Lễ hội Katê của người Chăm trở thành Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

3 ngày trướcBài gốc

Trong kho tàng di sản văn hóa ấy, lễ hội Katê của đồng bào Chăm nổi bật như một nét đặc sắc tiêu biểu, thể hiện đời sống tín ngưỡng, tinh thần và bản sắc văn hóa truyền thống của cộng đồng. Lễ hội được tổ chức chủ yếu tại các tỉnh có nhiều đồng bào Chăm sinh sống như Khánh Hòa, Lâm Đồng,... thu hút sự quan tâm, tham gia của đông đảo người dân địa phương và du khách thập phương.

Vũ điệu trên Tháp

Từ Katê là một danh từ có nguồn gốc từ từ Katik của người Hindu (Hindu giáo) và từ Kattika trong tiếng Phạn của người Ấn Độ. Nếu dịch hẹp thì từ này có nghĩa là lễ cúng vào tháng 7 lịch Chăm, còn ý nghĩa chung rộng hơn thì chỉ lễ hội để tưởng nhớ tổ tiên, thần linh cùng những nhân vật có công với dân tộc.

Vì vậy, Lễ hội Katê mang bản sắc riêng của vương quốc Champa xưa. Tuy nhiên về sau thì lễ hội này đã có một số thay đổi do ảnh hưởng của nền văn hóa Ấn Độ và Hồi giáo. Điều này được thể hiện rõ qua việc ba cộng đồng tôn giáo là Chăm Ahier, Chăm Awal và Chăm Islam đều có phần lễ nghi, lễ tục ban đầu giống nhau nhưng về sau do ảnh hưởng Hồi giáo và Ấn giáo nên mỗi cộng đồng sẽ có những sự khác nhau trong nghi thức.

Không có quá nhiều ghi chép về lịch sử của Lễ hội Katê, cũng không có thông tin về thời gian cụ thể mà lễ này này ra đời. Vì vậy, chúng ta có thể cùng nhau tìm hiểu đôi nét về quá trình lịch sử từ thế kỉ II đến thế kỷ XII khi vương quốc Champa thịnh vượng nhất để hiểu bối cảnh ra đời của lễ hội Katê.

Khi Ấn Độ giáo du nhập vào vương quốc Champa đã tác động khá mạnh đến các nghi lễ cúng tế của người Chăm khi thực hiện những sự kiện trọng đại như thu hoạch mùa màng, khi đánh thắng trận, lễ đăng cơ của vua chúa. Cho đến thế kỷ XV (khoảng năm 1471), thủ đô Vijaya (hiện nay là Bình Định - Gia Lai) bị suy tàn, cũng là dấu mốc đánh dấu nền văn minh Champa sụp đổ, kéo theo đó là những ảnh hưởng của Ấn Độ giáo ngày càng mờ nhạt, nhường chỗ lại cho tín ngưỡng Hồi giáo lên ngôi.

Đồng bào Chăm múa trên tháp dịp Lễ hội Katê

Tuy đây là thời kỳ phát triển cực thịnh của đạo Hồi nhưng nền văn minh Champa vẫn chịu ảnh từ tàn dư của Ấn Độ giáo. Vì thế cho đến tận ngày nay, cộng đồng người Chăm nói riêng và Việt Nam nói chung vẫn chia làm những cộng đồng theo tín ngưỡng khác nhau, trong đó hai cộng đồng đông đúc nhất là người Chăm Ahier theo tôn giáo Bà La Môn và người Chăm Awal theo tôn giáo Bà Ni. Trong khi lễ hội Ramưwan là truyền thống của người Chăm Bà Ni thì lễ hội Katê là lễ hội truyền thống của người Chăm Bà La Môn.

Lễ hội Katê của người Chăm sẽ được tổ chức trong thời gian 3 ngày, thường sẽ được bắt đầu vào ngày 1/7 theo lịch Chăm (khoảng 25/9 đến 5/10 dương lịch). Địa điểm tổ chức lễ hội là tại đền tháp như tháp Po Nagar, tháp Po Klong Garai, tháp Po Rome, tháp Pô Sah Inư,... Theo trình tự lễ hội diễn ra, các nghi thức của Lễ hội Katê sẽ bắt đầu từ đền tháp cho đến các làng xã và về mỗi gia đình. Phong tục này được xem như một dòng chảy từ cộng đồng đến cá nhân, được người Chăm gìn giữ hàng ngàn năm qua.

Năm 2017, Cục Di sản văn hóa đã công bố Quyết định của Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch về việc chứng nhận lễ hội Katê của người Chăm tỉnh Khánh Hòa (Ninh Thuận) được đưa vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Lễ hội Katê diễn ra hằng năm

Ngày 4/4/2022, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quyết định số 776/QĐ-BVHTTDL đưa lễ hội Katê của người Chăm tỉnh Lâm Đồng (Bình Thuận) vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.

Lễ hội Katê không chỉ là dịp để cộng đồng người Chăm tưởng nhớ tổ tiên, mà còn là môi trường giáo dục giàu tính nhân văn, góp phần bồi dưỡng đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” cho các thế hệ hôm nay và mai sau. Thông qua việc duy trì và thực hành các nghi lễ truyền thống, lễ hội góp phần nuôi dưỡng tâm hồn, hun đúc nhân cách, giáo dục đạo đức và ý thức văn hóa dân tộc. Chính trong không gian thiêng liêng ấy, con cháu được học cách trân trọng giá trị di sản, hiểu rõ vai trò của mình trong việc tiếp nối, bảo tồn và phát huy những tinh hoa văn hóa mà cha ông đã gìn giữ và trao truyền qua bao thế hệ.

Trà Bình

Nguồn VHPT : https://vanhoavaphattrien.vn/le-hoi-kate-cua-nguoi-cham-tro-thanh-di-san-van-hoa-phi-vat-the-quoc-gia-a29733.html