Lâm Đồng: Sức sống mới ở làng gốm Bình Đức của đồng bào dân tộc Chăm

7 giờ trướcBài gốc

Tạo hình là kỹ thuật độc đáo của nghề làm gốm Chăm. (Ảnh: Hồng Hiếu/TTXVN)

Làng gốm Bình Đức (hay còn gọi là làng gốm Gọ) của người Chăm đã có từ rất lâu đời, nằm tại thôn Bình Đức, xã Bắc Bình, tỉnh Lâm Đồng.

Từ khi Nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO ghi danh vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp, nơi đây có những phát triển tích cực.

Người dân địa phương càng ý thức hơn trong việc gìn giữ và phát triển nghề truyền thống mang những giá trị văn hóa độc đáo.

Sức sống mới ở làng gốm

Những ngày đầu tháng 8, đến làng gốm Bình Đức, mọi người đều cảm nhận rõ sự thay đổi của làng nghề. Làng gốm Chăm xưa kia từng có thời gian rơi vào cảnh đìu hiu, đứng trước nguy cơ mai một, nay đã hồi sinh mạnh mẽ với sức sống mới.

Các nghệ nhân, người làm gốm hăng say lao động. Không khí làm gốm những ngày này trở nên nhộn nhịp hơn. Những chuyến hàng gốm nối tiếp nhau rời làng, cung ứng cho các thị trường trong và ngoài tỉnh.

Đây được xem là tín hiệu khởi sắc của làng gốm Chăm.Sáng sớm, chị Tiền Thị Hoa cùng chồng và các con tất bật chất hơn 600 sản phẩm gốm lên xe tải để kịp giao cho thương lái.

“Đây là chuyến hàng lớn nhất từ đầu năm 2025 đến nay, chủ yếu là đồ gia dụng như bếp lò, chảo, nồi đất, lò bánh… được đưa đi tiêu thụ trong tỉnh và một số tỉnh lân cận," chị Hoa cho biết.

Gắn bó với nghề gần 40 năm, chị Hoa chia sẻ, khoảng hai năm trở lại đây, chị mới cảm nhận rõ sự chuyển mình của làng nghề. Sự quan tâm trong công tác bảo tồn di sản cùng với nhu cầu thị trường gia tăng đã góp phần đưa gốm Chăm đến gần hơn với người tiêu dùng.

Người dân sử dụng mạng xã hội để quảng bá sản phẩm Gốm. (Ảnh: Hồng Hiếu/ TTXVN)

“Việc tiêu thụ sản phẩm dễ dàng hơn. Nhiều hộ trong làng đã quay lại làm gốm,” chị Hoa tâm sự. Nắm bắt xu hướng mới, gia đình chị Hoa đã sử dụng mạng xã hội như: Facebook, TikTok và Zalo để quảng bá sản phẩm. Các video quay lại quá trình làm gốm, hình ảnh sản phẩm được đăng tải thường xuyên. Nhờ đó, số lượng khách hàng ngày càng tăng.

“Hiện, gia đình tôi thuê thêm 3 nhân công để kịp đơn hàng. Nhiều chị em trong làng cũng theo đó mà có công ăn việc làm ổn định,” chị Hoa cho biết thêm.

Nếu trước đây, người dân Bình Đức chủ yếu sản xuất đồ gốm phục vụ đời sống sinh hoạt, lễ cúng của cộng đồng Chăm, thì hiện nay họ đã mở rộng sang các dòng sản phẩm mỹ nghệ, trang trí, cung ứng cho các cơ sở du lịch, quán càphê và du khách.

Không chỉ có các nghệ nhân lớn tuổi, giới trẻ Chăm cũng bắt đầu quan tâm và quay lại với nghề truyền thống. Chị Trần Thị Bão Hòa (người đã gắn bó với gốm hơn 10 năm) cho biết: “Lúc rảnh rỗi sau việc đồng áng, tôi tranh thủ làm gốm. Mỗi ngày tôi làm được khoảng 40-50 sản phẩm, bán lẻ ngoài chợ với giá từ 10.000-30.000 đồng/sản phẩm.”

Theo chị Hòa, thu nhập từ nghề làm gốm tuy chưa cao nhưng ổn định; quan trọng hơn cả là giữ được nghề truyền thống của dân tộc. “Tôi tin rằng sau này các bạn trẻ sẽ không còn cho rằng nghề gốm lạc hậu hay vất vả. Họ sẽ học kỹ thuật từ mẹ và biết kết hợp với cái mới để phát triển nghề, lan tỏa tinh hoa gốm Chăm đến cộng đồng,” chị Hòa bày tỏ.

Sự hồi sinh mạnh mẽ của làng gốm Bình Đức không chỉ góp phần cải thiện sinh kế cho người dân mà còn là minh chứng rõ ràng cho sức sống bền bỉ của văn hóa Chăm giữa dòng chảy hiện đại.

Phát huy giá trị làng nghề

Hiện nay, tỉnh Lâm Đồng có đông đồng bào Chăm sinh sống nhưng chỉ có người Chăm ở thôn Bình Đức (xã Bắc Bình) còn làm gốm với kỹ thuật và quy trình thủ công truyền thống.

Theo các nghệ nhân ở đây, không biết làng gốm, nghề gốm có từ bao giờ, chỉ biết nó được nối tiếp từ đời này sang đời khác, kéo dài hàng trăm năm.

Đến nay, nghề gốm của người Chăm được bảo lưu khá nguyên vẹn theo lối thủ công truyền thống từ xa xưa và ít có sự biến đổi. Từ khâu chọn đất sét, pha trộn đất, nhào nặn sản phẩm, chỉnh hình cho đến khâu nung, trang trí.

Nét độc đáo là người làm gốm Chăm không dùng bàn xoay, chỉ với đôi bàn tay khéo léo và những bước chân nhịp nhàng, người làm xoay người di chuyển quanh chiếc bàn kê cố định. Kỹ thuật nung gốm lộ thiên là nét đặc trưng hiếm có của gốm Chăm bởi nó mang tính cộng đồng cao. Bãi nung là bãi đất trống để đón nắng, đón gió và vị trí gần mương nước.

Người dân tất bật chất hàng lên xe để kịp cho những chuyến hàng gốm ra thị trường. (Ảnh: Hồng Hiếu/ TTXVN)

Từ sáng sớm, gốm được đưa về đây tập kết để phơi nắng. Sau khi khô, gốm được chất lên thành đống cao, xen kẽ lớp gốm, lớp củi và bỏ rơm, củi bọc xung quanh.

Sau một giờ nung, gốm ở lớp ngoài sẽ “chín” trước và được lấy ra trước, lần lượt theo từng lớp. Gốm sau khi nung vừa lấy ra khỏi lò được vảy lên một loại nước từ trái thị hoặc vỏ hạt điều ngâm, tạo ra những vết loang lấm tấm đen.

Cách trang trí này khiến gốm Chăm khác biệt với các sản phẩm gốm khác.

Làng gốm Bình Đức hiện có 43 hộ với hơn 60 người còn duy trì nghề làm gốm Chăm thường xuyên. Ngoài ra còn có khoảng 60 hộ làm theo thời vụ, những lúc cao điểm lễ hội, Tết Nguyên đán.

Ông Trần Quốc Tuấn, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Bắc Bình cho biết sau khi Nghệ thuật làm gốm của người Chăm được UNESCO ghi danh vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp, thực hiện chỉ đạo của tỉnh, địa phương đã có nhiều giải pháp để bảo tồn và phát huy giá trị làng nghề gốm.

Trong số đó, giải pháp lớn nhất là quy hoạch được khu vực khai thác đất sét phục vụ người dân làm nghề. Bên cạnh đó, địa phương đã xây dựng được Nhà trưng bày văn hóa của người Chăm; trong đó có trưng bày các sản phẩm làng gốm. Hiện, địa phương đang rà soát vị trí và quy hoạch đất bãi nung gốm cho người dân.

Theo Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã Bắc Bình, thời gian tới, xã tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền cho nhân dân, nhất là người dân trong vùng di sản nhằm nâng cao ý thức trách nhiệm để bảo vệ nguyên vẹn những giá trị làng nghề đang có.

Địa phương sẽ triển khai các hoạt động hỗ trợ đào tạo nghề; hỗ trợ người dân tiếp cận vốn vay để có điều kiện đầu tư nguyên liệu, mở rộng cơ sở sản xuất, trưng bày; từ đó góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, đồng thời giúp thị trường gốm được nhiều người biết đến.

Bên cạnh đó, để giữ gìn và phát huy giá trị làng nghề gắn với phát triển du lịch, nhiều năm nay, Trung tâm Trưng bày văn hóa Chăm (Bảo tàng tỉnh Lâm Đồng) đã tổ chức các hoạt động kết nối du khách về với làng nghề; tổ chức trình diễn nghệ thuật làm gốm; hội thi làm gốm; trưng bày và giới thiệu các sản phẩm gốm./.

(TTXVN/Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/lam-dong-suc-song-moi-o-lang-gom-binh-duc-cua-dong-bao-dan-toc-cham-post1053747.vnp