Làm mới động lực xuất nhập khẩu, tạo bước đi chiến lược cho tăng trưởng bền vững

6 giờ trướcBài gốc

Làm mới động lực xuất nhập khẩu, tạo bước đi chiến lược cho tăng trưởng bền vững

Theo ông Vũ Bá Phú - Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa năm 2025 được đặt mục tiêu tăng 12% và xuất siêu đạt khoảng 30 tỷ USD. Đây không chỉ là con số mang tính định lượng, mà còn là thước đo quan trọng về sức chống chịu của nền kinh tế, cũng như khả năng tận dụng hiệu quả 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) mà Việt Nam đã ký kết.

Bức tranh 8 tháng đầu năm 2025 đã cho thấy những điểm sáng nổi bật. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đạt gần 305 tỷ USD, tăng 14,4% so với cùng kỳ năm trước - một con số ấn tượng khi nhiều nền kinh tế lớn trên thế giới vẫn còn chậm phục hồi sau đại dịch và những cú sốc địa chính trị.

Tuy nhiên, sự tăng trưởng này cũng bộc lộ một số hạn chế. Xuất khẩu vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI, trong khi một số ngành hàng truyền thống như gạo, chè, rau quả sụt giảm mạnh về kim ngạch. Điều này phản ánh yêu cầu cấp thiết phải tái cơ cấu sản xuất, gia tăng tỷ trọng giá trị chế biến và cải thiện chất lượng để duy trì lợi thế cạnh tranh.

Nếu chỉ nhìn vào các con số bề nổi, bức tranh thương mại của Việt Nam có vẻ sáng sủa. Song, ẩn sâu trong đó là những thách thức cấu trúc cần được giải quyết triệt để. Một nền kinh tế muốn phát triển bền vững không thể chỉ dựa vào lợi thế lao động giá rẻ hay xuất khẩu thô, mà phải chuyển mình sang mô hình dựa trên chất lượng, công nghệ và sự đa dạng thị trường. Đây chính là tinh thần chỉ đạo xuyên suốt mà Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh tại hội nghị.

Một trong những trọng tâm được bàn thảo là sự cần thiết phải đa dạng hóa thị trường xuất nhập khẩu. Thực tế cho thấy, quá phụ thuộc vào một số thị trường truyền thống tiềm ẩn nhiều rủi ro, nhất là khi những thị trường này thường xuyên điều chỉnh chính sách, siết chặt tiêu chuẩn và gia tăng rào cản kỹ thuật.

Các hiệp hội ngành hàng như dệt may, da giày, điện tử đã thẳng thắn nhìn nhận: muốn tồn tại và phát triển, doanh nghiệp không thể chỉ “ăn chắc” vào vài thị trường quen thuộc, mà phải chủ động mở rộng sang những khu vực mới, tiềm năng. Điều này đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng từ sản xuất nguyên phụ liệu trong nước, phát triển công nghiệp hỗ trợ, cho tới cải tiến công nghệ chế biến, đóng gói và nâng cấp logistics.

Đặc biệt, bài học từ thị trường châu Âu cho thấy, “chuẩn xanh” đã trở thành yêu cầu bắt buộc chứ không còn là lựa chọn. Ông Trần Ngọc Quân - Tham tán thương mại tại Bỉ và EU - nhấn mạnh lợi thế của EVFTA khi hơn 90% dòng thuế về 0%. Tuy nhiên, đi kèm là sự kiểm soát nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm và phòng vệ thương mại.

Bà Nguyễn Thị Hoàng Thúy - Tham tán thương mại tại Thụy Điển - cảnh báo rõ ràng: chỉ những doanh nghiệp đáp ứng sản xuất bền vững, thân thiện môi trường, minh bạch trong truy xuất nguồn gốc mới giữ được chỗ đứng.

Điều đó đồng nghĩa với việc “xanh hóa sản xuất” không chỉ là xu hướng, mà đã trở thành điều kiện để duy trì và mở rộng thị phần. Với doanh nghiệp Việt, đây là thử thách lớn, nhưng cũng là cơ hội để nâng cấp mô hình kinh doanh, bắt kịp xu thế toàn cầu.

Song song với châu Âu, Trung Quốc và Hoa Kỳ tiếp tục là hai thị trường xuất khẩu trọng điểm của Việt Nam. Tại Trung Quốc, theo ông Nông Đức Lai - Tham tán thương mại - các quy định mới như Lệnh 248 và 249 về quản lý an toàn thực phẩm đã được triển khai quyết liệt. Điều này đồng nghĩa doanh nghiệp Việt phải nghiêm túc nâng cao chất lượng, đầu tư công nghệ bảo quản, chế biến và đặc biệt là xây dựng hệ thống logistics, kho lạnh hiện đại để bảo đảm nguồn cung ổn định. Thị trường Trung Quốc đang dịch chuyển mạnh sang tiêu dùng sản phẩm chất lượng cao, vì vậy nếu không đáp ứng được tiêu chuẩn, doanh nghiệp Việt sẽ đánh mất cơ hội ngay trên sân chơi liền kề.

Đối với Hoa Kỳ, ông Đỗ Ngọc Hưng – Tham tán thương mại – cho rằng thách thức lớn nhất đến từ các chính sách thương mại và phòng vệ ngày càng phức tạp. Thủy sản, gỗ, nông sản… là những ngành hàng chịu tác động trực tiếp. Muốn tiếp tục duy trì tăng trưởng, doanh nghiệp phải minh bạch nguồn gốc, đáp ứng quy trình sản xuất bền vững và chủ động dự báo các biện pháp phòng vệ. Bên cạnh đó, việc thúc đẩy đàm phán thương mại song phương, vận động cơ chế chuyển tiếp và tăng cường xúc tiến ở cấp liên bộ là yêu cầu cấp thiết.

Có thể thấy, mỗi thị trường đều có đặc thù riêng, đòi hỏi doanh nghiệp Việt phải linh hoạt, chủ động thích ứng. Điểm chung là sự chuẩn hóa về chất lượng, sự minh bạch trong sản xuất và năng lực thích ứng với những thay đổi chính sách nhanh chóng.

Đặt trong bối cảnh đó, phát biểu chỉ đạo của Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên có ý nghĩa định hướng chiến lược. Ông khẳng định vai trò “cầu nối” của các hiệp hội ngành hàng và đề ra 7 nhóm giải pháp trọng tâm nhằm làm mới động lực xuất nhập khẩu. Thứ nhất, xây dựng kế hoạch xúc tiến thương mại sát với thực tiễn, ưu tiên thị trường FTA và định hướng mở rộng sang khu vực tiềm năng như Đông Âu, Nam Á, châu Phi. Thứ hai, theo dõi, phân tích và chia sẻ định kỳ thông tin thị trường, chính sách thương mại, thuế quan, tiêu chuẩn kỹ thuật tại các thị trường trọng điểm. Thứ ba, nâng cao năng lực cảnh báo sớm về rào cản kỹ thuật, thay đổi chính sách, biện pháp phòng vệ để doanh nghiệp chủ động ứng phó. Thứ tư, làm tốt vai trò cầu nối giữa doanh nghiệp với thương vụ, cơ quan ngoại giao, kênh phân phối quốc tế, giúp mở rộng mạng lưới giao thương. Thứ năm, hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng thương hiệu, thiết kế bao bì, mẫu mã phù hợp, góp phần nâng cao hình ảnh hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Thứ sáu, tăng cường phối hợp với cơ quan truyền thông và thương vụ nước ngoài, khuyến khích doanh nghiệp tham gia các chương trình xúc tiến trong khuôn khổ FTA, tận dụng ưu đãi thuế quan. Thứ bảy, kết nối doanh nghiệp với viện nghiên cứu, đơn vị đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ sản xuất, tự động hóa, thương mại điện tử xuyên biên giới.

Những giải pháp này không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn thể hiện tầm nhìn dài hạn: đưa hàng Việt Nam thoát khỏi mô hình tăng trưởng dựa vào số lượng, hướng tới giá trị gia tăng, bền vững và hội nhập sâu.

Trong bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài được Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên xác định là “cánh tay nối dài” của Bộ Công Thương. Thương vụ không chỉ là đầu mối thông tin, mà còn là lực lượng tiên phong trong việc nắm bắt xu hướng, đưa ra khuyến nghị chính sách, hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp tiếp cận thị trường.

Bên cạnh đó, để các giải pháp đi vào thực chất, Bộ trưởng yêu cầu sự phối hợp đồng bộ của nhiều Bộ, ngành. Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Ngoại giao, Bộ Nông nghiệp và Môi trường… phải cùng vào cuộc, tháo gỡ các rào cản về thuế, tín dụng, kiểm dịch, đàm phán FTA. Ở cấp địa phương, chỉ tiêu xuất khẩu cần được coi là nhiệm vụ trọng tâm trong kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt với các ngành nông – thủy sản.

Quốc Tuấn

Nguồn TBNH : https://thoibaonganhang.vn/lam-moi-dong-luc-xuat-nhap-khau-tao-buoc-di-chien-luoc-cho-tang-truong-ben-vung-169949.html