'Làn sóng' thần tượng online

2 giờ trướcBài gốc

Chị Hà Thanh (phường Hạc Thành) thường xuyên theo dõi trang tiktok của Pam Yêu Ơi.

Theo DataReportal, đầu năm 2025, Việt Nam có 79,8 triệu người dùng internet (78,8% dân số) và 76,2 triệu tài khoản mạng xã hội (75,2%). Giới trẻ chiếm tỷ lệ áp đảo: nhóm 18 – 29 tuổi sử dụng nhiều nhất, trong đó hơn một nửa dành trên 3 giờ mỗi ngày cho mạng xã hội. Đây chính là “mảnh đất màu mỡ” để thần tượng online nở rộ.

Hào quang và mặt trái

Nếu trước đây, để trở thành thần tượng, nghệ sĩ phải qua đào tạo, thử thách và ra mắt khắt khe, thì nay chỉ với một chiếc điện thoại và vài ý tưởng sáng tạo, bất kỳ ai cũng có thể vụt sáng thành “idol mạng”.

Streamer Độ Mixi – Phùng Thanh Độ là ví dụ điển hình. Từ những buổi livestream game, anh xây dựng cộng đồng “Bộ tộc Mixi” với hàng triệu người theo dõi. Sức hút đến từ sự gần gũi, chân thật – vừa chơi game vừa trò chuyện như một người bạn. Mỗi buổi phát trực tiếp thu hút hàng trăm nghìn lượt xem, con số mà nhiều chương trình truyền hình mơ ước. Thế nhưng, cùng với hào quang, Độ Mixi cũng từng đối diện không ít chỉ trích vì phát ngôn thiếu chuẩn mực, hình ảnh chưa phù hợp.

Ở góc khác, chị Hà Thanh (phường Hạc Thành) và các con gái lại yêu thích Pamela Hải Đường (Pam Yêu Ơi) – bé gái mới hơn hai tuổi nhưng đã “đốn tim” cộng đồng mạng với những khoảnh khắc hồn nhiên. Trang TikTok của Pam có 1,5 triệu người theo dõi, 29,1 triệu lượt thích, nhiều clip đạt hàng chục triệu view. Pam trở thành “ngôi sao nhí” của mạng xã hội, mở ra cơ hội thương mại nhưng cũng gây lo ngại: việc khai thác hình ảnh trẻ em quá sớm có thể ảnh hưởng quyền riêng tư và sự phát triển lành mạnh. Không chỉ Pam, hiện nay còn có hàng ngàn idol nhí khác xuất hiện trên mạng dưới sự giám sát của người lớn.

Một trường hợp khác là Phạm Hữu Giang, từng được tung hô là “thầy giáo triệu view” nhờ các clip dạy toán, lịch sử, triết lý sống, khởi nghiệp... Song, đi cùng sự nổi tiếng là hệ thống bán sách và khóa học online gây tranh cãi. Một số ấn phẩm bị phát hiện trùng nội dung nhưng đổi tên, đổi giá. Báo chí cảnh báo hiện tượng “treo đầu dê bán sách giống nhau”. Sự việc này phản ánh sức mạnh của giáo dục trực tuyến, nhưng đồng thời cảnh tỉnh về ranh giới mong manh giữa tri thức và thương mại hóa.

Những ví dụ trên cho thấy idol online có thể tạo ra cộng đồng fan trung thành, dẫn dắt trào lưu thời trang, ngôn ngữ, lối sống. Nhưng sự nổi tiếng dễ dãi, đôi khi không dựa trên giá trị đích thực, có thể khiến giới trẻ ảo tưởng, lệch lạc trong cách nhìn về tri thức và lao động. Thuật toán mạng xã hội càng khoét sâu khi ưu tiên nội dung sốc, phản cảm, khiến nhiều idol trẻ “sớm nở tối tàn”.

Thống kê chưa đầy đủ cho thấy, tại Việt Nam có hàng trăm nghìn người tham gia “thị trường idol online” với khát vọng đổi đời. Hàng ngàn hiện tượng mạng đã đạt mức nổi tiếng nhất định, thậm chí kiếm hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng từ hoạt động thương mại. Thước đo của họ là số người theo dõi (followers), lượt xem (views), số lượt tương tác (engagements)... Nhưng trong môi trường mạng vừa tự do, vừa khắc nghiệt, nổi tiếng nhanh cũng đồng nghĩa dễ vấp ngã.

Xu hướng thần tượng online Việt Nam hiện nằm trong nhóm quốc gia có số lượng người dùng tiktok đông nhất thế giới, khoảng 50 triệu tài khoản hoạt động thường xuyên. Từ năm 2023 đến năm 2024, lượng người dùng tăng gần 20 triệu - minh chứng cho sức bùng nổ của video ngắn. Thuật toán đề xuất khiến không ít người chỉ sau một đêm đã trở thành “hiện tượng mạng”, mở ra cơ hội nghề nghiệp: quảng cáo, hợp tác thương hiệu, bán hàng trực tuyến.

Tiktok cũng vươn thành kênh thương mại điện tử khổng lồ: từ tháng 3/2024 đến tháng 3/2025, TikTok Shop chiếm 9,7% tổng doanh số và 4,7% sản lượng toàn thị trường thương mại điện tử Việt Nam (khoảng 25 tỷ USD năm 2024). Không chỉ tiktok, facebook, instagram, youtube cũng mở rộng tính năng livestream bán hàng, gắn giỏ hàng trực tiếp cho KOL (người dẫn dắt dư luận) và KOC (người tiêu dùng có ảnh hưởng).

Xu hướng này còn lan tới nông thôn, miền núi. Các thần tượng mạng dân tộc thiểu số như Sùng A Tủa (người Mông, Yên Bái), Chảo Thị Yến (người Dao, Sa Pa), H Moan Krông (người Ê-đê, Đắk Lắk)... minh chứng bản sắc văn hóa có thể trở thành sức mạnh nội dung, vừa tạo thu nhập, vừa quảng bá hình ảnh địa phương. Đây là tín hiệu tích cực, cho thấy mạng xã hội không chỉ là “sân chơi của đô thị” mà còn mở ra cánh cửa mới cho vùng sâu, vùng xa.

Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt, người dùng ngày càng đòi hỏi chất lượng. Một xu hướng mới nổi là idol ảo và sản phẩm do AI tạo ra: từ ca sĩ ảo, MC ảo đến nhân vật hoạt hình có hàng triệu fan. Ngành công nghiệp idol số đang hình thành, nhưng cũng đặt ra câu hỏi: khi công nghệ thay thế con người, giá trị thật và bản sắc cá nhân sẽ được bảo vệ thế nào?

Cần một định hướng

Trước sự bùng nổ nhanh và phức tạp của “làn sóng” idol online, nhiều tổ chức nghề nghiệp đã lên tiếng định hình. Tháng 9/2024, Ngày hội iContent cùng Chi hội Sáng tạo nội dung số Việt Nam (KLIC) thuộc VECOM ra mắt với phương châm “Trách nhiệm để dẫn đầu”, nhấn mạnh sáng tạo nội dung không chỉ vì lượt xem mà còn gắn với trách nhiệm xã hội.

Sau mùa đầu tiên thu hút hơn 2.000 nhà sáng tạo, Vietnam iContent 2025 trở lại với chủ đề “Rạng rỡ Việt Nam” (từ 4/9 - 18/11). Năm nay quy mô và yêu cầu đã được nâng tầm: siết chặt chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, đề cao trách nhiệm xã hội, mở rộng hoạt động từ trao giải, talkshow, trại sáng tạo (Creator Camp) đến các phiên livestream bán hàng gây quỹ cộng đồng. Sự kiện hứa hẹn sẽ trở thành cú hích tiếp theo, đưa sáng tạo nội dung số Việt Nam phát triển chuyên nghiệp, nhân văn, đồng thời lan tỏa hình ảnh đất nước trên bản đồ số toàn cầu.

Thực tế cho thấy, nếu thiếu định hướng, giới trẻ dễ bị cuốn vào “ảo vọng” nổi tiếng, trong khi giá trị lao động chân chính và tri thức bị xem nhẹ. Cần sự chung tay: gia đình định hướng con cái, nhà trường trang bị kỹ năng số, xã hội khuyến khích sáng tạo lành mạnh, cơ quan quản lý xây dựng cơ chế kiểm soát chặt chẽ.

“Làn sóng” thần tượng online là sản phẩm tất yếu của thời đại số. Khi hơn 3⁄4 dân số Việt Nam gắn bó với mạng xã hội, chúng ta không thể ngăn dòng chảy này, mà chỉ có thể dẫn hướng nó theo chiều tích cực. Nếu làm tốt, idol online không chỉ dừng ở hiện tượng giải trí, mà còn có thể trở thành động lực thúc đẩy sáng tạo, phát triển kinh tế số và quảng bá văn hóa Việt Nam ra thế giới.

Bài và ảnh: Bá Phượng

Nguồn Thanh Hóa : https://vhds.baothanhhoa.vn/lan-song-than-tuong-online-39205.htm