'Lá chắn' an ninh mạng cho tài sản số và hệ sinh thái blockchain

một ngày trướcBài gốc

Khung chính sách về tài sản số ngày càng chặt chẽ

Ngày 14/6/2025 đánh dấu một cột mốc quan trọng khi Quốc hội chính thức thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số, chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2026. Luật này lần đầu tiên công nhận và định nghĩa rõ ràng tài sản số, tài sản ảo, tài sản mã hóa trong khuôn khổ pháp luật Việt Nam.

Cụ thể, Luật quy định tài sản số là tài sản theo quy định của Bộ luật Dân sự, được thể hiện dưới dạng dữ liệu số, được tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao và xác thực bởi công nghệ số trên môi trường điện tử. Tài sản số bao gồm tài sản ảo, tài sản mã hóa và tài sản số khác.

Trong đó, tài sản ảo trên môi trường điện tử là một loại tài sản số có thể được dùng cho mục đích trao đổi hoặc đầu tư - không bao gồm chứng khoán, các dạng số của tiền pháp định và tài sản tài chính khác theo quy định của pháp luật về dân sự; tài chính.

Tài sản mã hóa là một loại tài sản số sử dụng công nghệ mã hóa hoặc công nghệ số có chức năng tương tự để xác thực đối với tài sản trong quá trình tạo lập, phát hành, lưu trữ, chuyển giao - không bao gồm chứng khoán, các dạng số của tiền pháp định và tài sản tài chính khác theo quy định của pháp luật về dân sự; tài chính.

Bước ngoặt này giúp đưa lĩnh vực tài sản số thoát khỏi “vùng xám” pháp lý, tạo hành lang minh bạch để doanh nghiệp công nghệ Việt phát triển ngay trong nước. Tại GM Vietnam 2025, ông Mai Huy Tuần - Tổng Giám đốc CTCP Công nghệ số SSI khẳng định, các chính sách đang thể hiện một định hướng rất rõ ràng. Từ Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia hướng tới mục tiêu kinh tế số chiếm 30% GDP vào năm 2030 đến Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến 2030 - đều cho thấy Việt Nam không chỉ theo kịp xu hướng, mà đang đặt nền móng để dẫn dắt.

Đặc biệt, việc Quốc hội chính thức thông qua Luật Công nghiệp Công nghệ số là cột mốc mang tính chiến lược. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một khung pháp lý điều chỉnh cụ thể các lĩnh vực như nền tảng số, dữ liệu số, blockchain, trí tuệ nhân tạo và tài sản số. Từ thử nghiệm sang triển khai, từ tiềm năng sang hành động, Việt Nam đã thực sự bước vào kỷ nguyên số với tư thế chủ động. Ông cũng nhấn mạnh: Trong kỷ nguyên mới, tài sản quốc gia không chỉ là tài nguyên thiên nhiên - mà là dữ liệu, trí tuệ nhân tạo bản địa, blockchain nội địa. Nếu không hành động sớm, Việt Nam sẽ phải thuê lại dữ liệu của chính mình trên các nền tảng nước ngoài.

Mặt khác, Nghị quyết thí điểm phát hành và giao dịch tài sản mã hóa cũng đang được hoàn thiện và sớm ban hành. Theo lộ trình, giai đoạn thí điểm sẽ kéo dài 5 năm, sẽ có hơn một sàn giao dịch được phép hoạt động, nhưng số lượng sẽ được kiểm soát ở mức hợp lý để thuận lợi cho việc theo dõi, đánh giá hiệu quả sau thí điểm. Doanh nghiệp phải đáp ứng các tiêu chí chặt chẽ về vốn, công nghệ, cổ đông và giám sát.

Đơn cử, vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng, hệ thống công nghệ đạt tiêu chuẩn an toàn thông tin cấp độ 4, bảo đảm các điều kiện về cổ đông, nhân sự, quy trình nghiệp vụ, giám sát giao dịch và quản trị nội bộ minh bạch. Đáng chú ý, Chính phủ chủ trương khuyến khích khu vực tư nhân tham gia cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa, phù hợp với tinh thần Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân. Điều này mở ra cơ hội lớn cho các công ty công nghệ Việt đã và đang chứng minh năng lực với sản phẩm blockchain “made in Vietnam” chủ động làm chủ thị trường nội địa.

Ông Trương Gia Bình - Chủ tịch FPT khẳng định tại GM Vietnam 2025: Việt Nam là một trong số rất ít quốc gia coi blockchain là hạ tầng số và đang tích hợp sâu rộng vào nền kinh tế. Luật Công nghiệp Công nghệ số đã mở đường pháp lý cho thế hệ startup, kỹ sư và nhà sáng tạo công nghệ blockchain. Trên thực tế, Việt Nam đã trở thành một trung tâm blockchain năng động tại châu Á với các chỉ số nổi bật như giao dịch crypto đạt quy mô 120 tỷ USD/năm, hơn 35 triệu giao dịch mỗi năm…

Củng cố lá chắn an ninh từ pháp lý đến kỹ thuật

Năm 2023 có tới 21 triệu người Việt Nam sở hữu tài sản số này và đứng thứ 3 trên thế giới. Năm 2024, dù số người sở hữu tài sản tiền mã hóa đã giảm khoảng 4 triệu người, khoảng 17 triệu người, Việt Nam vẫn đứng thứ 7 trên toàn cầu. Đây là những số liệu thống kê do ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam cho biết tại buổi tập huấn chuyên đề “Khung pháp lý và nhận diện nguy lừa đảo tài sản mã hóa” vừa qua.

Hàng triệu người Việt Nam hiện đang sở hữu tài sản số, trong đó giới trẻ chiếm tỉ lệ tương đối cao. (Ảnh: GM Vietnam)

Thực tế cho thấy tiềm năng và cơ hội phát triển thị trường tài sản số tại Việt Nam đang ngày càng rộng mở. Tuy nhiên, song song với đó là nguy cơ tấn công mạng ngày càng nghiêm trọng.

Theo thống kê từ Chainalysis, chỉ từ năm 2020 đến tháng 2/2025, thế giới ghi nhận 657 vụ tấn công blockchain với tổng thiệt hại 12,8 tỷ USD. Riêng 6 tháng đầu năm 2025, con số đã vượt 2,17 tỷ USD - nhiều hơn cả năm 2024. Điển hình, vụ hack sàn Bybit lên tới 1,5 tỷ USD trở thành kỷ lục, trong khi các vụ tấn công ví cá nhân chiếm 23,35% tổng thiệt hại.

Các nền tảng có nguồn gốc từ Việt Nam từng là nạn nhân bao gồm: Ronin Network (Sky Mavis) năm 2022 bị đánh cắp hơn 600 triệu USD, KyberSwap năm 2023 ước tính thiệt hại lên tới khoảng 50 triệu USD. Những vụ việc này là hồi chuông cảnh báo cho thấy blockchain dù minh bạch vẫn không miễn nhiễm trước “tin tặc”.

Một số nguyên nhân được kể đến gồm lỗ hổng hợp đồng thông minh, sai sót lập trình, vận hành thiếu chuẩn mực, cùng các chiêu thức phi kỹ thuật như lừa đảo, giả mạo, tấn công người dùng cuối…

Trong nước, hàng loạt vụ lừa đảo tiền ảo với quy mô từ hàng trăm triệu đến hàng nghìn tỷ đồng bị triệt phá gần đây càng cho thấy rủi ro mất an toàn an ninh mạng là thách thức hàng đầu.

Mới đây, Công an Hà Nội triệt phá một nhóm đối tượng phát hành và quảng bá các dự án tiền ảo, huy động được khoảng 7,86 triệu USD (tương đương 200 tỷ đồng) từ hơn 3.000 tài khoản nhà đầu tư qua các dự án tiền ảo “trá hình” như Wingstep.

Cũng trong tháng 8/2025, Công an Phú Thọ triệt phá ổ nhóm kinh doanh đa cấp trái phép dưới vỏ bọc đầu tư tiền kỹ thuật số, giao dịch trên website http://tcis.ai, đã kêu gọi được hàng ngàn người tham gia với tổng số tiền lên tới hơn 2 triệu USD (hơn 50 tỷ đồng).

Một đường dây tiền ảo khác cũng mới bị triệt phá là vụ lừa đảo liên quan đến tiền ảo PaynetCoin (PAYN). Trước đó, tháng 5/2025, Công an Đồng Nai đã triệt phá đường dây tiền ảo quy mô lớn Matrix Chain (MTC), chiếm đoạt gần 10.000 tỷ đồng từ hàng chục ngàn người…

An ninh mạng là điều kiện tiên quyết để xây dựng niềm tin số. (Ảnh: Shutterstock)

Từ Matrix Chain đến các sàn “trá hình” như PaynetCoin, Wingstep,… tất cả đều khai thác khoảng trống pháp lý và sự thiếu hiểu biết của nhà đầu tư. Tại Hội thảo GM Blockchain Security Forum, ông Vũ Ngọc Sơn - Trưởng ban Công nghệ, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia nhận định: “Nền kinh tế số đang ngày càng phụ thuộc vào blockchain để lưu trữ và giao dịch tài sản, việc bảo đảm an ninh cho blockchain chính là bảo đảm an toàn cho tài sản số quốc gia. Chúng ta cần một chiến lược mang tính tổng thể, gắn kết giữa công nghệ, pháp lý và tăng cường nhận thức cộng đồng”.

Muốn bứt phá trong lĩnh vực blockchain và tài sản số, Việt Nam cần sớm hoàn thiện khung pháp lý, bao gồm hệ thống luật và các văn bản dưới luật liên quan đến tài sản số, bảo đảm minh bạch, đồng bộ và phù hợp với thông lệ quốc tế, tạo nền tảng vững chắc cho thị trường vận hành an toàn và bền vững.

Về giải pháp kỹ thuật, Việt Nam cần xây dựng các tiêu chuẩn an toàn ngay từ khâu thiết kế blockchain, xây dựng hệ thống phát hiện sớm - phản ứng nhanh với tấn công mạng, kết hợp công nghệ điện toán đám mây và mô hình hạ tầng lai. Bên cạnh đó, yếu tố then chốt là phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đủ năng lực đáp ứng yêu cầu bảo mật an ninh mạng và sự phát triển của hệ sinh thái blockchain và tài sản số.

Trên những cơ sở này, Việt Nam mới có thể dần làm chủ các công nghệ lõi, trở nên độc lập, chủ động và bền vững trong kỷ nguyên số toàn cầu. Theo đó, an ninh mạng không còn là lựa chọn mà là điều kiện tiên quyết để xây dựng niềm tin số quốc gia.

Đỗ Trang - Quỳnh Chi

Nguồn Pháp Luật VN : https://baophapluat.vn/la-chan-an-ninh-mang-cho-tai-san-so-va-he-sinh-thai-blockchain.html