'Lá chắn' pháp lý bảo vệ quyền tác giả, tài sản trí tuệ trong kỷ nguyên số

3 giờ trướcBài gốc

Bảo vệ biểu tượng quốc gia trên nền tảng số

Phát biểu thảo luận tại Tổ, ĐBQH Tạ Đình Thi đề nghị việc sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ cần phải được rà soát đồng bộ với các nhóm luật liên quan khác đang được chỉnh sửa để đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, tránh tình trạng Luật này sửa đổi lại làm phát sinh vướng mắc hoặc gây khó khăn cho các cơ quan trong quá trình tổ chức thực thi các luật khác. Bên cạnh đó, Nhà nước cần có chính sách rõ ràng để bảo hộ các tri thức truyền thống, tri thức bản địa trong bối cảnh hiện nay.

ĐBQH Tạ Đình Thi phát biểu thảo luận tại Tổ 1. Ảnh: Phạm Thắng

Theo đại biểu, tri thức bản địa và tri thức truyền thống được hình thành qua hàng nghìn năm, qua rất nhiều thế hệ, là tài sản quý giá của cộng đồng. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng cùng với chủ trương phát triển mạnh kinh tế tư nhân hiện nay, Nhà nước cần có chính sách bảo hộ rõ ràng đối với các tri thức bản địa trong các nhóm quy định về chính sách của Nhà nước, nhằm bảo tồn và phát triển tri thức bản địa, bảo đảm quyền lợi cho các cộng đồng đã sở hữu tri thức đó qua nhiều thế hệ.

ĐBQH Bùi Hoài Sơn đề nghị, quá trình sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ cần đảm bảo yêu cầu luật pháp theo kịp sự phát triển bùng nổ của công nghiệp văn hóa trong kỷ nguyên số và trí tuệ nhân tạo (AI). Đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết phải mở rộng phạm vi bảo hộ đối với các sản phẩm phi vật lý, bảo vệ biểu tượng quốc gia trên nền tảng số và đặc biệt là quy định trách nhiệm pháp lý rõ ràng cho các nền tảng số, mạng xã hội, và các công cụ AI tạo sinh (Generative AI) để bảo vệ quyền lợi của người sáng tạo Việt Nam trước các "BigTech" xuyên biên giới.

Quang cảnh thảo luận tại Tổ 1. Ảnh: Phạm Thắng

Đại biểu Bùi Hoài Sơn đánh giá cao việc dự thảo luật đã mở rộng định nghĩa về kiểu dáng công nghiệp để bao phủ cả các dạng phi vật lý, đây là bước đi đúng hướng, phù hợp với thực tiễn sản phẩm số, thiết kế số và vật thể ảo trong Metaverse. Tuy nhiên, cần giải thích rõ hơn về sản phẩm phi vật lý, bao gồm: thiết kế số, hình ảnh số; tác phẩm tạo sinh từ AI có sự tham gia sáng tạo của con người; nhân dạng biểu diễn số của nghệ sĩ.

"Việc bảo hộ nhân dạng biểu diễn số là rất quan trọng để bảo vệ hình ảnh, giọng nói và phong cách biểu diễn của nghệ sĩ Việt Nam trước vấn nạn Deepfake và AI, một vấn đề đang gây ra nhiều hệ lụy trong giai đoạn hiện nay", ĐBQH Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

ĐBQH Bùi Hoài Sơn phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Dẫn chứng các nền tảng lớn như YouTube cũng thường xuyên gặp những vấn đề về tranh chấp nội dung gốc và phái sinh, đại biểu đề nghị luật phải có cơ chế bảo vệ quyền lợi tác giả trong môi trường số, nơi tranh chấp xảy ra nhanh chóng và xuyên biên giới, làm rõ cơ chế xác thực nguồn gốc tác phẩm bằng công nghệ tiên tiến như Watermark, Blockchain hay Content ID (hệ thống nhận dạng nội dung). Cần làm rõ thời hạn xử lý nhanh các tranh chấp nội dung trực tuyến để tránh làm mất thị trường, mất cơ hội kinh doanh của tác giả.

Bên cạnh đó, dự thảo Luật cần đề cập sâu đến trách nhiệm của các nền tảng xuyên biên giới và nội dung AI bởi đây là vấn đề cốt lõi để bảo vệ người sáng tạo trong bối cảnh công nghệ đang thay đổi nhanh chóng.

Coi tri thức là động lực kinh tế, động lực phát triển của đất nước

Phát biểu thảo luận tại Tổ, ĐBQH Nguyễn Thị Lan bày tỏ đồng tình và đánh giá cao tinh thần đổi mới, tính kịp thời và tầm nhìn của dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ. Theo đại biểu, việc sửa đổi lần này là một bước tiến quan trọng, cụ thể hóa các chủ trương lớn của Đảng trong Nghị quyết 57, Nghị quyết 66, Nghị quyết 68 về thúc đẩy khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế tư nhân và hoàn thiện thể chế pháp luật trong kỷ nguyên mới.

"Điểm mới đáng chú ý của dự thảo luật là bước chuyển từ bảo hộ quyền sang khai thác giá trị của tài sản trí tuệ, nhằm mục tiêu coi tri thức là động lực kinh tế, động lực phát triển của đất nước, đúng như tinh thần các nghị quyết của Đảng", ĐBQH Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.

ĐBQH Nguyễn Thị Lan phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Về một số nội dung cụ thể, đại biểu đề nghị cần bổ sung cơ chế bảo hộ đặc thù cho các giống cây trồng được tạo ra bằng công nghệ sinh học và chuyển gen để thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực nông nghiệp. Hiện nay, dự thảo luật mới chỉ dừng ở quy định chung về việc cấp bằng bảo hộ chứ chưa đề cập cụ thể về các giống cây trồng được tạo ra bằng công nghệ sinh học chuyển gen (GMO). Trong khi đó, vấn đề chỉnh sửa gen và tạo ra giống cây trồng mới đang phát triển rất nhanh, nếu không có quy định bảo hộ cụ thể sẽ rất khó khăn cho việc nghiên cứu và ứng dụng. Vì vậy, cần bổ sung cơ chế thẩm định và tiêu chuẩn kỹ thuật riêng cho giống công nghệ sinh học; công nhận kết quả khảo nghiệm quốc tế để rút ngắn thời gian cấp bằng bảo hộ.

"Điều này nhằm tránh tình trạng phải bắt đầu từ đầu khi một giống quốc tế tốt đã có kết quả đánh giá được công nhận, giúp tiết kiệm thời gian và thúc đẩy việc đưa các giống mới vào sản xuất nhanh chóng hơn", đại biểu Nguyễn Thị Lan nêu rõ.

Còn ĐBQH Nguyễn Anh Trí đánh giá cao nỗ lực của Ban soạn thảo trong việc phát hiện các nội dung cần điều chỉnh, trong đó đặc biệt lưu ý về vấn đề phân biệt chức năng giữa các loại hình tổ chức quản lý quyền, nhằm tránh nhầm lẫn, chồng chéo và bảo đảm trật tự, minh bạch trong quản lý nhà nước về quyền tác giả, quyền liên quan.

Theo đại biểu, trong dự thảo Luật có nhiều thuật ngữ mới và rất dễ bị trùng lặp, đặc biệt là giữa Tổ chức dịch vụ đại diện quyền tác giả, quyền liên quan (điều 57) và Tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả (điều 56). Việc phân định rõ ràng là cần thiết để đảm bảo tính minh bạch và trật tự trong quản lý nhà nước.

Theo phân tích của đại biểu, Tổ chức dịch vụ đại diện quyền tác giả thực hiện các nhiệm vụ như tư vấn pháp luật, đại diện nộp hồ sơ đăng ký quyền, tham gia các quan hệ pháp luật khác, và bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Điểm mấu chốt là Tổ chức dịch vụ đại diện không được phép phân chia tiền bản quyền còn Tổ chức quản lý tập thể quyền tác giả có chức năng chính là thực hiện việc quản lý quyền, đàm phán cấp phép, thu và phân chia tiền bản quyền cùng các quyền lợi vật chất khác.

Phi Long

Nguồn Đại Biểu Nhân Dân : https://daibieunhandan.vn/la-chan-phap-ly-bao-ve-quyen-tac-gia-tai-san-tri-tue-trong-ky-nguyen-so-10394520.html