'Làn gió mới' cho dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh

một giờ trướcBài gốc

Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nghệ An tổ chức lớp Tập huấn chuyển thể, soạn lời dân ca ví, giặm cho 36 nghệ nhân, hạt nhân văn nghệ của các Câu lạc bộ dân ca ví, giặm tại các địa phương. (Ảnh: Bích Huệ/TTXVN)

Dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh-Di sản Văn hóa Phi vật thể đại diện của nhân loại, đang đứng trước thách thức lớn từ sự hội nhập và thay đổi nhanh chóng của thị hiếu âm nhạc hiện đại.

Để các làn điệu này không chỉ là ký ức mà còn là một phần sống động trong cộng đồng, đặc biệt với thế hệ trẻ, việc chuyển thể và soạn lời mới được xem là giải pháp then chốt mà tỉnh Nghệ An đang thực hiện để bảo tồn và phát triển.

"Mặc áo mới" cho làn điệu cổ

Trung tuần tháng 11, Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nghệ An tổ chức lớp tập huấn chuyển thể, soạn lời dân ca ví, giặm cho 36 nghệ nhân, hạt nhân văn nghệ của các Câu lạc bộ dân ca ví, giặm tại các địa phương.

Mục tiêu của lớp học là đào tạo lớp "tác giả trẻ" có khả năng sáng tác lời mới, giúp các làn điệu cổ được "mặc áo mới" với nội dung mang hơi thở cuộc sống đương đại. Học viên được các Nghệ nhân Nhân dân và nhạc sỹ hàng đầu hướng dẫn trực tiếp.

Ông Trần Quốc Chung, Giám đốc Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh cho biết: Lớp tập huấn được đổi mới theo hướng chuyên sâu, thực hành nhiều, tập trung vào việc áp dụng và sáng tạo, tránh dàn trải lý thuyết. Nội dung sáng tác được định hướng rõ ràng, tập trung phản ánh các vấn đề thời sự, xã hội mới trong giai đoạn hiện nay, qua đó giúp các tác phẩm dân ca bám sát hơi thở cuộc sống.”

Sau khi được tập huấn, các nghệ nhân, đặc biệt là những người hoạt động ở cơ sở, cảm thấy được cập nhật những kiến thức chuyên sâu về tổ chức câu lạc bộ, nâng cao kỹ năng thực hành, sáng tác, dàn dựng và biểu diễn dân ca.

Đây cũng là dịp để các nghệ nhân giao lưu, học hỏi kinh nghiệm từ các giảng viên là nhạc sỹ, nghệ sỹ, nghệ nhân ưu tú có tiếng, cũng như từ các học viên cùng đam mê khác.

Nghệ nhân Ưu tú Nguyễn Khoa (Câu lạc bộ dân ca ví, giặm Hưng Nguyên) cho biết: Lớp tập huấn như một "cú hích" để các nghệ nhân như ông có thêm cách nhìn, năng lượng mới để tiếp tục công cuộc sáng tạo lời mới cho ví, giặm. Học viên được định hướng để sáng tác bám sát hơi thở cuộc sống đương đại, phản ánh các vấn đề xã hội mới như xây dựng nông thôn mới, an toàn giao thông, sáp nhập tỉnh, tinh gọn bộ máy...

Với những nghệ nhân trẻ, ngoài niềm tự hào về di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, họ được trang bị về kỹ thuật xử lý ngôn ngữ, tiết tấu, giai điệu để chuyển thể từ thơ hoặc lời nói đời thường thành câu ví, lời giặm chuẩn mực, đúng lề lối.

Họ cũng học được cách làm cho ca từ cô đọng, súc tích, dễ thuộc, dễ nhớ mà vẫn sâu sắc, từ đó ý thức hơn về trách nhiệm của mình trong việc bảo tồn và truyền dạy di sản cho thế hệ trẻ.

Những lời mới, ví, giặm sẽ tiếp tục được "tiếp sức" để có sức sống bền vững, hòa vào đời sống đương đại của người dân xứ Nghệ. (Ảnh: Bích Huệ/TTXVN)

Nghệ nhân Ưu tú Lê Bích Thủy, Câu lạc bộ dân ca ví, giặm Kim Liên bày tỏ, bà thấy mình không chỉ là người thực hành mà còn phải là người truyền dạy, thắp lên ngọn lửa đam mê ví, giặm trong cộng đồng. Với những lời mới, ví, giặm sẽ tiếp tục được "tiếp sức" để có sức sống bền vững, hòa vào đời sống đương đại của người dân xứ Nghệ.

Trực tiếp tham gia giảng dạy và hướng dẫn lớp tập huấn, Nghệ sỹ Nhân dân Nguyễn An Ninh cho rằng, việc sáng tác lời mới phải bám sát đời sống đương đại, phản ánh các vấn đề thời sự, từ xây dựng nông thôn mới, bảo vệ môi trường, phòng, chống tệ nạn xã hội, đến ca ngợi Đảng và Bác Hồ, nhưng phải giữ được cốt cách và hơi thở mộc mạc của ví, giặm gốc.

Sáng tác dân ca không chỉ là nghề mà còn là trách nhiệm gìn giữ một phần hồn cốt xứ Nghệ. Bài hát là tác phẩm nghệ thuật chứ không đưa nghị quyết vào bài hát, không hô hào khẩu hiệu mà đi vào chiều sâu của cuộc cách mạng. Từ lớp tập huấn này đã phát hiện nhiều “mầm” có thể vun vào để phát triển.

Gắn di sản với đời sống hiện đại

Chuyển thể, soạn lời là một giải pháp then chốt trong công tác bảo tồn "sống" di sản, chứ không chỉ là bảo tồn hiện vật. Hoạt động này cũng giúp giữ gìn khả năng ứng tác, sáng tạo lời mới - đặc tính cốt lõi và độc đáo nhất của ví, giặm. Nếu không có khả năng sáng tạo lời mới, di sản sẽ chỉ còn là những bài hát cố định, mất đi sức sống vốn có.

Việc soạn lời mới giúp ví, giặm phản ánh kịp thời các vấn đề đương đại như xây dựng nông thôn mới, cải cách hành chính, bảo vệ môi trường, văn minh đô thị..., từ đó giúp di sản gần gũi hơn với thế hệ trẻ và không tách rời khỏi cuộc sống.

Sau lớp tập huấn, nhiều tác phẩm chuyển thể, soạn lời đạt chất lượng sẽ được tuyển chọn để in thành tuyển tập, tạo nguồn tài liệu quý cho công tác bảo tồn và phát huy di sản.

Ông Nguyễn Xuân Hiếu, Phó Giám đốc Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nghệ An cho biết: Thành công của lớp tập huấn không chỉ nằm ở số lượng tác phẩm mà quan trọng hơn là sự trưởng thành trong tư duy sáng tạo của học viên. Sau khóa học, các học viên sẽ trở thành hạt nhân lan tỏa, tiếp tục dìu dắt, bồi dưỡng thêm những gương mặt mới tại cơ sở; đồng thời trực tiếp truyền dạy và duy trì hoạt động câu lạc bộ tại địa phương, góp phần phát huy mạnh mẽ hơn giá trị của dân ca ví, giặm trong đời sống đương đại.

Bên cạnh lớp học, lãnh đạo Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nghệ An cũng gợi mở nhiều giải pháp để bảo tồn và phát huy giá trị di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh. Theo đó, tỉnh sẽ phát huy vai trò của các nghệ nhân đã được tập huấn, hỗ trợ kinh phí và cơ sở vật chất để Câu lạc bộ dân ca hoạt động hiệu quả, tổ chức truyền dạy thường xuyên.

Ngành phối hợp với ngành Giáo dục và Đào tạo đưa các bài ví, giặm truyền thống và lời mới có chất lượng vào chương trình ngoại khóa, tạo không gian để học sinh thực hành, gieo mầm tình yêu dân ca cho thế hệ trẻ.

Tỉnh Nghệ An xác định biến ví, giặm thành sản phẩm du lịch đặc trưng của xứ Nghệ. Muốn vậy, tỉnh xây dựng cơ chế nhằm khôi phục các làng nghề, không gian diễn xướng và hỗ trợ nghệ nhân; từng bước tổ chức các buổi biểu diễn phục vụ du khách tại các điểm du lịch như biểu diễn ví, giặm trên thuyền sông Lam, tại làng nghề truyền thống.

Bà Quách Thị Cường, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch nhấn mạnh: Ngành sẽ tuyển chọn các tác phẩm lời mới chất lượng cao từ các lớp tập huấn để in thành sách, băng đĩa, tạo nguồn tư liệu quý, tôn vinh tác giả và lan tỏa tác phẩm; sử dụng các phương tiện truyền thông như mạng xã hội, kênh YouTube, truyền hình để quảng bá, giới thiệu các tác phẩm ví, giặm lời mới, giúp di sản vươn xa. Song song đó, ngành đề xuất tỉnh có chế độ đãi ngộ, tôn vinh kịp thời các nghệ nhân có thành tích xuất sắc trong truyền dạy, sáng tác và bảo tồn di sản.

Chuyển thể, soạn lời dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh là giải pháp căn cơ và bền vững để tồn tại trong thời đại mới. Đó là sự kết nối nhịp nhàng giữa giá trị truyền thống và nội dung hiện đại. Lời giặm mới, câu ví mới không chỉ là tác phẩm mà còn là bằng chứng sống động về khả năng thích ứng và sức sống mãnh liệt của di sản.

Với sự đồng lòng từ nghệ nhân cơ sở đến các cấp quản lý, di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại dân ca ví, giặm sẽ tiếp tục được vun đắp, trở thành nét hồn cốt không thể thiếu của văn hóa xứ Nghệ./.

(TTXVN/Vietnam+)

Nguồn VietnamPlus : https://www.vietnamplus.vn/lan-gio-moi-cho-dan-ca-vi-giam-nghe-tinh-post1080095.vnp