Liệu ông Trump có khả năng tranh cử tổng thống Mỹ nhiệm kỳ 3?

3 ngày trướcBài gốc

Cuối tuần qua, trong cuộc phỏng vấn của đài NBC News, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông “không đùa” khi nói về khả năng tham gia phục vụ nhiệm kỳ tổng thống Mỹ thứ ba. Tuy nhiên, ông Trump không giải thích làm thế nào ông có thể vượt qua rào cản của hiến pháp - vốn giới hạn một người chỉ được phục vụ tối đa 2 nhiệm kỳ tổng thống.

Rào cản từ hiến pháp Mỹ

Tu chính án thứ 22 của hiến pháp Mỹ quy định: “Không người nào được bầu giữ chức vụ tổng thống quá hai nhiệm kỳ. Tuy nhiên, một tổng thống cũng có thể phục vụ tối đa hai năm trong nhiệm kỳ tổng thống của người khác và được bầu vào hai nhiệm kỳ bổ sung, tổng cộng là 10 năm cầm quyền.

Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: WHITE HOUSE

GS về Luật Hiến định tại ĐH Quinnipiac - ông Wayne Unger cho biết hiến pháp đã phân rõ mỗi tổng thống chỉ có thể đắc cử hai nhiệm kỳ 4 năm, và ông Trump sẽ không thể tiếp tục đắc cử kể cả khi ông Trump đâm đơn kiện lên Tòa Tối cao Mỹ.

Thông thường, một tổng thống Mỹ không đắc cử quá hai nhiệm kỳ, theo tiền lệ do vị Tổng thống Mỹ đầu tiên - ông George Washington thiết lập. Tuy nhiên, sau khi Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt đắc cử vào năm 1945, ông trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên tham gia tranh cử và thắng cử ba và bốn nhiệm kỳ bốn năm liên tiếp, dẫn dắt nước Mỹ vượt qua cuộc Đại khủng hoảng kinh tế thế giới năm 1929 và Thế chiến II.

Tuy nhiên, việc một tổng thống nhậm chức trong thời gian dài cũng làm dấy lên những quan ngại về sự tập trung quá nhiều quyền lực vào nhánh hành pháp, làm giảm khả năng “kiểm soát và đối trọng” của hai nhánh còn lại là nhánh lập pháp (thuộc quốc hội) và tư pháp (thuộc tòa liên bang), từ đó ảnh hưởng đến hệ thống dân chủ Mỹ.

Sửa đổi, hay lách luật từ “kẽ hở” của hiến pháp?

Nhiều nhà lập pháp từ đảng Cộng hòa đã nói rằng Tổng thống Trump “không có vẻ nghiêm túc về điều đó”, chỉ “đùa để trêu chọc” các phóng viên. Tuy nhiên, có một người nghĩ Tổng thống Trump thực sự “không đùa”.

Hạ nghị sĩ đảng Cộng hòa - ông Andy Ogles vào tháng 1-2024 đã đề xuất việc chỉnh sửa Tu chính án thứ 22 để cho phép một người được bầu giữ chức vụ tổng thống Mỹ trong ba nhiệm kỳ không liên tiếp. Bởi vì Tổng thống Trump đã đắc cử hai nhiệm kỳ không liên tiếp, đề xuất sửa đổi Tu chính án này sẽ cho phép ông Trump tái đắc cử vào năm 2029.

Đương nhiên, hiến pháp Mỹ vẫn có thể được sửa đổi. Một nghị quyết sửa đổi hiến pháp trước tiên phải được thông qua với sự ủng hộ của 2/3 tại cả hai viện của quốc hội, và sau đó 3/4 tất cả các cơ quan lập pháp của tiểu bang, tương đương với 38 tiểu bang, phải phê chuẩn.

Thế nhưng, với tình trạng phân cực chính trị gay gắt giữa đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa, rất khó để thông qua một Tu chính án khi đảng Cộng hòa chỉ nắm ưu thế nhỏ tại Hạ viện và Thượng viện, và chỉ nắm đa số tại cơ quan lập pháp của 28/50 tiểu bang.

Ngoài ra, vẫn có lỗ hổng trong hiến pháp về quy định thời hạn một người giữ chức vụ tổng thống Mỹ. Tu chính án 22 rõ ràng ngăn cản việc một người được bầu làm tổng thống lần thứ ba, nhưng không nêu rõ rằng ai đó không thể làm tổng thống lần thứ ba.

Điều chưa rõ ràng là liệu một người đã phục vụ hai nhiệm kỳ có thể được bầu làm phó tổng thống, hoặc một vị trí thấp hơn trong thứ tự kế nhiệm tổng thống và lên làm tổng thống sau đó hay không. Tổng thống Trump đã khẳng định “đó là một cách, và còn nhiều cách khác” khi phóng viên NBC News hỏi về vấn đề trên.

Tuy nhiên, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu về Bầu cử của ĐH Wisconsin-Madison - ông Barry Burden khi bàn về khả năng này với đài ABC News đã viện dẫn lại Tu chính án thứ 12 của hiến pháp Mỹ. Tu chính án thứ 12 quy định: “Người nào không đủ tiêu chuẩn hợp hiến để đảm nhận chức vụ tổng thống thì cũng không đủ tiêu chuẩn để được chọn làm phó tổng thống Mỹ”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tại Nhà Trắng. Ảnh: Anna Rose Layden/UPI

Điều này đồng nghĩa với việc ông Trump không thể đảm nhận chức vụ phó tổng thống nếu ông liên danh tranh cử với Phó Tổng thống Mỹ JD Vance trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm 2028 và sau đó đắc cử, theo ông Burden.

“Giới hạn chung 10 năm cho chức vụ tổng thống Mỹ đã là bằng chứng rõ ràng nhất cho thấy các nhà lập pháp không muốn ai đảm nhiệm chức vụ này hơn hai nhiệm kỳ” - theo GS. David Schultz tại ĐH Hamline.

Dù vậy, Tu chính án thứ 22 chỉ quy định một người không thể “được bầu giữ” chức tổng thống quá hai nhiệm kỳ, chứ không quy định cựu tổng thống của hai nhiệm kỳ không đủ “điều kiện hợp hiến để đảm nhận chức vụ tổng thống” như đã đề cập trong Tu chính án thứ 12.

GS. Bruce Peabody tại ĐH Fairleigh Dickinson chia sẻ với tờ Politico rằng một Tổng thống đã đắc cử hai nhiệm kỳ vẫn đủ điều kiện hợp hiến để đảm nhận chức vụ tổng thống. Ông Peabody cũng nói rằng ông “không bất ngờ” nếu một tổng thống đã trải qua hai nhiệm kỳ muốn theo đuổi nhiệm kỳ thứ ba thực hiện cách thức này, vì điều này vừa hợp lý về chính trị, vừa không trái Hiến pháp.

Tổng thống Trump cũng có thể tiếp tục tranh cử mà không cần quan ngại đến hiến pháp, nếu đảng Cộng hòa tiếp tục đề cử ông làm ứng cử viên tổng thống hàng đầu của họ. Các tiểu bang có thể yêu cầu bãi bỏ khả năng tham gia tranh cử của ông Trump, và mang sự vụ lên thẳng Tòa Tối cao Mỹ.

Trong cuộc tranh cử năm 2024, bang Colorado đã yêu cầu xóa Tổng thống Trump khỏi phiếu bầu cử, cho rằng ông Trump không đủ điều kiện hợp hiến vì có liên quan đến cuộc bạo loạn tại Điện Capitol vào năm 2021.

Tiểu bang này đã viện dẫn Tu chính án thứ 14 của hiến pháp Mỹ, với điều khoản quy định người tham gia nổi loạn chống hiến pháp Mỹ sẽ không được giữ chức vụ công. Tuy nhiên, Tòa Tối cao Mỹ đã ra quyết định cho phép ông Trump tham gia tranh cử.

Nhìn chung, chuyên gia về hiến pháp James Sample cho biết việc tiếp tục tranh luận về những quy tắc “vốn đã rõ ràng” trong hiến pháp sẽ ảnh hưởng đến hiến pháp và pháp quyền, đồng thời làm tăng thêm quyền lực cho nhánh hành pháp.

MINH CHIẾN

Nguồn PLO : https://plo.vn/lieu-ong-trump-co-kha-nang-tranh-cu-tong-thong-my-nhiem-ky-3-post842692.html