấn quốc tế cho ngành y Việt Nam.

Bài và ảnh: THANH HẰNG

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/ky-tich-ca-ghep-tim-phoi-dau-tien-tai-viet-nam-19625081619121528.htm