'Lá chắn số' bảo vệ phụ nữ

2 giờ trướcBài gốc

Cuối tháng 8/2025, dư luận Italy rúng động khi một trang web tồn tại gần 20 năm bị đóng cửa vì đăng tải hàng nghìn hình ảnh phụ nữ kèm lời bình mang tính khiêu dâm, xúc phạm và kích động bạo lực – tất cả đều không có sự đồng ý của nạn nhân. Ảnh bị lấy cắp từ truyền hình, mạng xã hội, thậm chí cắt ghép và được lan truyền trên diễn đàn có tới 200.000 người dùng. Chỉ khi một nghị sĩ phát hiện ảnh cá nhân bị đăng trái phép và chính thức tố cáo, quy mô thực sự của “cỗ máy bạo lực kỹ thuật số” này mới bị phơi bày.

Những vụ việc tương tự xuất hiện ở nhiều nơi khác. Tại Đan Mạch, cảnh sát bắt giữ một người đàn ông 29 tuổi vì dùng ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) tạo và bán hơn 36.000 ảnh lạm dụng tình dục trẻ em. Mỗi tháng, đối tượng có thể sản xuất hàng nghìn tệp mà không cần nạn nhân thật hay kỹ năng công nghệ đặc biệt, chỉ dựa vào các công cụ AI tạo ảnh. Vụ việc đã thúc đẩy Europol mở chiến dịch truy quét xuyên biên giới, nhận diện 273 nghi phạm và bắt giữ 29 đối tượng tại 19 quốc gia.

Theo Giám đốc Europol Catherine De Bolle, những diễn biến gần đây cho thấy bạo lực giới trên môi trường mạng đang trở thành “mối đe dọa ngày càng lớn và tăng tốc”. Nhà hoạt động Sabrina Frasca (tổ chức Differenza Donna, Italy) nhận xét: các công nghệ kỹ thuật số, dù mang lại tiện ích, cũng trở thành công cụ tiếp tay cho bạo lực đối với phụ nữ, khiến việc nhận diện và xử lý khó hơn nhiều so với bạo lực truyền thống. Theo số liệu của Liên hợp quốc (LHQ), có tới 85% phụ nữ từng chứng kiến bạo lực trên không gian mạng, gần 40% từng trực tiếp trải qua. Đáng chú ý, 90-95% video deepfake có nội dung khiêu dâm không đồng thuận, trong đó 90% là hình ảnh phụ nữ.

Báo cáo của Cơ quan LHQ về bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ (UN Women) cho thấy mức độ phổ biến của bạo lực mạng khác nhau giữa các khu vực, từ 23% tại các nước phát triển đến hơn 60% tại nhiều quốc gia Arập. Không gian số tạo thêm cơ hội học tập, kết nối và kinh doanh, nhưng đồng thời mở rộng các hình thức tấn công tinh vi nhắm vào những nhóm dễ tổn thương, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em gái.

Các nhà nghiên cứu chỉ rõ nhiều yếu tố thúc đẩy xu hướng này: khoảng trống pháp lý tại nhiều nước, sự miễn trừ trách nhiệm của một số nền tảng trực tuyến, tốc độ phát triển quá nhanh của các công cụ AI, sự lan rộng của các diễn đàn kích động thù ghét, và khả năng ẩn danh của thủ phạm. Hiện chưa tới 40% quốc gia có luật bảo vệ phụ nữ khỏi quấy rối và đe dọa trên mạng, khiến khoảng 1,8 tỷ phụ nữ và trẻ em gái không được bảo vệ pháp lý đầy đủ.

Ngoài nguy cơ bị bôi nhọ và tổn thương danh dự, bạo lực mạng có thể để lại hậu quả lâu dài đối với sức khỏe tinh thần, thể chất, sinh sản và đời sống xã hội. Tổng Thư ký LHQ António Guterres cảnh báo rằng các hệ thống AI phát triển dựa trên dữ liệu thiên lệch có thể “khuếch đại bạo lực và thù ghét nhắm vào phụ nữ”.

Năm 2025, Ngày Quốc tế xóa bỏ bạo lực đối với phụ nữ (25/11) tiếp tục khởi động chiến dịch 16 ngày hành động “UNiTE để chấm dứt bạo lực số đối với phụ nữ và trẻ em gái”. Chiến dịch kêu gọi: chính phủ thực thi pháp luật quyết liệt hơn để chấm dứt tình trạng vô trách nhiệm trên không gian số; doanh nghiệp công nghệ bảo đảm an toàn nền tảng, xử lý và gỡ bỏ nội dung độc hại nhanh chóng. Các nhà tài trợ tăng hỗ trợ cho tổ chức nữ quyền – lực lượng tuyến đầu trong hỗ trợ nạn nhân và mỗi cá nhân lên tiếng chống lại bạo lực mạng và xây dựng môi trường trực tuyến tôn trọng, an toàn. Điểm nhấn của chiến dịch năm nay là việc triển khai dựa trên cơ sở pháp lý quốc tế quan trọng: Công ước LHQ về chống tội phạm mạng, văn kiện pháp lý toàn cầu đầu tiên đặt ra khuôn khổ hợp tác toàn diện về đấu tranh tội phạm mạng. Công ước, được mở ký tại Hà Nội và mang tên thủ đô Việt Nam, đề xuất hình sự hóa nhiều hành vi xâm hại mới như tống tiền bằng hình ảnh riêng tư, phát tán nội dung bạo lực – khiêu dâm không đồng thuận hay lừa đảo trực tuyến.

Trước sự bùng nổ của ảnh khiêu dâm giả mạo bằng AI, nhiều nước và khu vực đã nhanh chóng hành động. Liên minh châu Âu (EU) thông qua đạo luật hình sự hóa hành vi chia sẻ ảnh thân mật không đồng thuận, quấy rối, kích động thù hận trên mạng. Trong khi đó, Italy phạt tù 1–5 năm đối với việc phát tán ảnh/video AI giả mạo mang tính khiêu dâm. Đạo luật “Take It Down” của Mỹ coi việc đăng ảnh thân mật – kể cả AI tạo ra – là tội liên bang; yêu cầu các nền tảng gỡ nội dung trong vòng 48 giờ, trong khi “Đạo luật Dữ liệu mới” của Anh coi hành vi tạo deepfake khiêu dâm không đồng thuận là phạm tội hình sự. Singapore đề xuất thành lập Ủy ban An toàn trực tuyến – cơ chế “một cửa” hỗ trợ nạn nhân, đồng thời buộc cả người dùng và nền tảng phải chịu trách nhiệm pháp lý. Việc siết chặt pháp luật phản ánh nhận thức chung rằng bạo lực mạng, đặc biệt liên quan đến AI, không còn là vấn đề công nghệ mà là thách thức an ninh con người.

Việt Nam là một trong những quốc gia trong khu vực chủ động triển khai các chương trình bảo vệ phụ nữ trước bạo lực số. Kế hoạch hành động quốc gia đầu tiên của Việt Nam về bảo vệ phụ nữ trước bạo lực trên không gian mạng là một phần của Kế hoạch hành động quốc gia về phụ nữ, hòa bình và an ninh giai đoạn 2024-2030 và được triển khai từ năm 2024. Mục tiêu chính của kế hoạch này là tăng cường năng lực cho phụ nữ và trẻ em gái để ứng phó với các thách thức trên không gian mạng và thúc đẩy một môi trường mạng an toàn. Từ tháng 1/2025, Việt Nam bắt đầu nhiệm kỳ ủy viên Hội đồng Chấp hành UN Women (2025–2027), góp phần định hình chính sách toàn cầu về quyền phụ nữ trong bối cảnh chuyển đổi số mạnh mẽ.

Năm 2025 đánh dấu 30 năm Tuyên bố và Cương lĩnh Bắc Kinh – lộ trình toàn diện nhất về quyền phụ nữ. Tới tháng 9/2025, đã có 106 chính phủ đưa ra 191 cam kết đến năm 2030, trong đó có 30% nội dung tập trung chấm dứt bạo lực giới. Đây là lập trường đa phương mạnh mẽ nhất kể từ năm 1995, cũng là nền tảng quan trọng để giải quyết bạo lực trên không gian mạng – một thách thức mới nhưng mang bản chất của các bất bình đẳng cũ.

Các chuyên gia nhấn mạnh: luật pháp, cam kết và công nghệ chỉ phát huy hiệu quả khi đi kèm hành động liên tục, phối hợp giữa các chính phủ, nền tảng công nghệ và từng cá nhân. Chấm dứt bạo lực số đối với phụ nữ và trẻ em gái không chỉ là nhiệm vụ của các cơ quan chức năng mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội trong kỷ nguyên số.

Nguyễn Hà (TTXVN)

Nguồn Tin Tức TTXVN : https://baotintuc.vn/the-gioi/la-chan-sobao-ve-phu-nu-20251125133149799.htm