Theo đánh giá tại Nghị quyết số 68, khu vực kinh tế tư nhân cả nước hiện có khoảng hơn 940 nghìn doanh nghiệp và hơn 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, đóng góp khoảng 50% GDP, hơn 30% tổng thu ngân sách nhà nước và sử dụng khoảng 82% tổng số lao động vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, là lực lượng quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng suất lao động, gia tăng năng lực cạnh tranh quốc gia, góp phần an sinh xã hội.
Mong muốn thủ tục hành chính thuế tối giản, linh hoạt
Thực tiễn cho thấy, vẫn còn nhiều “điểm nghẽn” thể chế, pháp luật. Báo cáo của Chính phủ trình Quốc hội năm 2024 đã chỉ ra có tới 263 quy định pháp luật đang tồn tại mâu thuẫn, chồng chéo hoặc chưa rõ ràng, gây cản trở đáng kể cho hoạt động đầu tư, sản xuất và kinh doanh. Kết quả rà soát do Bộ Tư pháp thực hiện theo Nghị quyết số 66- NQ/TW của Bộ Chính trị vào tháng 8/2025 ghi nhận khoảng 2.200 vướng mắc cụ thể từ các quy định hiện hành.
Hiện hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh phần lớn có quy mô nhỏ lẻ, hoạt động theo phương pháp truyền thống, có địa điểm cố định, chịu sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ, trực tiếp của các cơ quan chức năng như: thuế, quản lý thị trường, cảnh sát kinh tế và người tiêu dùng... Mặt khác, họ còn chịu sự cạnh tranh khốc liệt với thương mại điện tử mà phần nào đó không công bằng... Thương mại điện tử có thể “lách luật”và sự giám sát của người tiêu dùng; tần suất kiểm tra của các cơ quan chức năng đối với hoạt động này cũng chưa nhiều.
Thuế Cơ sở 2 tỉnh Lâm Đồng tuyên truyền, hướng dẫn chính sách bỏ thuế khoán đối với hộ kinh doanh từ ngày 1/1/2026
Trong bối cảnh như vậy, để duy trì mưu sinh, các hộ và cá nhân kinh doanh - nhất là những người lớn tuổi, thành phần yếu thế trong nền kinh tế - mong muốn được lắng nghe, được pháp luật bảo vệ trong một môi trường kinh doanh thuận lợi, vừa thực hiện nghĩa vụ theo quy định pháp luật, vừa góp phần xóa đói, giảm nghèo, ổn định, nâng cao đời sống.
Một chủ hộ kinh doanh bán lẻ hàng tiêu dùng tâm sự: chúng tôi kinh doanh nhỏ tại nhà riêng nhiều năm, mong muốn làm ăn chân chính, đúng pháp luật, hàng hóa bảo đảm chất lượng, hầu hết có hóa đơn xuất xứ, nhưng trong điều kiện hiện tại của nền kinh tế nước ta, không thể nói là hóa đơn hợp lệ 100% . Mong muốn Nhà nước có thể chế pháp luật đồng bộ từ gốc nơi sản xuất, lưu thông; kiểm soát chặt hàng nhập khẩu cả chính ngạch và tiểu ngạch, chống buôn lậu, gian lận thương mại hiệu quả, minh bạch để hộ và cá nhân kinh doanh yên tâm không bị cạnh tranh bất bình đẳng.
Một cựu chiến binh hưu trí kinh doanh nhỏ tại nhà riêng chia sẻ: chúng tôi không cần miễn thuế. Đóng thuế là để xây dựng đất nước, nhưng Nhà nước nên có chính sách khuyến khích hộ và cá nhân kinh doanh bằng thủ tục hành chính thuế tối giản và linh hoạt. Trong bối cảnh thương mại điện tử “càn quét” thị trường bán lẻ, chúng tôi vẫn phải gồng mình duy trì hoạt động với mức lợi nhuận gộp chỉ từ 3 - 10%, “lấy công làm lời” bù đắp lương hưu ít ỏi để không phụ thuộc con cái. Tới đây thực hiện chế độ sổ sách, kế toán mới theo quy định mới sẽ phát sinh thêm chi phí, ảnh hưởng thu nhập. Mong muốn Nhà nước phân loại, có chính sách riêng hỗ trợ mô hình cá nhân kinh doanh nhỏ đặc thù.
Tạo điều kiện cho hộ, cá nhân kinh doanh tự tin, đồng hành
Hoàn thiện thể chế pháp luật, nhất là về thuế làm công cụ đòn bẩy kích thích tăng trưởng nền kinh tế, bảo đảm minh bạch, công bằng, ổn định, tạo môi trường thuận lợi cho khu vực kinh tế tư nhân – nhất là hộ và cá nhân kinh doanh – là yêu cầu bức thiết để phát triển bền vững đất nước.
Một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm được Nghị quyết 68 đề ra là: rà soát, hoàn thiện các chính sách thuế, phí, lệ phí theo hướng bảo đảm đối xử công bằng giữa các thành phần kinh tế, giảm thuế suất, mở rộng cơ sở tính thuế... Có cơ chế, chính sách đặc biệt hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, bảo đảm theo nguyên tắc thị trường... Thể chế hóa Nghị quyết của Đảng, tại Kỳ họp thứ Mười, Quốc hội Khóa XV đã thông qua 49 luật, trong đó có Luật Quản lý thuế (sửa đổi) và Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi). Chính phủ đã và đang ban hành các nghị định hướng dẫn thi hành, đồng bộ thể chế, sớm chuyển hóa pháp luật vào cuộc sống.
Cử tri và Nhân dân kỳ vọng khi triển khai thi hành Luật Quản lý thuế, Chính phủ và các bộ, ngành quan tâm xây dựng chi tiết khung pháp lý riêng cho hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh, tạo điều kiện cho hộ và cá nhân kinh doanh tự tin, đồng hành cùng với kinh tế tư nhân trong nền kinh tế quốc gia. Trong đó, phân loại hộ và cá nhân kinh doanh, ngành hàng, chế độ thuế, kế toán riêng biệt theo nguyên tắc đơn giản – minh bạch – dễ tuân thủ – chi phí thấp. Có lộ trình thích hợp hướng dẫn, hỗ trợ việc chuyển đổi từ thuế khoán doanh thu sang kê khai hay lên doanh nghiệp cùng với việc khuyến khích thông qua các chính sách ưu đãi thuế, hỗ trợ tiếp cận tín dụng, đất đai, dịch vụ tư vấn, đào tạo và pháp lý...
Cùng với đó, hạn chế các biện pháp hành chính dễ phát sinh tiêu cực, thiếu minh bạch như: cùng một ngành hàng bán lẻ trên cùng một địa bàn nhưng nơi thì kiểm tra “đột xuất”, nơi thì không, làm cho người dân nghi ngờ tính liêm chính của người thi hành công vụ, tạo cớ cho các thế lực xấu lợi dụng, xuyên tạc chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước.
ThS. Nguyễn Vân Hậu