Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành văn bản số 4798/BGDĐT-NGCBQLGD gửi Ủy ban nhân dân các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương về việc giải quyết một số khó khăn, vướng mắc của địa phương trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, trong bối cảnh 70-80% chuyên viên giáo dục cấp xã không có chuyên môn này.
Trong đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề nghị Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xem xét, thành lập theo thẩm quyền Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã/phường; các tổ/nhóm cán bộ quản lý cơ sở giáo dục cốt cán để tư vấn, hỗ trợ triển khai các hoạt động giáo dục và đào tạo tại cấp xã.
Nội dung này nhận được sự ủng hộ từ lãnh đạo nhiều cơ sở giáo dục, kỳ vọng sẽ giải quyết được những khó khăn bước đầu khi chuyển sang mô hình chính quyền 2 cấp.
Giải pháp khả thi để tăng sự kết nối, giúp đưa ra quyết sách hiệu quả
Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, thầy Nguyễn Cao Cường - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Thái Thịnh (phường Đống Đa, Hà Nội) đề cao vai trò và tính khả thi của đề xuất thành lập Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã.
Theo thầy Cường, thực tế hiện nay, sau khi sắp xếp lại bộ máy chính quyền hai cấp, ở nhiều địa phương, cán bộ phụ trách giáo dục tại phòng Văn hóa - Xã hội chưa hẳn có chuyên môn sâu về lĩnh vực này.
Trong khi đó, xã, phường lại có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc quản lý trường mầm non, tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn bởi đây là cấp quản lý nhà nước gần nhất, trực tiếp nhất đối với các trường học.
Chính quyền cơ sở cũng là nơi huy động nguồn lực địa phương để hỗ trợ giáo dục, từ giai đoạn trẻ em bắt đầu đi học mẫu giáo đến khi hoàn thành bậc trung học cơ sở. Vì vậy, cần có một chiến lược phát triển giáo dục cấp xã, phường, với sự tham gia và đồng hành của chính quyền địa phương.
Thầy Nguyễn Cao Cường - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Thái Thịnh (phường Đống Đa, Hà Nội). Ảnh: website nhà trường
“Trong bối cảnh số lượng chuyên viên am hiểu về giáo dục còn hạn chế, việc thành lập Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã, phường được xem là một giải pháp khả thi.
Hội đồng này có thể tận dụng kinh nghiệm, hiểu biết của nhiều lực lượng khác nhau để tham mưu cho lãnh đạo địa phương trong việc xây dựng, phát triển mạng lưới giáo dục và thúc đẩy đổi mới sáng tạo tại các trường.
Thành phần Hội đồng nên gồm cán bộ quản lý có kinh nghiệm, giáo viên cốt cán, cán bộ đã nghỉ hưu, thậm chí mời thêm chuyên gia giáo dục ngoài địa phương.
Cơ cấu này cần linh hoạt, không bó hẹp trong phạm vi xã, phường, nhằm tạo nên sự kết nối, sức mạnh chung để đưa ra quyết sách khả thi và hiệu quả”, Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Thái Thịnh cho hay.
Thầy Nguyễn Cao Cường chia sẻ thêm, về thời gian và nhân lực, việc tham gia Hội đồng không gây áp lực quá lớn cho các thành viên, bởi hoạt động chủ yếu tập trung vào một số khâu và thời gian trọng điểm như tổng kết năm học, xây dựng giải pháp cho năm học mới, hay hoạch định tầm nhìn phát triển giáo dục trong giai đoạn 5 - 10 năm.
Hội đồng nên có lịch làm việc định kỳ, với một bộ phận thường trực (cán bộ Phòng Văn hóa - Xã hội) chịu trách nhiệm điều phối, giúp các thành viên chủ động hơn trong sắp xếp công việc.
Đồng quan điểm, cô Chu Thị Phương - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Ninh Khang (phường Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình) cho rằng mặc dù còn không ít khó khăn, song việc thành lập mô hình này tại địa phương là rất cần thiết và hoàn toàn khả thi, miễn là được nghiên cứu, tính toán kỹ lưỡng trên nhiều phương diện để bảo đảm hiệu quả và phù hợp với thực tiễn.
Trong đó, lực lượng gồm cán bộ quản lý và giáo viên đang công tác hoặc đã nghỉ hưu hoàn toàn có thể đảm nhận vai trò tư vấn, hỗ trợ ở cấp xã, bởi họ sở hữu cả kinh nghiệm thực tiễn lẫn uy tín nghề nghiệp.
Đây là nguồn nhân lực đáng tin cậy, có khả năng đóng góp hiệu quả vào việc nâng cao chất lượng quản lý và triển khai các hoạt động giáo dục tại địa phương.
Cô Chu Thị Phương - Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Ninh Khang (phường Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình). Ảnh: NVCC
“Trong quá trình triển khai, việc huy động giáo viên, cán bộ quản lý vừa công tác tại trường vừa tham gia công việc kiêm nhiệm có thể gây áp lực về thời gian, nhân sự.
Tôi cho rằng, để tránh ảnh hưởng đến hoạt động dạy học cũng như công tác quản lý, nên bố trí lực lượng này tham gia chủ yếu vào thời gian nghỉ hè. Cách làm này vừa giúp họ giảm bớt gánh nặng trong năm học, vừa bảo đảm hiệu quả hơn khi thực hiện vai trò tư vấn và hỗ trợ ở cấp xã”, Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Ninh Khang bày tỏ.
Cần có chính sách đãi ngộ phù hợp, cơ cấu nhân sự linh hoạt theo quy mô từng xã, phường
Cũng theo cô Chu Thị Phương, thực tế tại phường Hoa Lư, tỉnh Ninh Bình cho thấy, phần lớn cán bộ từng công tác ở phòng giáo dục và đào tạo cấp quận/huyện trước đây đã được điều động về phụ trách mảng giáo dục tại cấp xã, song lực lượng này mới chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ so với yêu cầu quản lý hiện nay.
Bên cạnh đó, không ít cán bộ công chức đang đảm nhận công tác giáo dục ở cấp xã vẫn còn hạn chế về năng lực, chưa đủ khả năng thực hiện tốt nhiệm vụ được giao.
Vì vậy, vị hiệu trưởng này nhận định cần sớm bổ sung chỉ tiêu biên chế dành riêng cho đội ngũ cán bộ phụ trách giáo dục cấp xã, đồng thời xem xét điều động những cán bộ quản lý có năng lực từ các cơ sở giáo dục về địa phương. Điều này sẽ góp phần củng cố, nâng cao chất lượng đội ngũ, đáp ứng tốt hơn yêu cầu quản lý giáo dục trong bối cảnh hiện nay.
Đồng thời, để Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã và nhóm cán bộ quản lý cốt cán hoạt động hiệu quả, thật sự trở thành cầu nối trong việc nâng cao chất lượng quản lý và hỗ trợ các trường học trên địa bàn, vấn đề then chốt là phải có chính sách đãi ngộ thỏa đáng.
Cụ thể, cần áp dụng chế độ phụ cấp, trợ cấp phù hợp nhằm tạo động lực, khuyến khích các thành viên Hội đồng tích cực tham gia và phát huy tối đa năng lực, kinh nghiệm trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.
Một tiết học tại Trường Trung học cơ sở Ninh Khang (phường Hoa Lư, Ninh Bình). Ảnh: website nhà trường
Cùng chia sẻ về vấn đề này, đại diện Trường Trung học cơ sở Lê Văn Tám (xã Nam Khánh Vĩnh, tỉnh Khánh Hòa) cho rằng để khắc phục tình trạng thiếu hụt nhân sự chuyên môn ở cấp xã, cần có các giải pháp cụ thể.
Trước hết cần xây dựng cơ cấu nhân sự linh hoạt tùy thuộc vào quy mô, số lượng trường học trên địa bàn thay vì cứng nhắc chỉ một hoặc hai chuyên viên.
Tiếp theo, cần có chế độ đãi ngộ hấp dẫn để thu hút những người thực sự có năng lực và tâm huyết. Ngoài ra, cần có sự điều phối từ cấp tỉnh để phân bổ hợp lý nguồn nhân lực giữa nơi thừa và nơi thiếu.
Trong khi đó, thầy Nguyễn Cao Cường cho rằng giải pháp huy động cán bộ từng công tác tại phòng giáo dục và đào tạo cấp huyện, hoặc biệt phái cán bộ có chuyên môn về cấp xã, cũng được đánh giá là khả thi.
Tuy nhiên, để thu hút lực lượng này, cần có chính sách đãi ngộ phù hợp, cơ cấu nhân sự linh hoạt theo quy mô trường lớp từng xã, phường, đồng thời có sự điều phối từ cấp tỉnh để phân bổ hợp lý nguồn nhân lực giữa nơi thừa và nơi thiếu.
Về lâu dài, cần có sự phối hợp với các học viện, trường đại học đào tạo cán bộ quản lý giáo dục để có kế hoạch đặt hàng, chủ động tìm kiếm và tuyển dụng nhân sự chất lượng cao.
Một tiết học tại Trường Trung học cơ sở Thái Thịnh (phường Đống Đa, Hà Nội). Ảnh: website nhà trường
Ngoài ra, thầy Cường nhấn mạnh đến việc cần rà soát và phân định rõ trách nhiệm giữa Sở Giáo dục và Đào tạo, Phòng Văn hóa - Xã hội và các đơn vị liên quan, qua đó tránh sự chồng chéo và đảm bảo tính thống nhất trong quản lý.
Không những vậy, cần xây dựng một cẩm nang hỏi - đáp dành cho cán bộ mới phụ trách giáo dục, đồng thời tận dụng công nghệ hiện đại, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, để phát triển “trợ lý ảo” hỗ trợ công tác quản lý, tra cứu văn bản và hướng dẫn nghiệp vụ.
“Trong giai đoạn chuyển tiếp, việc thành lập đội ngũ cốt cán tham mưu cho Phòng Văn hóa - Xã hội là một giải pháp cần thiết, giúp duy trì sự ổn định và nâng cao tính chuyên nghiệp.
Thời gian tới, cần có chiến lược quy hoạch nhân sự bài bản, gắn liền với chính sách đãi ngộ, đào tạo và tuyển dụng, nhằm bảo đảm một đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục đủ năng lực, ổn định và chất lượng. Việc thành lập Hội đồng tư vấn giáo dục cấp xã, phường được xem là giải pháp phù hợp trong bối cảnh hiện nay.
Nếu được triển khai một cách bài bản, có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp quản lý, kết hợp với việc huy động chuyên gia, ứng dụng công nghệ và thực hiện chính sách nhân sự hợp lý, mô hình này sẽ phát huy hiệu quả, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của giáo dục địa phương”, Hiệu trưởng Trường Trung học cơ sở Thái Thịnh nói thêm.
Đình Nam