Lằn ranh nào khiến người nghiện ma túy trở thành tội phạm?

5 giờ trướcBài gốc

TAND Tối cao vừa ban hành Cẩm nang các quy định mới của pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự, tư pháp người chưa thành niên, thi hành án hình sự và đặc xá. Trong đó, một nội dung thu hút sự quan tâm lớn là quy định mới tại điều 256a Bộ Luật Hình sự (sửa đổi, bổ sung năm 2025), bổ sung tội "Sử dụng trái phép chất ma túy".

Vì sao cần hình sự hóa hành vi sử dụng ma túy tái phạm?

Theo cẩm nang, ngày 25-6-2025, Quốc hội khóa XV thông qua Luật số 86/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung 39 điều của Bộ Luật Hình sự. Trong đó, việc bổ sung tội danh "Sử dụng trái phép chất ma túy" được đánh giá là cần thiết nhằm khắc phục khoảng trống pháp lý, đáp ứng yêu cầu thực tiễn về kiểm soát và giảm cầu ma túy.

Trước đó, Kết luận số 132-KL/TW ngày 18-3-2025 của Bộ Chính trị yêu cầu phải "áp dụng chính sách hình sự nghiêm khắc hơn để giảm cầu ma túy, chặn đứng mối quan hệ cung – cầu". Cùng với đó, Chỉ thị số 36-CT/TW (2019) cũng nêu rõ cần có chế tài đủ mạnh để xử lý hành vi sử dụng trái phép chất ma túy.

Nhóm bị cáo ở TP HCM lãnh án tù vì giúp người quen buôn ma túy - Ảnh: Hà Nguyễn

Thực tế cho thấy, người nghiện không chỉ là "nạn nhân" mà còn là nguồn phát sinh nhiều loại tội phạm khác. Theo thống kê, từ năm 2018 đến tháng 5-2025, tội phạm do người sử dụng ma túy thực hiện chiếm gần 10% tổng số tội phạm được phát hiện, trong đó có nhiều vụ án rất nghiêm trọng. Tuy nhiên, pháp luật hiện hành chỉ xử lý hành vi tàng trữ, mua bán ma túy, còn hành vi đã sử dụng lại chưa có chế tài hình sự cụ thể.

Chỉ xử lý hình sự với người tái sử dụng trong thời gian bị quản lý, cai nghiện

Điều 256a quy định rõ: chỉ những người đã, đang cai nghiện hoặc được quản lý, điều trị mà vẫn tiếp tục sử dụng ma túy mới bị xem xét xử lý hình sự.

Cụ thể, gồm 4 nhóm trường hợp: Đang trong thời gian cai nghiện hoặc điều trị nghiện bằng thuốc thay thế mà vẫn sử dụng ma túy; Đang trong thời hạn quản lý sau cai nghiện (1 năm với người tự nguyện, 2 năm với người cai nghiện bắt buộc) mà tiếp tục sử dụng; sau khi hết thời hạn quản lý sau cai, nếu trong 2 năm tiếp theo vẫn tái sử dụng ma túy trong thời gian bị quản lý người sử dụng, sẽ bị xử lý hình sự; tự ý chấm dứt cai nghiện hoặc điều trị, nếu trong 2 năm kể từ khi bỏ dở mà tiếp tục sử dụng ma túy, cũng bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Như vậy, người bị phát hiện sử dụng ma túy lần đầu sẽ không bị xử lý hình sự. Họ sẽ được cơ quan có thẩm quyền ra quyết định quản lý trong 1 năm để xác định tình trạng nghiện, tạo cơ hội cai nghiện tự nguyện hoặc điều trị bằng thuốc thay thế. Chỉ khi tái phạm trong thời gian đang cai hoặc bị quản lý, người đó mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo quy định, người từ đủ 16 tuổi trở lên, có năng lực nhận thức và điều khiển hành vi, nếu rơi vào một trong các trường hợp nêu trên, sẽ là chủ thể của tội "Sử dụng trái phép chất ma túy".

Việc bổ sung tội danh này không chỉ nhằm trừng phạt mà còn mang tính răn đe, giáo dục. TAND Tối cao nhận định, nhiều trường hợp sau khi được cai nghiện, quản lý, vẫn tiếp tục tái nghiện do thiếu ràng buộc pháp lý. Điều này không chỉ gây tốn kém chi phí xã hội mà còn đe dọa an ninh, trật tự, bởi người nghiện có thể thực hiện các hành vi phạm tội khác như trộm cắp, cướp giật, thậm chí giết người trong trạng thái ảo giác.

Trần Thái

Nguồn NLĐ : https://nld.com.vn/lan-ranh-nao-khien-nguoi-nghien-ma-tuy-tro-thanh-toi-pham-196251020133815513.htm