Cha mẹ hãy học cách lắng nghe con cái, để hiểu con thực sự. Ảnh minh họa: A.Z.
Tôi rất coi trọng việc giao tiếp giữa con người với nhau. Các mối quan hệ xung quanh tưởng chừng như tách rời nhưng thực chất lại đan xen và tác động lẫn nhau.
Mối quan hệ gia đình bao gồm: Ông bà, cha mẹ, vợ chồng, con cái, họ hàng…; mối quan hệ công việc bao gồm: Cấp trên, cấp dưới, đồng nghiệp, đối tác, đối thủ…; mối quan hệ xã hội bao gồm: Người già, người trẻ, người cùng tuổi, hơn tuổi, kém tuổi, bạn bè, thù địch, hàng xóm, cộng đồng…
Chúng ta không thể có tâm trạng thoải mái khi vừa cãi nhau với vợ hay chồng, khi ở cơ quan có những vướng mắc chưa được giải quyết hay vừa làm mất lòng sếp. Ngay cả ra đường vô tình gặp trời mưa mà không mang áo mưa, bị tắc đường đúng lúc đang rất vội thì cũng không thể có cảm giác thoải mái được.
Tâm trạng không tốt sẽ dẫn đến sức khỏe không tốt. Rất nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng sức khỏe tinh thần và thể chất của phụ nữ mang bầu có ảnh hưởng trực tiếp đến thai nhi. Thế còn với những người đang nuôi con nhỏ thì sao?
Trẻ con rất nhạy cảm, ai yêu quý chúng thì chúng gần gũi, ai khó chịu thì chúng giữ khoảng cách để đảm bảo an toàn. Điều tôi muốn đề cập ở đây nhằm kết thúc chương về hạnh phúc đó là: Hãy luôn giữ cho mình một tâm thế vui vẻ và hạnh phúc khi bạn mang thai cũng như khi nuôi con nhỏ. Để làm được điều này, bạn cần có kỹ năng giao tiếp hiệu quả để có thể kiểm soát các mối quan hệ hiệu quả.
Một người giao tiếp tốt là người luôn đem lại sự thoải mái cho đối phương, hiểu được những mong muốn và kỳ vọng của đối phương. Những người sống trong cùng một gia đình không chắc đã hiểu được tính nhau và còn có thể xảy ra mâu thuẫn, bất đồng quan điểm thì những người ta gặp gỡ ở rất nhiều bối cảnh khác nhau liệu có thể hiểu nhau?
Cần hiểu trẻ, trong những tình huống như vì sao con khóc, vì sao con đành hanh, vì sao con nói dối… Mọi câu chuyện, mọi hành vi của trẻ đều có lý do. Con khóc vì muốn thể hiện nhu cầu được yêu thương, được chăm sóc; con đành hanh vì có thể con đang ghen tỵ với ai đó hoặc con phản ứng lại khi bị đối xử bất công; con nói dối vì con đang bị cấm cản, trách mắng vì một hành vi nào đó…
Để giao tiếp hiệu quả, ta sẽ cần trải qua rất nhiều bước. Nhưng bước đầu tiên và quan trọng nhất là cần hiểu được đối phương, từ thói quen, sở thích, tính cách đến văn hóa, lề lối; để có thể giải mã được ý tưởng đã được mã hóa qua lời nói và ngôn ngữ cử chỉ của họ.
Bạn có thể hỏi trực tiếp, qua người khác hay qua Internet. Tuy nghe có vẻ đơn giản nhưng việc thực hiện đúng quy trình trên lại không đơn giản chút nào. Trong quá trình giao tiếp, thông tin được gửi đi từ phía người gửi và trải qua nhiều bước để đến người nhận, sau đó người nhận phản hồi lại. Để đảm bảo thông tin truyền đi được chuẩn xác thì bước hồi đáp là rất quan trọng nhưng hay bị thiếu sót, bỏ qua.
Cha mẹ dặn dò con cái, con mải chơi chưa đáp lời tức là chưa tiếp nhận thông tin nhưng cha mẹ đã coi thế là nói xong thông điệp cần truyền đi và mặc định là con phải nhớ. Vậy nên mâu thuẫn sẽ xảy ra khi cha mẹ cho rằng con không nghe lời cha mẹ dặn, còn con thì bị đánh giá là cãi, là đổ lỗi, là chối tội khi đã quên lại còn không dám nhận.
Chúng ta cũng cần phải lưu ý các hiện tượng nhiễu, méo thông tin khi truyền tải thông điệp. Năm nào tôi cũng cho sinh viên làm trắc nghiệm đánh giá kỹ năng nghe để xem mức độ mã hóa và giải mã thông tin bị sai lệch đến mức nào.
Tỷ lệ thông tin bị méo luôn luôn trên 50% và con số này ngày càng tăng lên khi người tham gia giao tiếp bị chi phối quá nhiều, dẫn tới ảnh hưởng đến độ tập trung.
Chúng ta cần hiểu đây là vấn đề chung của thời cuộc và mọi cá nhân, nên để khắc phục điều này trong giáo dục thì các thông điệp gửi đi cần được nhắc đi nhắc lại cùng với sự xác nhận hồi đáp của trẻ thay vì chỉ truyền đạt một lần và mặc định là trẻ đã nắm được thông tin.
Hiểu được quy trình giao tiếp trên và hiểu những sai sót có thể gặp phải trong quá trình giao tiếp, chúng ta sẽ quản lý được các mối quan hệ để việc kết nối được hiệu quả hơn.
Bùi Thị Thanh Nga/ Thái Hà Books & NXB Công thương