Liệu AI có thay thế nhà báo?

11 giờ trướcBài gốc

Với khả năng xử lý ngôn ngữ tự nhiên, tốc độ làm việc 24/7 và kho dữ liệu khổng lồ, trí tuệ nhân tạo (AI) đang được ứng dụng vào nhiều khâu của quy trình sản xuất báo chí từ tổng hợp tin tức, gợi ý tiêu đề, chuyển đổi định dạng (text-to-speech), đến phân tích dữ liệu hành vi độc giả...

Tại Mỹ, hãng thông tấn AP đã sử dụng AI để sản xuất các bản tin tài chính tự động, trong khi The Guardian cho phép AI hỗ trợ gợi ý đề tài nhưng cấm tuyệt đối dùng AI viết các bài điều tra, phân tích chính trị. Trung Quốc từng cho ra mắt các phát thanh viên ảo dựa trên AI, phục vụ các bản tin thời sự trực tuyến. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế, nhiều tòa soạn đã thử nghiệm sử dụng AI để hỗ trợ viết tin, tạo giọng đọc tự động, dựng video ngắn từ dữ liệu có sẵn...

Mặt tích cực là AI giúp tiết kiệm thời gian, giảm tải cho công tác báo chí ở các khâu lặp đi lặp lại, hỗ trợ xuất bản nội dung nhanh hơn và đa dạng định dạng. Tuy nhiên, chính sự tiện dụng đó lại tiềm ẩn nguy cơ nếu lạm dụng AI, báo chí có thể mất đi bản sắc, làm mờ ranh giới giữa nội dung thật và giả, giữa giá trị con người và sản phẩm vô hồn.

Câu hỏi cốt lõi không phải là “AI có làm được không?”, mà là “AI làm có đúng, có đạo đức, có trách nhiệm không?”.

Báo chí, đặc biệt là báo chí cách mạng, không chỉ đơn thuần là chuyển tải thông tin mà còn là công cụ tư tưởng, phương tiện giáo dục và truyền cảm hứng. Nhà báo không chỉ là người viết, mà là người nhìn - nghe - chọn - định hướng - chỉnh hướng - chịu trách nhiệm với xã hội.

Trong thời đại tin giả lan tràn trên mạng xã hội, nhà báo càng cần phải là “người gác cổng” thông tin, là người xác minh sự thật, lựa chọn thông tin có giá trị và dẫn dắt công chúng đến với cái đúng, cái đẹp, cái thiện. AI có thể tổng hợp và viết ra văn bản dễ đọc, nhưng AI không có đạo đức, không có cảm xúc, không có lòng trắc ẩn. Một bài viết về vụ sạt lở ở miền núi hay về đời sống người lao động nghèo…, nếu chỉ viết bằng AI, sẽ không bao giờ có cái “tình người” lay động nhân tâm như một phóng viên từng ở hiện trường, từng trò chuyện, từng rơi nước mắt với đối tượng phản ánh.

Nghề báo không chỉ là kỹ thuật, mà là sứ mệnh. Người làm báo không chỉ “viết để sống”, mà còn “viết để phục vụ sự nghiệp cách mạng, làm cho xã hội tốt hơn”. Trong bối cảnh AI có thể viết nhanh, viết nhiều, viết mượt thì càng cần nhà báo viết đúng, viết sâu, viết trúng, viết có khối óc và trái tim.

Thực tế đã có những tình huống AI tạo ra bài viết sai sự thật, dẫn nhầm nguồn, hay thậm chí bịa ra nhân vật, vì đơn giản, AI không có khả năng kiểm chứng thực tế. Khi đó, nếu người làm báo không có kỹ năng đánh giá, xác minh, kiểm tra và tinh thần trách nhiệm, hậu quả với độc giả và xã hội là khôn lường.

Nói như vậy không có nghĩa người làm báo “cự tuyệt” với AI. Người làm báo ngày nay không chỉ cần biết những kỹ năng nghề báo truyền thống, mà còn cần hiểu công nghệ, biết sử dụng các công cụ mới như phân tích dữ liệu, thiết kế đồ họa, dựng video, làm podcast, sản xuất nội dung đa nền tảng. Sự phát triển của AI, nếu được sử dụng đúng cách, có thể trở thành “trợ lý thông minh” hỗ trợ nhà báo nâng cao năng suất, độ chính xác và khả năng tương tác với công chúng.

Tuy nhiên, một thực tế đáng chú ý là nhiều nhà báo hiện nay chưa được đào tạo chính quy về công nghệ, AI hay kỹ năng số. Để thích nghi, cần một chiến lược đào tạo bài bản và dài hạn, từ cấp trường đến cấp tòa soạn.

Trước tiên, các trường báo chí cần cập nhật giáo trình để phản ánh đúng xu hướng mới, giảng dạy về khai thác dữ liệu, AI ứng dụng, phân tích truyền thông số, đạo đức báo chí trong thời đại công nghệ.

Về phía các tòa soạn, cần tổ chức tập huấn thường xuyên cho phóng viên, biên tập viên để cập nhật kỹ năng mới: sử dụng công cụ viết bằng AI, xử lý video nhanh, kiểm chứng thông tin bằng công nghệ... Bên cạnh đó, nên khuyến khích hình thành đội ngũ "phóng viên công nghệ cao" là những người có khả năng kết hợp giữa kỹ năng báo chí và công nghệ số.

Để hỗ trợ người làm báo chuyển mình trong làn sóng AI, Nhà nước và cơ quan chủ quản cần có chính sách đồng bộ, như thiết lập hành lang pháp lý rõ ràng về sử dụng AI trong sản xuất báo chí, xây dựng khung năng lực số dành cho nhà báo, tương tự khung năng lực chuyển đổi số dành cho cán bộ công chức. Trong đó, kỹ năng làm việc với AI, tư duy phản biện và đạo đức nghề nghiệp được đưa vào tiêu chí đánh giá. Tạo Quỹ hỗ trợ chuyển đổi số trong báo chí, hỗ trợ tài chính cho các tòa soạn nhỏ, tờ báo địa phương trong đầu tư công nghệ, đào tạo lại nhân sự và tiếp cận phần mềm AI bản quyền...

NGUYỄN MẠNH THẮNG

Nguồn Hải Dương : https://baohaiduong.vn/lieu-ai-co-thay-the-nha-bao-414366.html