Khách đến đây, ngay từ cổng làng đã có thể cảm nhận được không khí rộn ràng của làng nghề trăm năm tuổi. Hai bên đường, tre trúc óng ánh dưới nắng; trong từng ngõ nhỏ, tiếng máy cắt, máy xẻ vang đều đều như nhịp thở của làng nghề...
Trên sân mỗi nếp nhà ở Canh Hoạch, hàng chục chiếc lồng chim đang chờ đôi tay khéo léo chạm khắc. Từ người già, trung niên đến thanh niên, ai cũng thành thạo các công đoạn. Không khí lao động miệt mài thân thuộc ấy cho thấy nghề làm lồng chim đã ăn sâu bén rễ trong đời sống dân làng từ hàng trăm năm nay. Người được xem là ông tổ nghề là cụ Nguyễn Văn Tý. Cụ truyền lại bí quyết cho con trai là Nguyễn Đức Nghi (thường gọi là cụ Ba Mi), nổi danh khắp vùng với “đôi tay vàng”. Hiện nay, con trai cụ Ba Mi là ông Nguyễn Văn Nghệ lại tiếp nối truyền thống và cũng là nghệ nhân duy nhất của làng được phong danh hiệu.
Theo ông Nghệ, một chiếc lồng chim đạt tiêu chuẩn “bền - đẹp - sang” trải qua hàng chục công đoạn kỳ công: Quang dầu, vót nan, làm đáy, vanh, cửa, cầu, trang trí, ráp lồng... Khó nhất là chạm khắc hoa văn trên vành lồng. Chỉ với một lưỡi dao nhỏ, bàn tay khéo léo của người thợ Canh Hoạch đã chạm khắc nên những họa tiết tinh xảo: Rồng bay, phượng múa, tùng - cúc - trúc - mai... khiến chiếc lồng trở thành tác phẩm nghệ thuật sống động.
Không dừng lại ở giữ nghề, người thợ Canh Hoạch hôm nay đã mạnh dạn đổi mới, cải tiến mẫu mã, sáng tạo thêm dáng lồng mới: Tròn, vuông, vòm, tháp, lục lăng... phù hợp thị hiếu trong và ngoài nước. Nhiều hộ còn mở rộng kênh bán hàng qua mạng xã hội, đưa sản phẩm vươn xa đến các tỉnh, thành phố và xuất khẩu. Để hỗ trợ làng nghề, chính quyền xã Dân Hòa luôn quan tâm tạo điều kiện như mở lớp đào tạo tay nghề cho thanh niên, hỗ trợ đăng ký nhãn hiệu tập thể, kết nối với doanh nghiệp, hợp tác xã mở rộng sản xuất. Ông Đinh Hữu Bình, Chủ tịch UBND xã Dân Hòa, cho biết, mục tiêu của địa phương là phát triển các làng nghề truyền thống, trong đó có nghề làm lồng chim Canh Hoạch, bởi đây không chỉ là việc giữ nghề mà còn tạo nguồn thu nhập bền vững cho người dân. Hơn thế, giữa guồng quay hiện đại, làng nghề còn lưu giữ được hồn quê và mở ra con đường phát triển giàu bản sắc, góp phần vào sự phát triển của Thủ đô và đất nước.
Đỗ Minh