Giữa những ngọn đồi hiểm trở và rừng rậm dày đặc của bang Michoacán – một trong những vùng đất dữ dội và khó kiểm soát nhất của Mexico – một tổ chức tội phạm đặc biệt đã ra đời, pha trộn giữa hoạt động buôn bán ma túy, giáo điều tôn giáo và tư tưởng dân túy bản địa. Đó chính là La Familia Michoacana, băng đảng được mệnh danh là “tà giáo vũ trang”, nơi súng đạn đi kèm với Kinh Thánh, và các vụ xử tử máu lạnh luôn đi sau những lời cầu nguyện trịnh trọng. Trong thế giới ngầm vốn đã đầy rẫy những băng đảng hung bạo và vô luật pháp, La Familia nổi bật bởi cách mà nhóm này xây dựng hình ảnh của mình không chỉ là băng đảng ma túy, mà còn như một phong trào chính trị – tôn giáo với sứ mệnh “bảo vệ nhân dân”.
“Tà giáo vũ trang” – Khi ma túy bắt tay với thần quyền
La Familia Michoacana chính thức xuất hiện vào đầu những năm 2000, nhưng cội nguồn của nó có thể được truy ngược về các nhóm buôn ma túy địa phương và những nhóm bán quân sự được hình thành để chống lại các băng đảng lớn hơn như Gulf hay Los Zetas. Sự khởi đầu của La Familia không hề giống với các tổ chức tội phạm thông thường: Những người sáng lập tổ chức này, đặc biệt là thủ lĩnh Nazario Moreno González, còn được gọi là “El Más Loco” (Kẻ điên nhất), tự xưng là nhà tiên tri và giảng dạy một học thuyết riêng pha trộn giữa phúc âm Kitô giáo, đạo đức học, chủ nghĩa quân phiệt, và dân túy chống nhà nước.
Chân dung Nazario Moreno González, thủ lĩnh quan trọng nhất của La Familia Michoacana. Ảnh: AZCentral.
Nazario viết một cuốn sách có tựa đề Pensamientos (Những tư tưởng), được phân phát cho các thành viên như một loại “cẩm nang giáo lý”. Trong đó, ông ta khuyến khích tôn trọng phụ nữ, bảo vệ người nghèo, chống nghiện ngập và dạy rằng “bạo lực chỉ được phép dùng để tiêu diệt cái ác”. Nhưng cái ác, theo định nghĩa của La Familia, thường là cảnh sát, kẻ phản bội, đối thủ, và bất kỳ ai dám đụng đến lãnh địa của băng đảng. Mỗi vụ xử tử đều đi kèm các thông điệp viết tay ghi rõ lý do và cảnh báo rằng đó là “công lý của Chúa”. Các tay súng được rèn luyện kỹ càng, gọi nhau là “hiệp sĩ”, và coi việc giết kẻ thù là hành vi cao cả, đôi khi diễn ra sau buổi lễ cầu nguyện hay đọc Kinh Thánh tập thể.
Tuy sử dụng ngôn từ tôn giáo, La Familia Michoacana thực chất vận hành như một băng đảng tàn bạo với mạng lưới sản xuất, buôn bán methamphetamine khổng lồ. Họ kiểm soát các tuyến đường ma túy từ Michoacán đến Mỹ, thiết lập các phòng thí nghiệm quy mô lớn trong rừng sâu, hối lộ chính quyền địa phương và tiến hành các chiến dịch khủng bố tâm lý rùng rợn với thông điệp cảnh báo công khai. Từ năm 2006, La Familia đã trở thành một trong những nguyên nhân chính khiến Michoacán biến thành điểm nóng trong cuộc chiến chống ma túy tại Mexico.
Một điểm đặc biệt nữa của La Familia là cách họ lợi dụng tư tưởng dân túy để xây dựng sự ủng hộ trong cộng đồng. Trong khi khủng bố cảnh sát và cướp đất, họ đồng thời tổ chức các chương trình từ thiện, phân phát thực phẩm, tài trợ cho trường học, và trợ giúp tài chính cho người nghèo. Họ tự mô tả mình là “lực lượng bảo vệ người dân trước sự bất lực của chính phủ”, biến mình thành một kiểu “nhà nước song song” có luật lệ riêng, quân đội riêng và tòa án riêng. Chính cách tiếp cận đó khiến La Familia có được lòng trung thành của nhiều người dân, những người sống trong sợ hãi nhưng cũng được hưởng lợi từ sự bảo trợ của tổ chức.
Thành viên La Familia Michoacana phô trương thanh thế, tháng 12/2022. Ảnh: El Pais.
Hào quang giả tạo và tàn dư đáng sợ của La Familia
Tuy nhiên, quyền lực của La Familia bắt đầu lung lay khi chính phủ Mexico dưới thời Tổng thống Felipe Calderón phát động chiến dịch quân sự lớn chống lại các băng đảng. Năm 2010, Nazario Moreno được tuyên bố đã chết sau một cuộc đụng độ ác liệt với lực lượng vũ trang chính phủ. Nhưng như một chương trích ra từ tiểu thuyết hư cấu, đến năm 2014, chính phủ lại phát hiện rằng ông ta… vẫn còn sống, tiếp tục điều hành tổ chức trong bí mật. Cũng trong năm đó, sau một trận đấu súng dữ dội khác, Nazario mới thực sự bị bắn chết – lần này là mãi mãi. Cái chết của “nhà tiên tri vũ trang” tạo ra một khoảng trống quyền lực khiến La Familia tan rã thành nhiều nhánh nhỏ.
Từ tro tàn của La Familia, một tổ chức tàn bạo hơn – Los Caballeros Templarios (Hiệp sĩ dòng Đền) – được thành lập, tiếp tục các hoạt động ma túy, nhưng mang tính bạo lực thuần túy hơn, vứt bỏ phần lớn vỏ bọc tôn giáo. Tuy vậy, ảnh hưởng của La Familia vẫn còn vang vọng. Tổ chức này là ví dụ sống động nhất cho thấy cách một băng đảng ma túy có thể chuyển hóa thành phong trào xã hội giả danh chính nghĩa, sử dụng niềm tin và biểu tượng tôn giáo để biện minh cho tội ác và kiểm soát dân chúng bằng cả súng lẫn lời rao giảng.
Câu chuyện về La Familia Michoacana là sự giao thoa đáng sợ giữa tín ngưỡng và tội phạm, nơi lợi dụng giáo lý để tô vẽ cho tội ác và những tay trùm ma túy trở thành nhà truyền giáo. Trong một đất nước nơi mà chính quyền gặp khó khăn trong kiểm soát địa phương và đương đầu với tội phạm có tổ chức, La Familia là minh chứng rằng đôi khi, đối tượng nguy hiểm nhất không phải là kẻ mang súng, mà là kẻ tin rằng mình giết người vì một sứ mệnh thiêng liêng.
Thanh Bình