Làm sao để mang lại hiệu quả?

7 giờ trướcBài gốc

Thách thức mới trong quản lý đất đai

Từ năm 2019 đến nay, việc sáp nhập các đơn vị hành chính không đủ tiêu chuẩn về diện tích và dân số theo Nghị quyết 653/2019/QH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã được triển khai rộng rãi. Song song với lợi ích của việc tinh gọn bộ máy và tiết kiệm chi ngân sách, các vướng mắc về quản lý hành chính cũng dần lộ diện, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý đất đai – nơi mà mỗi mảnh đất, mỗi cuốn sổ đỏ đều gắn chặt với quyền tài sản hợp pháp của người dân.

Cần phân quyền, phân cấp trong quản lý đất đai sau sáp nhập hành chính, quy định cụ thể thẩm quyền, trách nhiệm và quy trình phối hợp giữa các cấp. Ảnh: Hải Linh

Thực tế ghi nhận tại nhiều địa phương cho thấy, tình trạng chồng chéo, đùn đẩy hoặc thiếu thống nhất trong quy trình tiếp nhận, thẩm định và ký cấp sổ đỏ. Nhiều hồ sơ bị chậm trễ hằng tháng, thậm chí kéo dài cả năm vì “vướng mắc” không rõ ai có quyền ký, ai có quyền xử lý?... Từ thực tiễn việc mở rộng địa giới hành chính của Thủ đô Hà Nội vào năm 2008, khi đó cán bộ địa chính tại nhiều địa bàn cơ sở chưa được đào tạo đồng bộ, bản đồ địa chính chưa cập nhật kịp thời khiến cho việc xử lý hồ sơ bị kéo dài. Đặc biệt, nhiều địa bàn sáp nhập có đến 3 - 4 khu dân cư cũ, mỗi nơi lưu giữ bản đồ, sổ sách riêng biệt, muốn xác định ranh giới từng thửa đất, cán bộ phải dò lại từng lớp hồ sơ cũ, gây chậm trễ và dễ sai sót, trong khi phần mềm đo đạc, quét bản đồ chưa được liên thông toàn TP.

Qua đó, có thể thấy, việc sáp nhập nhằm hướng tới tinh gọn bộ máy, giảm chi ngân sách và nâng cao hiệu quả phục vụ người dân, nhưng vướng mắc thường diễn ra là tình trạng lúng túng trong phân quyền xử lý hồ sơ cấp sổ đỏ, gây chậm trễ, khiếu nại và thậm chí là nguy cơ tái phát tiêu cực trong lĩnh vực đất đai. “Nguyên tắc quan trọng nhất trong quản lý hành chính công là “phân quyền đi đôi với trách nhiệm giải trình”, trong lĩnh vực đất đai càng phải được thể hiện rõ nét hơn thông qua mô hình phân cấp “đúng người, đúng việc”, nếu cấp xã/phường là nơi phát hiện, đo đạc, xác minh thực địa thì họ cần có vai trò lớn hơn trong việc xét duyệt hồ sơ. Từ đó, mô hình “ủy quyền phân cấp có điều kiện” cần được áp dụng. Tức là, UBND cấp tỉnh có thể ủy quyền ký cấp sổ đỏ cho Chủ tịch UBND cấp xã, nhưng chỉ trong phạm vi hồ sơ đơn giản, rõ ràng và không có tranh chấp. Điều này vừa rút ngắn quy trình xử lý, vừa gắn trách nhiệm rõ ràng hơn cho người đứng đầu cấp cơ sở” – chuyên gia về quy hoạch đô thị, ThS. KTS Trần Tuấn Anh cho hay.

Phải có hành lang pháp lý rõ ràng

Tại TP Hồ Chí Minh đã triển khai thí điểm mô hình giao thẩm quyền ký cấp sổ đỏ cho Chủ tịch UBND TP Thủ Đức. Qua thực tế triển khai cho thấy, việc sử dụng hệ thống phần mềm một cửa điện tử và bản đồ số địa chính giúp phân luồng hồ sơ nhanh và minh bạch, thời gian xử lý trung bình giảm từ 30 ngày xuống còn 17 ngày. Nhiều ý kiến cho rằng, mô hình này cần được nhân rộng ra các địa bàn có điều kiện tương tự, đặc biệt là nơi mới sáp nhập để giải quyết “nút thắt” về thẩm quyền và quy trình.

“Đất đai là lĩnh vực phức tạp, nhạy cảm, nhưng nếu vẫn duy trì mô hình quản lý tập trung thì sẽ dẫn đến tắc nghẽn trong xử lý hành chính. Phân quyền mạnh mẽ cho cấp xã – nơi gần dân nhất là xu thế bắt buộc, nhưng đi kèm phải là năng lực và minh bạch. Vấn đề quan trọng nhất hiện nay là phải tăng cường tập huấn, đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ địa chính cấp xã về kỹ năng pháp lý, nghiệp vụ địa chính, công nghệ số. Đồng thời, thiết lập bộ chỉ số đánh giá hiệu quả thực hiện phân quyền đối với từng cấp chính quyền (ví dụ: thời gian xử lý hồ sơ, tỷ lệ hồ sơ bị trả lại, tỷ lệ phát sinh khiếu nại...) – GS. TSKH Đặng Hùng Võ nhìn nhận.

Tại nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Singapore... mô hình phân quyền trong cấp giấy tờ đất đai được tổ chức chặt chẽ với nguyên tắc: “nơi nào gần dân nhất, nơi đó phải chịu trách nhiệm đầu tiên”. Các cơ quan hành chính địa phương có quyền tiếp nhận, thẩm định sơ bộ, ký cấp hoặc khuyến nghị xử lý hồ sơ, trong khi cơ quan cấp trên đóng vai trò kiểm tra lại và bảo đảm tính minh bạch, công bằng.

“Hiện nay, Luật Đất đai 2024 đã có hiệu lực nhưng vẫn chưa có các Nghị định hướng dẫn cụ thể về phân cấp sau sáp nhập đơn vị hành chính. Trong khi đó, thực tế đòi hỏi sự minh bạch và nhanh chóng, nếu cấp xã/phường là nơi xác minh thực địa mà không có quyền đề xuất xử lý hồ sơ thì quá trình cấp sổ đỏ sẽ luôn bị đứt đoạn. Giao quyền cho cấp xã/phường không có nghĩa là buông lỏng kiểm soát, mà là phân quyền có kiểm soát, thông qua cơ chế hậu kiểm và đánh giá định kỳ của UBND cấp tỉnh, TP” - luật sư Nguyễn Văn Đỉnh (Đoàn Luật sư TP Hà Nội) chỉ rõ.

Luật sư Trịnh Hữu Đức (Hội Luật gia Việt Nam) cũng cho rằng, để khắc phục triệt để tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách nhiệm và nâng cao hiệu quả cấp sổ đỏ sau sáp nhập, bài toán đặt ra là cần xây dựng cơ chế phân quyền rõ ràng, hợp lý và đồng bộ. Cụ thể, cần ban hành một Thông tư liên tịch giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường và Bộ Nội vụ hướng dẫn cụ thể việc phân cấp, ủy quyền cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất phù hợp với điều kiện mới của từng địa phương sau sáp nhập; cùng đó, đẩy mạnh cơ chế ủy quyền có điều kiện cho cấp xã/phường đối với hồ sơ đất đai không tranh chấp, đã đủ điều kiện pháp lý, có sổ tờ bản đồ rõ ràng và nên đi kèm với kiểm toán nội bộ định kỳ, đánh giá kết quả thực hiện theo tháng/quý; tăng cường năng lực cán bộ địa chính cấp cơ sở, đồng thời số hóa toàn bộ dữ liệu đất đai liên thông 2 cấp, kết nối với cổng dịch vụ công quốc gia để người dân dễ dàng theo dõi tiến độ. Ngoài ra, việc thiết lập tổ phản ứng nhanh về đất đai ở mỗi địa bàn mới sáp nhập để hỗ trợ tiếp nhận thông tin phản ánh từ dân, tránh khiếu kiện vượt cấp cũng là điều cần thiết. Cùng với đó, việc phân quyền phải đi kèm phân bổ ngân sách, biên chế và trách nhiệm giải trình, kèm theo nguồn lực để thực thi nhiệm vụ đúng và hiệu quả. Đặc biệt là đẩy mạnh đào tạo lại cán bộ địa chính cấp phường/xã phù hợp với nhiệm vụ mới và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để thiết lập cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai, bản đồ số, dữ liệu sổ đỏ, quy hoạch và thông tin hộ tịch...

Phân quyền đúng – rõ người chịu trách nhiệm – xử lý nhanh, chính là chìa khóa để nâng cao hiệu lực quản lý đất đai trong thời kỳ hậu sáp nhập, đúng tinh thần “chính quyền phục vụ” mà Chính phủ đang kiên trì theo đuổi. Việc xây dựng mô hình phân quyền phù hợp, gắn với chuyển đổi số và kiểm soát rủi ro sẽ là chìa khóa để hiện thực hóa mục tiêu “chính quyền phục vụ, bộ máy tinh gọn, hiệu quả” như Nghị quyết 18-NQ/TW của T.Ư đã đặt ra.

Vấn đề cốt lõi của phân cấp là phải có hành lang pháp lý rõ ràng, tránh tình trạng cấp dưới không dám làm, cấp trên không muốn làm. Phải xác định lại ranh giới giữa phân quyền và ủy quyền trong quản lý đất đai – vì nếu không rõ, sẽ dẫn đến né tránh trách nhiệm hoặc đùn đẩy công việc. Để làm được việc này, Chính phủ cần sớm ban hành một Nghị định chuyên biệt của Chính phủ về phân quyền, phân cấp trong quản lý đất đai sau sáp nhập hành chính, quy định cụ thể thẩm quyền, trách nhiệm và quy trình phối hợp giữa các cấp.

Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, GS.TS Trần Ngọc Đường

Doãn Thành

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/lam-sao-de-mang-lai-hieu-qua.744451.html