Lisa Cook: nhà kinh tế tiên phong và cuộc chiến pháp lý

2 giờ trướcBài gốc

Mâu thuẫn giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Fed bùng nổ khi ông muốn giảm lãi suất để thúc đẩy kinh tế, nhưng không được cơ quan này đáp ứng. Ông Trump nhiều lần công kích, thậm chí dọa sa thải Chủ tịch Fed Jerome Powell.

Ngày 25/8, lãnh đạo Nhà Trắng thông báo sa thải bà Cook, đồng thời cáo buộc bà gian lận thế chấp liên quan đến bất động sản. Sau đó 1 ngày, ông Trump cũng tuyên bố sẵn sàng cho một cuộc chiến pháp lý với Fed.

Thống đốc Fed Lisa Cook. Ảnh: Getty

Fed là cơ quan độc lập, có khả năng tăng hoặc giảm lãi suất tại Mỹ mà không cần quốc hội hay tổng thống phê chuẩn. Vụ kiện giữa ông Trump và bà Cook được dự báo sẽ vô cùng phức tạp vì có thể tạo ra ảnh hưởng với những cơ quan từng được xem là "bất khả xâm phạm" về mặt chính trị. Giới học giả và kinh tế lo ngại đây có thể là bước ngoặt phá vỡ nguyên tắc độc lập của Fed, vốn là nền tảng của ổn định tài chính Mỹ.

Từ Georgia đến trung tâm quyền lực tài chính Mỹ

Sinh năm 1964 tại bang Georgia, Lisa Cook lớn lên trong một gia đình trí thức và gắn bó sâu sắc với phong trào dân quyền. Cha là mục sư bệnh viện, mẹ là giảng viên điều dưỡng. Bà cùng chị em là những học sinh da màu đầu tiên học tại các trường phổ thông vừa được xóa bỏ nạn phân biệt chủng tộc. Người chú của bà, Samuel DuBois Cook, là bạn học của Martin Luther King Jr. và là giáo sư da màu đầu tiên tại Đại học Duke.

Bà Lisa Cook cũng trở thành sinh viên đầu tiên của Spelman College giành được học bổng Marshall danh giá, sau đó tiếp tục học tại Đại học Oxford, và lấy bằng tiến sĩ kinh tế tại Đại học California, Berkeley.

Trước khi bước vào Fed, bà đã có sự nghiệp trải dài ở cả chính phủ lẫn học thuật: từng công tác tại Bộ Tài chính Mỹ, phục vụ tại Nhà Trắng, đồng thời để lại dấu ấn học thuật với nhiều nghiên cứu quan trọng.

Nữ chính trị gia có hơn 20 năm giảng dạy tại Đại học Bang Michigan, chuyên nghiên cứu về bất bình đẳng chủng tộc, khủng hoảng tài chính và đổi mới sáng tạo. Bà cũng từng là chuyên gia kinh tế cao cấp tại Hội đồng Cố vấn Kinh tế dưới thời Tổng thống Barack Obama.

Năm 2022, Tổng thống Joe Biden đề cử bà vào Hội đồng Thống đốc Fed. Sau quá trình phê chuẩn căng thẳng và chỉ được thông qua nhờ lá phiếu quyết định của Phó Tổng thống Kamala Harris, bà Cook đã làm nên lịch sử khi trở thành người phụ nữ da màu đầu tiên giữ chức vụ này.

Trong nghiên cứu, bà thường kết hợp kinh tế học với thực tiễn về chủng tộc và bất bình đẳng. Một trong những công trình nổi bật nhất của bà: "Bạo lực và hoạt động kinh tế: bằng chứng từ bằng sáng chế của người Mỹ gốc Phi" đã chỉ ra rằng các vụ treo cổ và bạo lực chủng tộc cuối thế kỷ 19 - đầu thế kỷ 20 đã khiến hoạt động sáng chế của người da màu sụt giảm nghiêm trọng.

Bên cạnh đó, bà cũng thẳng thắn chia sẻ những thách thức mà phụ nữ, đặc biệt là phụ nữ da màu, gặp phải trong lĩnh vực kinh tế học, nhấn mạnh rằng những định kiến này không chỉ kìm hãm sự đa dạng trong ngành mà còn làm nghèo đi góc nhìn và sáng tạo cần thiết cho các quyết sách kinh tế.

Năm 2019, bà cùng nhà hoạt động Anna Gifty Opoku-Agyeman có bài viết trên New York Times, chỉ ra rằng “kinh tế học vốn không chào đón phụ nữ, và còn đặc biệt khắc nghiệt với phụ nữ da màu.”

Trong thời gian tại Fed, bà Cook thường thể hiện quan điểm đồng thuận với Chủ tịch Jerome Powell, đặc biệt trong các quyết định siết chặt chính sách - tăng mạnh lãi suất vào năm 2022 nhằm kiềm chế lạm phát. Bà cũng được biết đến với những phát biểu về tác động kinh tế của công nghệ mới, như trí tuệ nhân tạo, đồng thời gần đây cảnh báo rằng tăng trưởng việc làm chậm lại là tín hiệu “đáng lo ngại” cho thị trường lao động Mỹ.

Cuộc chiến pháp lý

Ông Trump khẳng định việc sa thải thống đốc Fed là “có lý do chính đáng”, dựa trên cáo buộc từ Giám đốc Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang Bill Pulte. Vị này cho rằng bà Lisa Cook đã khai man hồ sơ để được vay thế chấp với lãi suất ưu đãi.

Trước động thái này, bà Cook khẳng định sẽ không từ chức và “không bao giờ phạm tội gian lận thế chấp”. Trong hồ sơ gửi tòa, luật sư của bà nhấn mạnh chính phủ “từ lâu đã biết” về những điểm bất nhất trong giấy tờ tài chính khi bà được Tổng thống Joe Biden đề cử vào Fed năm 2022, và đã xem xét chi tiết trong các đợt thẩm tra nhân thân.

Theo hồ sơ, tại một biểu mẫu bà Cook liệt kê nhà ở Michigan là nơi cư trú chính, còn căn hộ ở Georgia là nhà thứ hai. Nhưng ở một bảng câu hỏi khác, bà lại đánh dấu cả hai bất động sản là “nơi cư trú hiện tại”. Ngoài ra, bà còn kê khai một ngôi nhà ở Massachusetts vừa là nơi ở, vừa là nhà cho thuê.

Bộ Tư pháp Mỹ đã khởi động điều tra hình sự, phát lệnh triệu tập để làm rõ các cáo buộc. Tuy nhiên, đến nay bà Cook vẫn chưa bị truy tố hay buộc tội hình sự. Mới đây ngày 10/9, thẩm phán liên bang Jia Cobb tại Washington đã ra quyết định ngăn chặn nỗ lực sa thải Thống đốc Fed của ông Trump. Theo phán quyết, ông Trump chưa đưa ra được cơ sở pháp lý rõ ràng hay bằng chứng cho thấy bà Cook có hành vi sai phạm hoặc yếu kém trong công việc đến mức gây tổn hại cho Hội đồng quản trị hay lợi ích công cộng.

Là thành viên có quyền bỏ phiếu trong Hội đồng Thống đốc, bà Cook tham gia vào các quyết sách về lãi suất, lĩnh vực mà ông Trump đang gây áp lực mạnh mẽ. Việc Tổng thống tìm cách loại bỏ một thống đốc Fed giữa nhiệm kỳ được nhiều chuyên gia cảnh báo có thể đe dọa tính độc lập vốn được xem là nguyên tắc cốt lõi của ngân hàng trung ương Mỹ.

Trong khi đó, thị trường tài chính tạm thời vẫn giữ bình tĩnh, tin rằng tòa án sẽ kiềm chế được bước đi của Nhà Trắng. Với bà Lisa Cook, đây không chỉ là cuộc chiến để bảo vệ chiếc ghế của mình, mà còn là để nguyên tắc độc lập của Fed, cũng như di sản tiên phong mà bà đã gây dựng trong nền kinh tế học Mỹ.

Tổng thống Donald Trump đã nhiều lần yêu cầu Fed hạ lãi suất ngay lập tức và mạnh tay, đồng thời chỉ trích Chủ tịch Jerome Powell về cách điều hành chính sách tiền tệ. Dự kiến, Fed sẽ công bố quyết định cắt giảm lãi suất tại cuộc họp ngày 16–17/9. Theo luật thành lập Fed, các Thống đốc chỉ có thể bị bãi nhiệm “vì lý do chính đáng”, nhưng điều khoản này không được định nghĩa rõ ràng và cũng chưa từng được kiểm chứng tại tòa. Trong lịch sử, chưa từng có Tổng thống Mỹ nào sa thải một Thống đốc Fed.

Liên Hà

Nguồn KTĐT : https://kinhtedothi.vn/lisa-cook-nha-kinh-te-tien-phong-va-cuoc-chien-phap-ly.840234.html