Một số người dân ở TPHCM có mong muốn xe bus chạy làn riêng. Ảnh: Đ.Xá.
Khoảng hơn 20 năm trước, mạng lưới xe bus ở TPHCM từng được hoạt động theo làn riêng ở một số tuyến đường như Trần Hưng Đạo, Xô Viết Nghệ Tĩnh… và đã phát huy một số hiệu quả. Tuy nhiên, thời gian sau lượng phương tiện cá nhân nhiều lên khiến phương án này đã bị loại bỏ.
Gần đây, TPHCM cũng đã đề xuất lập làn đường riêng theo hình thức thí điểm cho xe bus ở 2 tuyến đường song song (Võ Thị Sáu - Điện Biên Phủ) nhưng đã không thực hiện được. Ngoài ra, thành phố cũng từng lên kế hoạch thực hiện tuyến xe bus BRT với mô hình làn đường độc lập nhưng phương án này sau nhiều năm chuẩn bị, cũng không thể thực hiện vì nhiều nguyên nhân khác nhau.
Chị Nguyễn Khánh Vân, 33 tuổi, một người dân sinh sống ở phường An Lạc (TPHCM), cho biết thường xuyên di chuyển bằng xe bus từ nhà vào phường Sài Gòn để làm việc, tuy có tiện nhưng còn nhiều cản trở. “Tôi đi xe bus nhiều nên thấy, xe buýt chạy không đúng giờ do kẹt xe, bị các xe khác, chủ yếu là xe gắn máy chặn đầu, khó di chuyển. Do thường xuyên phải di chuyển ra vào lề đường để đón trả khách nên rất bất tiện, mất thời gian. Có khi lòng đường đông, xe bus không cập bến được nên nếu có làn riêng thì sẽ tốt hơn rất nhiều”, chị Vân cho biết.
Ngoài ra, một số người dân khác cũng đồng tình việc cần có làn riêng vì xe bus kích cỡ lớn, ra vào bến liên tục gây khó khăn cho phương tiện khác, đặc biệt là xe gắn máy. Các ý kiến còn cho rằng, những tuyến đường phải có quy mô lớn, lên đến 4-5 làn xe (1 chiều) thì mới hợp lý.
Ủng hộ việc dành làn đường riêng cho xe bus, ông Lê Trung Tính - Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách TPHCM cho rằng, với kinh nghiệm gắn bó gần 40 năm với ngành vận tải TPHCM, ông có thể khẳng định rằng việc triển khai làn đường ưu tiên, thậm chí là làn đường dành riêng cho xe bus tại thành phố không phải là điều xa vời. Việc này sẽ mang tới hiệu quả tốt cho hoạt động của mạng lưới xe bus.
Tương tự, theo PGS.TS Nguyễn Bá Hoàng - nguyên Phó Hiệu trưởng phụ trách Trường ĐH Giao thông vận tải TPHCM, định hướng dành làn riêng cho xe bus là đúng nhưng cần chọn đúng tuyến, rút kinh nghiệm từ BRT Hà Nội, tham khảo mô hình một vài thành phố lớn khác trên thế giới để có thể áp dụng theo khung giờ cao điểm hoặc toàn thời gian tùy đặc thù. Với TPHCM, nếu tuyến đó liên thông được với metro số 1 thì sẽ tăng hiệu quả khai thác.
Trong khi đó, một số ý kiến khác cho rằng, để xe bus hoạt động hiệu quả, làn đường riêng là chưa đủ mà việc đảm bảo đúng lộ trình, đúng thời gian và có nhiều người dân sử dụng thì làn đường riêng là yếu tố rất quan trọng. Tuy nhiên, tuyến đường đó phải đủ dài, có nhiều kết nối (metro, sân bay, trung tâm thương mại, khu dân cư, bệnh viện…) và ít giao cắt. Bởi theo lý giải, nếu xe bus chạy ở làn đường riêng nhưng trên tuyến đường có nhiều giao lộ, tín hiệu đèn giao thông thì thời gian dừng chờ cũng như lộ trình sẽ bị xé nhỏ, ảnh hưởng tới thời gian chung. Vì vậy, lựa chọn trục đường nào để thí điểm mô hình này cũng là yếu tố quan trọng.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, mặc dù có nhiều ưu thế nhưng việc áp dụng mô hình làn đường ưu tiên, làn đường riêng ở TPHCM cũng gặp một số thách thức, chủ yếu tới từ ý thức chấp hành của người dân, thực tiễn đô thị của thành phố hay nhu cầu thực tế của người đi xe bus… Trong đó, kinh nghiệm thực tiễn vài năm qua ở TP Hà Nội - nơi tuyến xe bus BRT được đầu tư bài bản nhưng không thể phát huy hiệu quả như mong đợi, là điều mà cơ quan quản lý cần rút kinh nghiệm để hạn chế tiêu cực phát sinh, phát huy lợi thế đặc thù riêng.
ĐOÀN XÁ