Lễ hội Kate - nét văn hóa thiêng liêng của dân tộc Chăm

9 giờ trướcBài gốc

Lễ hội Kate 2025 tại Lâm Đồng sáng 21/10/2025. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Năm 2025, lễ hội Kate được tổ chức tại các tỉnh như Ninh Thuận, Bình Thuận và Khánh Hòa, được tổ chức từ 3 đến 5 ngày tùy từng địa phương và thu hút hàng ngàn du khách trong và ngoài nước.

Lễ hội Kate có nguồn gốc từ tín ngưỡng Bàlamôn (Brahmanism) – một tôn giáo cổ của người Chăm, chịu ảnh hưởng từ Ấn Độ giáo. Theo quan niệm của người Chăm, Kate là dịp để tôn vinh các vị nam thần như Po Klong Garai, Po Rome – những vị thần bảo hộ cho mùa màng, mưa thuận gió hòa và cuộc sống thịnh vượng, cầu nguyện cho một năm mới an lành, bội thu.

Trong hệ thống lễ hội của người Chăm, Kate được coi là "Tết Cha" thuộc dương tính, đối lập với lễ Roya – "Tết Mẹ" thuộc âm tính.

Lễ hội không chỉ mang tính tôn giáo mà còn là biểu tượng của sự đoàn kết cộng đồng. Người Chăm tin rằng, qua các nghi lễ, họ có thể kết nối với thế giới tâm linh, cầu xin sự che chở từ các vị thần.

Lễ hội Kate đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của Việt Nam, góp phần vào việc bảo tồn di sản dân tộc thiểu số. Điều này không chỉ giúp người Chăm giữ gìn bản sắc mà còn thúc đẩy du lịch văn hóa, mang lại lợi ích kinh tế cho các địa phương.

Lễ hội Kate là dịp thúc đẩy du lịch văn hóa, mang lại lợi ích kinh tế cho các địa phương. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Lễ hội Kate là nghi lễ thiêng liêng của người Chăm. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Lễ hội Kate chủ yếu diễn ra tại các tháp Chăm cổ kính – những công trình kiến trúc di sản còn lại từ xưa. Tại Ninh Thuận, địa điểm chính là tháp Po Klong Garai (ở huyện Ninh Phước) và tháp Po Sah Inư (ở Phan Rang). Tại Bình Thuận, lễ hội tập trung ở tháp Po Sah Inư và các làng Chăm như Hamu Tanah. Còn ở Khánh Hòa, lễ hội được tổ chức tại tháp Po Nagar.

Thời gian tổ chức dựa trên lịch Chăm, thường rơi vào đầu tháng 7 âm lịch Chăm, tương đương với mùa thu hoạch lúa nước. Lễ hội kéo dài ba ngày: Ngày đầu tiên dành cho nghi lễ tại các tháp, ngày thứ hai là các hoạt động cộng đồng tại làng, và ngày cuối cùng là tiệc tùng, múa hát. Trong những năm gần đây, do ảnh hưởng của du lịch, lễ hội được mở rộng để đón khách tham quan, nhưng vẫn giữ nguyên tính thiêng liêng.

Nghi lễ cúng tế bên trong các tháp Chăm cổ kính. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Nghi lễ thiêng liêng tại các tháp Chăm cổ kính. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Lễ hội Kate bao gồm hai phần chính: phần lễ và phần hội. Phần lễ diễn ra trang nghiêm tại các tháp, với các nghi thức như rước kiệu thần (kiệu Po Klong Garai), tắm tượng thần, mặc áo mới cho tượng (lễ mặc áo), và cúng tế. Các thầy cả (basaih) và thầy cúng (kadhar) dẫn dắt các nghi lễ, sử dụng tiếng Chăm cổ để cầu khấn. Người tham gia mang theo lễ vật như bánh trái, rượu cần, gà vịt để dâng lên thần linh.

Phần hội sôi động hơn với các hoạt động văn nghệ dân gian. Âm nhạc là yếu tố không thể thiếu, với trống paranung (trống lớn), trống ginang (trống nhỏ), kèn saranai và chiêng baranung. Các điệu múa quạt (múa lăm vông) của thiếu nữ Chăm trong trang phục sarong rực rỡ, cùng múa khăn của nam thanh niên, tạo nên không khí vui tươi, rộn ràng.

Ngoài ra, còn có các trò chơi dân gian như đua thuyền, kéo co, và biểu diễn nghệ thuật dân tộc. Du khách có thể tham gia trải nghiệm, thưởng thức ẩm thực Chăm như bánh tét lá chuối, thịt nướng và rượu cần.

Phụ nữ Chăm mặc sarong (váy dài), áo chẽn, khăn choàng đầu với màu sắc sặc sỡ trong Lễ hội Kate. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Trống paranung - nhạc cụ của người Chăm. Ảnh: Báo Lâm Đồng

Trang phục trong lễ hội cũng là một nét đặc trưng. Phụ nữ Chăm mặc sarong (váy dài), áo chẽn, khăn choàng đầu với màu sắc sặc sỡ như đỏ, vàng, xanh. Nam giới mặc áo dài trắng, quần trắng, đội mũ trắng hoặc khăn xếp. Những bộ trang phục này không chỉ đẹp mắt mà còn mang ý nghĩa biểu tượng cho sự tinh khiết và thiêng liêng.

Lễ hội Kate không chỉ là dịp lễ hội mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại của dân tộc Chăm. Năm 2025, với sự hỗ trợ từ chính quyền địa phương, lễ hội được tổ chức quy mô hơn, kết hợp với các chương trình du lịch văn hóa, như triển lãm nghệ thuật Chăm và hội thảo bảo tồn di sản. Đây không chỉ là dịp để người Chăm bày tỏ lòng thành kính mà còn là cơ hội để du khách khám phá văn hóa Việt Nam đa dạng.