Theo Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), trong năm 2024, cả nước có hơn 10.400ha chanh dây, sản lượng đạt trên 163.000 tấn. Riêng các tỉnh Tây Nguyên chiếm hơn 85% diện tích và 90% sản lượng, khẳng định vai trò trung tâm vùng nguyên liệu cả nước. Đắk Lắk hiện có hơn 2.700ha chanh dây với sản lượng gần 40.000 tấn, là địa phương có điều kiện khí hậu, đất đai rất phù hợp với loại cây này.
Tuy nhiên, ngành chanh dây vẫn đối mặt nhiều thách thức: Giống cây chưa kháng bệnh tốt, sâu bệnh nguy hiểm như nấm và virus chưa có biện pháp phòng hiệu quả, công nghệ bảo quản và chế biến còn hạn chế khiến chất lượng hàng hóa sụt giảm. Ngoài ra, sự liên kết giữa doanh nghiệp - hợp tác xã - nông dân còn lỏng lẻo, thiếu cơ chế chia sẻ lợi ích, quản lý rủi ro.
Ông Hoàng Văn Hồng - Phó giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia chia sẻ tại tọa đàm
Theo đại diện Công ty CP Nafoods Group, một trong những đơn vị đi đầu trong sản xuất giống và chế biến nước ép chanh dây - mô hình liên kết sản xuất đã triển khai với hơn 2.000 hộ nông dân. Tuy vậy, thực tiễn cho thấy nhiều nông hộ chưa tuân thủ đúng kỹ thuật, sử dụng phân thuốc không theo quy trình, không ghi nhật ký canh tác… dẫn đến ảnh hưởng đến chất lượng và tính ổn định của chuỗi cung ứng.
Phát biểu tại tọa đàm, ông Hoàng Văn Hồng - Phó giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho biết, chanh dây là loại cây dễ trồng, nhanh thu hoạch và có tiềm năng xuất khẩu rất lớn. Với chiến lược phát triển bài bản, sản phẩm chanh dây hoàn toàn có thể trở thành một mặt hàng nông sản xuất khẩu tỷ đô trong thời gian tới.
Để đạt được mục tiêu đó, theo ông Hồng, cần khẩn trương hình thành các vùng trồng tập trung, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, đồng thời đăng ký cấp mã số vùng trồng và mã số cơ sở đóng gói theo yêu cầu của các thị trường nhập khẩu. Việc thúc đẩy các mô hình liên kết “3 nhà” hoặc “4 nhà” giữa doanh nghiệp, nhà khoa học, nông dân, ngân hàng với hợp đồng rõ ràng là yếu tố then chốt để ổn định sản xuất và tiêu thụ.
Chanh dây xuất khẩu của Nafoods
Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh nghiên cứu và cung ứng giống chanh dây ghép chất lượng cao, năng suất vượt trội, khả năng kháng bệnh tốt. Song song là việc đầu tư công nghệ sau thu hoạch, kho lạnh, chế biến sâu… để gia tăng giá trị và kéo dài chuỗi tiêu thụ sản phẩm.
Cơ quan quản lý cũng khuyến nghị các địa phương cần ưu tiên quy hoạch chanh dây ở những vùng phù hợp như Tây Nguyên, trung du miền núi phía Bắc; ban hành cơ chế hỗ trợ kỹ thuật, vốn và thông tin thị trường cho nông dân và hợp tác xã. Doanh nghiệp cần giữ vai trò dẫn dắt, đảm bảo đầu ra, chia sẻ rủi ro và giữ chữ tín trong hợp tác liên kết sản xuất.
Tại buổi tọa đàm, các chuyên gia thống nhất rằng, muốn ngành chanh dây bứt phá, các bên cần gắn kết chặt chẽ, đồng hành phát triển trên nguyên tắc “đồng lợi ích, đồng trách nhiệm”. Mọi hoạt động sản xuất cần xuất phát từ nhu cầu thị trường, nhằm hạn chế rủi ro, tránh tình trạng “được mùa mất giá” và giúp nông dân yên tâm đầu tư canh tác.
Trong bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng khắt khe, việc chuyên nghiệp hóa sản xuất chanh dây theo hướng bền vững, đạt chuẩn quốc tế sẽ là con đường ngắn nhất để nông sản Việt Nam nâng tầm, vươn xa và hiện thực hóa mục tiêu xuất khẩu tỷ đô hoàn toàn có cơ sở.
Kim Ngân