Lắng nghe những câu chuyện quanh trái lệ chi

5 giờ trướcBài gốc

Chuyện từ nghìn năm trước

Ở phía Bắc có nhiều địa phương trồng vải, nhưng được tính là đặc sản thì chỉ có Bắc Giang, Hải Dương và Hưng Yên. Vải Việt Nam, đặc biệt là vải thiều Lục Ngạn lâu nay đã được xuất khẩu sang nhiều thị trường trên thế giới. Hiện Trung Quốc là thị trường tiêu thụ vải mạnh, chiếm tới 80% sản lượng xuất khẩu. Những năm gần đây, quả vải Việt Nam đã mở rộng sang nhiều nước khác như Australia, Malaysia, EU, Mỹ, Nhật Bản…

Đặc sản của Bắc Giang, Hải Dương và Hưng Yên

Trong tiếng Hán Việt, loại quả này có tên là “Lệ chi” và gắn liền với những câu chuyện cả lịch sử lẫn dã sử từ nghìn năm trước. Theo ghi chép trong sách “Nam phương thảo mộc trạng” từ thời Tây Tấn (266 - 304) của tác giả Kê Hàm, năm 111 trước Công nguyên, Hán Vũ Đế (Trung Quốc) đã sai đem 100 cây vải từ vùng Giao Chỉ (miền Bắc Việt Nam) về trồng. Nhưng do đường xa, lại không phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng, nên không cây nào còn sống sót. Từ đó vua Hán bắt cư dân Giao Chỉ hàng năm phải cống nạp. Đến đời nhà Đường, ái thiếp của Đường Huyền Tông là Dương Quý phi (một trong “Tứ đại mỹ nhân” Trung Quốc) yêu thích quả vải Giao Chỉ đến nỗi người thời đó đặt ngoại hiệu cho nó là quả “phi tử tiếu” (tức là “nụ cười Quý phi”, hàm ý cứ nhìn thấy quả vải là Dương Quý phi nở nụ cười). Đường Huyền Tông vốn cưng ái thiếp của mình nên thường xuyên bắt người dân phía Nam cống nạp vải về thành Trường An.

Đến thế kỷ thứ 8, đời vua Mai Hắc Đế, cây vải được chuyển ra trồng ở vùng Hồng Châu (Hải Dương). Huyện Thanh Hà nơi đây với thổ nhưỡng được bồi đắp bởi dòng sông Hồng và sông Thái Bình tuy hay lụt lội nhưng phù sa giàu có, trồng vải cho quả ngọt và năng suất cao. Thời xưa, vải là một loại quả quý hiếm, chỉ vua chúa mới được ăn. Trong sách “Vân đài loại ngữ” của Lê Quý Đôn, quả vải được hết mực khen ngợi, đề cao: “Mã ngoài như lụa hồng, tơ tía, thịt vải như thủy tinh, như giáng tuyết” và “nước Nam sản xuất trái lệ chi nhiều nhất, lệ chi ở xã An Nhơn (Yên Nhân), huyện Đường Hào ngon, ngọt, thơm không thể nào tả được”.

Năm 1442, cây vải còn gắn liền với vụ án oan “Lệ chi viên” lớn nhất trong lịch sử của công thần lập quốc nhà Lê - quan hành khiển Nguyễn Trãi. Ông bị triều đình quy tội giết vua Lê Thái Tông trong vườn vải, bắt tội đến 3 họ. Đến năm 1464 triều Lê Thánh Tông, Nguyễn Trãi mới được minh oan. Đến thế kỷ 20, thời vua Tự Đức (1847 - 1883), ngoài giống bản địa, vải thiều được du nhập vào nước ta. Cụ Hoàng Văn Cơm (tên tự Phúc Thành), người thôn Thúy Lâm, xã Thanh Sơn, huyện Thanh Hà mang hạt về ươm từ năm 1870. Cụ ươm lên 3 cây, nhưng chỉ 1 cây sống sót và ra quả, nhân giống thành những vườn vải thiều rộng khắp vùng Hải Dương. Đến nay, cây vải tổ trên 150 tuổi này vẫn còn tươi tốt.

Những món ngon từ quả vải

Hiện tại có nhiều giống vải, ngoài giống vải thiều ngon nức tiếng còn có các giống vải khác như vải u trứng, u hồng, u thâm, vải tàu lai... Những ngày gần đây, giữa thời điểm vải thiều trong nước đang vào chính vụ, một giống vải không hạt, quả lớn có xuất xứ từ Trung Quốc cũng xuất hiện trên thị trường với mức giá cao chưa từng thấy. Loại vải “ngoại” này không xuất hiện đại trà mà được phân phối có chọn lọc, chủ yếu theo hình thức đặt trước và đóng gói sang trọng. Giá của loại vải không hạt xấp xỉ 700 nghìn đồng/kg. Mức giá này cao hơn rất nhiều so với vải không hạt của Việt Nam. Với mức giá thuộc diện “sang chảnh” nên phong trào “ăn theo trend” hay “rewiew vải không hạt” trở thành “sóng” trên các mạng xã hội. Tuy nhiên, nhiều người vẫn lựa chọn các loại vải trong nước như vải thiều hay vải u trứng cho gia đình bởi chất lượng ổn định, giá rẻ và chất lượng tương đương.

Nước như vải thiều

Có rất nhiều món ngon từ vải. Ngoài việc ăn trực tiếp, nhiều loại nước uống cũng được chế biến từ quả vải như nước ép vải thiều, thạch vải, trà vải kết hợp chanh dây, sinh tố vải thiều… Vì mùa vải đang chín rộ và chỉ tồn tại thời gian ngắn nên nhiều gia đình còn ngâm vải với đường phèn để ăn lâu dài. Cách làm rất đơn giản, nguyên liệu gồm vải đã lột vỏ, bỏ hạt, nước, đường phèn... Đun đường với nước tới khi hơi sánh thì cho vải vào đun sôi thêm khoảng 5 - 8 phút rồi tắt bếp, để nguội, cho vào lọ. Vải ngâm đường rất tiện chế biến thành đồ uống hoặc món tráng miệng. Các lọ siro vải có thể bảo quản từ 1 - 3 tháng ở chỗ mát, tránh ánh sáng trực tiếp. Nếu để trong tủ lạnh, có thể bảo quản tới 6 tháng.

Có rất nhiều món ngon từ vải

Để có cốc nước vải thanh mát, chỉ cần đổ chút siro vải vào cốc, thêm nước, đá. Cũng có thể pha cùng các loại hồng trà, trà đen để cho ra món trà vải. Ngoài ra có thể dùng vải thay nhãn cho các món chè vải hạt sen, hay kết hợp cùng rau câu cho ra món thạch vải. Cuối mùa, vải thường được sấy khô, sáng tạo hơn nữa thì làm panna cotta vải hay sữa chua vải.

Gần đây, nhiều bà nội trợ còn mách nhau cách làm vải chiên xù. Vải nhân phô mai lăn qua trứng và bột, chiên ngập dầu, thành phẩm sẽ là lớp vỏ vàng giòn, bên trong là phần thịt vải giòn, ngọt, mọng nước. Sau khi tách hạt thì nhồi vào viên phô mai chảy trông rất hấp dẫn.

Vân Quế

Nguồn ANTĐ : https://anninhthudo.vn/lang-nghe-nhung-cau-chuyen-quanh-trai-le-chi-post615374.antd