'Làn gió mới' từ chính sách đổi mới sáng tạo: Động lực cho tăng trưởng

2 giờ trướcBài gốc

Diễn đàn Chính sách Đổi mới sáng tạo quốc gia - Ảnh: VGP/TG

Tại Diễn đàn Chính sách Đổi mới sáng tạo quốc gia do Bộ KH&CN tổ chức trong khuôn khổ Ngày hội Đổi mới sáng tạo quốc gia 2025, các nhà quản lý, chuyên gia và doanh nghiệp đều chung nhận định: Đổi mới sáng tạo đã trở thành mệnh lệnh phát triển, là con đường tất yếu để Việt Nam hiện thực hóa khát vọng bứt phá trong thập niên tới.

Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo (Bộ KH&CN) Nguyễn Mai Dương cho biết, hoạt động đổi mới sáng tạo đang nhận được sự quan tâm "cao độ" từ lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Bối cảnh hiện tại đặt ra nhiều yêu cầu, đòi hỏi các hành động thiết thực để thể chế hóa các chủ trương, định hướng, thúc đẩy một cách thực chất, hiệu quả các hoạt động đổi mới sáng tạo.

Theo ông Nguyễn Mai Dương, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo được Quốc hội thông qua vào tháng 6/2025 là một dấu mốc quan trọng. Lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được làm rõ trong luật và đặt ngang hàng với khoa học, công nghệ. Đây là sự ghi nhận, đồng thời là cam kết mạnh mẽ của Nhà nước trong việc thúc đẩy phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo.

Hiện Bộ KH&CN đang khẩn trương xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật, đặc biệt là những quy định cụ thể liên quan đến đổi mới sáng tạo, để chính sách nhanh chóng đi vào thực tiễn.

Doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo

Nhấn mạnh doanh nghiệp là trung tâm của hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, ông Chu Thúc Đạt, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo cho biết, hàng loạt chính sách ưu đãi đang được triển khai để khuyến khích doanh nghiệp đổi mới sáng tạo.

Các chính sách này bao gồm: Ưu đãi thuế, hỗ trợ lãi suất vay, hỗ trợ kinh phí nghiên cứu và đổi mới công nghệ. Doanh nghiệp còn có thể nhận phiếu hỗ trợ tài chính (voucher) để thúc đẩy thương mại hóa sản phẩm, khuyến khích người tiêu dùng trải nghiệm dịch vụ, sản phẩm mới.

Một bước đi đột phá là việc thành lập thị trường giao dịch chứng khoán chuyên biệt cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, cùng với kế hoạch xây dựng Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và quỹ đầu tư mạo hiểm cấp địa phương. Những công cụ tài chính này được kỳ vọng sẽ “bơm máu” cho hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của Việt Nam.

Song song đó, các trung tâm đổi mới sáng tạo đang được hình thành như những đầu mối kết nối, chia sẻ lợi ích từ nghiên cứu, thúc đẩy hợp tác chặt chẽ giữa các bên trong hệ sinh thái. Mục tiêu đặt ra là mỗi địa phương và mỗi bộ, ngành đều có ít nhất một trung tâm, khuyến khích các trường đại học, viện nghiên cứu tham gia. Từ nay đến 2030, cả nước phấn đấu có khoảng 100 trung tâm đổi mới sáng tạo ở nhiều cấp độ khác nhau.

Nghị định 180 - “đòn bẩy” cho hợp tác công - tư

Ở khía cạnh chính sách tài chính, Nghị định số 180/2025/NĐ-CP được đánh giá là “đòn bẩy” cho hợp tác công - tư trong lĩnh vực KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đại diện Cục Quản lý đấu thầu (Bộ Tài chính) cho biết, Nghị định này đưa ra loạt ưu đãi vượt trội như: Miễn, giảm tiền thuê đất, ưu đãi thuế cho R&D, cơ chế chấp nhận rủi ro và cho phép doanh nghiệp sở hữu kết quả nghiên cứu. Đặc biệt, vốn nhà nước tham gia trong dự án PPP có thể chiếm tới 70% tổng mức đầu tư. Ngoài ra, còn có cơ chế đặt hàng, tài trợ toàn bộ hoặc một phần từ ngân sách nhà nước mà không tính vào tỷ lệ vốn tham gia.

Một điểm đáng chú ý khác là cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu, cho phép áp dụng mức chia sẻ 100% phần chênh lệch giảm trong 3 năm đầu. Đây được đánh giá là chính sách cởi mở, tạo niềm tin cho doanh nghiệp yên tâm hợp tác với khu vực công.

“Bộ Tài chính sẽ đồng hành cùng các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trong thực hiện PPP về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo. Chúng tôi đang xây dựng sổ tay hướng dẫn PPP và tăng cường đối thoại trực tiếp với các bộ, ngành, địa phương để tháo gỡ khó khăn, đẩy mạnh triển khai”, đại diện Bộ Tài chính nhấn mạnh.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Đặng Tấn Đức, Viện trưởng Viện R&D Tập đoàn Becamex, cho rằng chưa bao giờ khí thế và quyết tâm đổi mới sáng tạo ở Việt Nam lại mạnh mẽ như hiện nay. Sự thể chế hóa bằng luật, nghị định, thông tư là minh chứng cho cam kết của Nhà nước trong đồng hành cùng doanh nghiệp.

Ông Đức nhận định, Việt Nam đã trở thành cứ điểm sản xuất của nhiều tập đoàn công nghệ toàn cầu, song phần lớn mới tham gia vào khâu lắp ráp – vốn chỉ chiếm 1–3% giá trị sản phẩm. Thách thức đặt ra là làm thế nào để nâng cao hàm lượng công nghệ trong sản phẩm, từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo ông Đức, bằng việc đầu tư vào công nghệ, quản trị và kỹ năng của người lao động, doanh nghiệp sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh và tiến tới việc thâm dụng công nghệ, xa hơn là thâm dụng về trí tuệ.

Bài học quốc tế và thực tiễn địa phương

Từ kinh nghiệm quốc tế, Giáo sư Tsuyoshi Usagawa (Đại học Kumamoto, Nhật Bản) cho rằng, để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, trường đại học và doanh nghiệp. Ông chỉ ra ba hướng đi phổ biến: hình thành startup từ nghiên cứu đại học, doanh nghiệp đặt hàng nghiên cứu và khởi nguồn từ ý tưởng cộng đồng qua các cuộc thi.

Nhật Bản từng đối mặt với “khoảng trống” từ nghiên cứu trong phòng thí nghiệm đến thương mại hóa. Để khắc phục, nước này đã sử dụng cơ chế crowdfunding (gọi vốn cộng đồng) dưới sự bảo trợ của trường đại học, đồng thời trao quyền tự chủ cho các trường đại học từ năm 2004 để mở rộng hợp tác và thương mại hóa tài sản trí tuệ.

Chia sẻ thực tiễn tại địa phương, ông Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng cho biết, Đà Nẵng đã 14 năm liên tiếp dẫn đầu chỉ số Vietnam ICT Index và thu hút hơn 2 tỷ USD đầu tư công nghệ giai đoạn 2021–2025, tạo 20.000 việc làm chất lượng cao.

Địa phương này đã áp dụng cơ chế chính sách đặc thù như miễn thuế cho nhân lực công nghệ, hỗ trợ khởi nghiệp, cho phép thử nghiệm có kiểm soát các giải pháp công nghệ mới, nhờ đó, đã xuất hiện nhiều dự án đột phá như dự án chuyển đổi tài sản mã hóa được cấp phép thử nghiệm...

Cùng với đó, Đà Nẵng chú trọng phát triển hạ tầng số, công viên phần mềm, trung tâm dữ liệu vùng và các dự án AI, Big Data, tự động hóa hành chính công. “Đổi mới sáng tạo không phải là lựa chọn, mà là mệnh lệnh phát triển”, ông Hồ Quang Bửu khẳng định.

Các chuyên gia cho rằng, đổi mới sáng tạo là con đường tất yếu để Việt Nam đạt mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao, thậm chí hai con số. Với hệ thống chính sách ngày càng đồng bộ, sự nhập cuộc mạnh mẽ của doanh nghiệp, sự hình thành của các trung tâm đổi mới sáng tạo và sự hỗ trợ từ quốc tế, Việt Nam có đầy đủ cơ sở để tự tin bước vào giai đoạn phát triển mới.

Thu Giang

Nguồn Chính Phủ : https://baochinhphu.vn/lan-gio-moi-tu-chinh-sach-doi-moi-sang-tao-dong-luc-cho-tang-truong-102251002144847191.htm