Lo xuất khẩu khó về đích, Hiệp hội Cá ngừ kiến nghị nhiều giải pháp gỡ khó

5 giờ trướcBài gốc

Dẫn số liệu từ Cục Hải quan (Bộ Tài chính), Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam trong tháng 7/2025 giảm 20% so với tháng 7/2024. Lũy kế 7 tháng năm 2025 đạt gần 542 triệu USD, giảm 3% so với cùng kỳ năm trước. Với sự sụt giảm này, xuất khẩu cá ngừ của Việt Nam trong nửa cuối năm 2025 sẽ khó có thể cán đích như năm 2024.

Đáng chú ý, xuất khẩu sang các thị trường lớn sụt giảm trong tháng 7/2025. Trong đó, tại thị trường Mỹ, xuất khẩu cá ngừ tiếp tục giảm vì những lo ngại về mức thuế đối ứng mới được áp dụng vào đầu tháng 8/2025. Do đó, xuất khẩu cá ngừ sang thị trường này vẫn giảm sâu trong tháng 7, với mức giảm gần 38% so với cùng kỳ, đạt gần 21 triệu USD.

Doanh nghiệp xuất khẩu cá ngừ đang đối mặt thách thức lớn từ thị trường Mỹ, EU và chính sách trong nước.

VASEP cho biết từ ngày 7/8/2025, Mỹ bắt đầu áp mức thuế đối ứng mới cho từng quốc gia. Sự chênh lệch về mức thuế áp cho các sản phẩm của Việt Nam với các nước đối thủ như Thái Lan, Indonesia hay Ecuador… đang làm giảm sức cạnh tranh của các sản phẩm Việt Nam. Điều này dự kiến sẽ kìm hãm xuất khẩu cá ngừ sang thị trường Mỹ.

Với thị trường Nhật Bản, sau 5 tháng tăng trưởng liên tục, kim ngạch xuất khẩu đã đảo chiều giảm trong tháng 7 này với mức giảm 23% so với cùng kỳ.

Trái lại, xuất khẩu cá ngừ sang thị trường châu Âu lại đảo chiều tăng 12% trong tháng 7. Tại 3 thị trường nhập khẩu nhiều nhất trong khối EU, xuất khẩu sang thị trường Hà Lan tăng phi mã 133% so với cùng kỳ, trong khi xuất khẩu sang Italy và Đức giảm. Cùng với Hà Lan, xuất khẩu sang Lithuania và Bỉ cũng tăng đăng trưởng nhanh, lần lượt là 105% và 56%. Cùng với EU, xuất khẩu cá ngừ sang Canada cùng tiếp tục duy trì đà tăng trưởng trong tháng 7 với mức tăng 39% so với cùng kỳ. Xuất khẩu sang Mexico cũng tăng 53% trong tháng này.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, với những khó khăn ở các thị trường xuất khẩu lớn, dự báo ngành hàng này trong những tháng còn lại của năm 2025 sẽ đối mặt với nhiều khó khăn. Nguyên nhân chính của sự sụt giảm này được cho là do thiếu hụt nguồn nguyên liệu trong nước và những rào cản từ chính sách truy xuất nguồn gốc khắt khe.

Đơn cử, EU vốn là thị trường trọng điểm và có yêu cầu chặt chẽ về truy xuất nguồn gốc, nay các thị trường trên đang dần "đóng cửa" với cá ngừ Việt Nam do không đáp ứng được yêu cầu chứng nhận nguồn gốc (SC/C/C). Thậm chí, một số doanh nghiệp đã không thể xuất khẩu sang EU sau khi Nghị định 37/2024/NĐ-CP có hiệu lực.

Ông Vũ Đình Đáp - Chủ tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam cho biết, vấn đề cấp bách nhất hiện nay chính là những vướng mắc phát sinh từ Nghị định 37/2024/NĐ-CP. Cụ thể, quy định cá ngừ vằn khai thác phải đạt kích thước tối thiểu 500 mm (50 cm) đã và đang gây ra những trở ngại lớn cho ngư dân và doanh nghiệp chế biến.

Thông tin từ Hiệp hội cho thấy, kích thước phổ biến của cá ngừ vằn được khai thác tại Việt Nam chỉ dao động từ 150-400 mm (15-40 cm). Tỷ lệ cá đạt chuẩn trên 500 mm chỉ chiếm một phần rất nhỏ, từ 5-8% trong các mẻ lưới.

Một số doanh nghiệp cũng xác nhận con số này khi cho biết cá ngừ vằn chiều dài 20-25 cm chiếm tới 90-95% tổng sản lượng và chỉ có khoảng 10-15% đạt trên 50 cm theo thống kê của Chi cục Thủy sản Bình Định.

Thực trạng này đã dẫn đến một hệ quả tất yếu đó là thiếu hụt nguyên liệu nghiêm trọng cho các doanh nghiệp. Khảo sát của Hiệp hội cho thấy nguồn nguyên liệu thu mua giảm mạnh từ 66-87%, thậm chí có doanh nghiệp tỷ lệ nguyên liệu đáp ứng Nghị định 37 là 0%. Điều này khiến doanh nghiệp không thể thu mua đủ nguyên liệu để sản xuất và chế biến, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của hàng nghìn ngư dân.

Để gỡ khó cho các DN, Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam đã đưa ra nhiều kiến nghị và giải pháp để tháo gỡ khó khăn. Trong đó, Hiệp hội đề xuất sửa đổi khẩn cấp Nghị định 37/2024/NĐ-CP và Nghị định 38/2024/NĐ-CP theo quy trình rút gọn. Việc sửa đổi cần linh hoạt, phân biệt cá ngừ vằn đánh bắt để chế biến đồ hộp. Đồng thời, Hiệp hội cũng đề xuất chuyển từ quản lý theo kích thước sang quản lý theo hạn ngạch (quota), đảm bảo phù hợp với thông lệ quốc tế và quy định của tổ chức nghề cá khu vực. Tuy nhiên, cần lưu ý việc quản lý theo hạn ngạch không làm phát sinh thêm thủ tục hành chính, tăng gánh nặng tuân thủ.

Bên cạnh đó, Hiệp hội nhấn mạnh sự cần thiết của việc đơn giản hóa thủ tục hành chính và số hóa quy trình, đặc biệt là thủ tục truy xuất nguồn gốc, xác nhận và chứng nhận thủy sản có nguồn gốc khai thác (SC/C/C). Số hóa quy trình đăng ký - xác nhận giữa doanh nghiệp và Cục Thủy sản và Kiểm ngư sẽ giúp doanh nghiệp có đủ hồ sơ chứng minh nguồn gốc, tận dụng ưu đãi thuế từ EVFTA.

Hiệp hội cũng kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật và quản lý thủy sản để đáp ứng các yêu cầu của Ủy ban Châu Âu, góp phần tháo gỡ "thẻ vàng" IUU. Các quy định như "không trộn lẫn nguyên liệu xuất khẩu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác nhập khẩu với nguyên liệu thủy sản có nguồn gốc từ khai thác trong nước vào cùng một lô hàng xuất khẩu" cũng cần được xem xét lại vì gây khó khăn cho doanh nghiệp.

Về chiến lược lâu dài, Chủ tịch Hiệp hội Cá ngừ Việt Nam đề xuất tập trung vào việc đa dạng hóa thị trường. Trong khi duy trì và củng cố các thị trường truyền thống như Hoa Kỳ, EU, Trung Đông, và các nước CPTPP (11 nước), doanh nghiệp cần tìm kiếm cơ hội tại các thị trường mới nổi như Hàn Quốc, Ai Cập, Lebanon, Litva, Rumani, Lybia. Những thị trường này đang có dấu hiệu khởi sắc nhờ nhu cầu thực phẩm tiện lợi và giá cả phải chăng.

“Nếu không kịp thời tháo gỡ các vướng mắc về thể chế, đặc biệt là sửa đổi Nghị định 37 một cách thực chất, linh hoạt và khoa học, ngành cá ngừ Việt có thể lỡ nhịp và đánh mất lợi thế vào tay các đối thủ trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, Ecuador...”, ông Vũ Đình Đáp thông tin.

Hồng Hương

Nguồn Vnbusiness : https://vnbusiness.vn//thi-truong/lo-xuat-khau-kho-ve-dich-hiep-hoi-ca-ngu-kien-nghi-nhieu-giai-phap-go-kho-1109001.html