Cá bỗng là loại cá nước ngọt quý hiếm, sinh sống chủ yếu ở thượng và trung lưu các con sông miền núi phía Bắc như sông Gâm, sông Miện, sông Lô…
Trước đây, loại cá này hầu như chỉ được đánh bắt tự nhiên, dẫn đến nguồn cá dần cạn kiệt. Những năm gần đây, người dân địa phương đã chủ động nhân giống, nuôi trồng để bảo tồn và phát triển nguồn thực phẩm đặc sản này.
Hiện nay, cá bỗng được nuôi ở nhiều tỉnh vùng cao phía Bắc như Lào Cai, Lai Châu, nổi tiếng nhất là tại Tuyên Quang - nơi được xem là “thủ phủ” của cá bỗng.
Cá bỗng là đặc sản của nhiều tỉnh vùng cao phía Bắc. (Ảnh minh họa)
Cá bỗng có dáng thuôn dài, phần lưng màu đen hoặc xám xanh, bụng bạc và vây đỏ đặc trưng. Nhờ sống trong môi trường nước suối đầu nguồn trong lành, loài cá này phát triển chậm nhưng khỏe mạnh, thịt chắc, ít mỡ và có vị ngọt tự nhiên.
Người dân thường dẫn nước từ khe đá hoặc suối về ao nuôi để tạo dòng chảy liên tục, giúp cá sinh trưởng tự nhiên.
Phương thức nuôi cá bỗng chủ yếu là quảng canh, tận dụng nguồn thức ăn sẵn có từ tự nhiên như rau, lá sắn, thân chuối, bèo… Trung bình, cá nuôi 3-4 năm mới đạt trọng lượng 2,5-3kg để đủ tiêu chuẩn đánh bắt. Chính thời gian nuôi dài cùng điều kiện sống sạch khiến cá có chất lượng cao, được xem là “đặc sản sông núi”.
Trung bình, cá nuôi 3-4 năm mới đạt trọng lượng 2,5-3kg để đủ tiêu chuẩn đánh bắt. (Ảnh minh họa)
Giá cá bỗng hiện dao động từ 250.000 – 350.000 đồng/kg, tùy kích cỡ và độ tuổi. Những con cá to, trọng lượng trên 3kg thường được đặt mua làm quà biếu hoặc phục vụ trong các nhà hàng đặc sản miền núi.
Không chỉ nổi tiếng bởi chất lượng thịt thơm ngon, cá bỗng còn được đánh giá cao ở khả năng chế biến đa dạng. Một con cá to có thể làm đủ 4-5 món cho một mâm cỗ như cá nướng, cá hấp, cá om mẻ, canh chua hay gỏi cá.
Trong đó, gỏi cá bỗng được xem là món ăn tiêu biểu, thể hiện trọn vẹn hương vị tự nhiên của núi rừng. Điểm đặc biệt của gỏi cá bỗng là cách chế biến truyền thống của người Tày. Phần xương cá được băm nhỏ, rang vàng rồi xay mịn để làm nguyên liệu trộn cùng thịt cá thái lát mỏng, tạo vị bùi và thơm đặc trưng.
Gỏi cá bỗng là món ăn được nhiều người yêu thích. (Ảnh minh họa từ VOV)
Món ăn được dùng kèm nhiều loại rau rừng như lá tía tô, đinh lăng, lá sung, lá quế vị, riềng hay cúc tần, vừa tăng hương vị vừa giúp cân bằng tính hàn của cá.
Gỏi cá bỗng không thể thiếu “chẻo”, loại nước chấm sền sệt làm từ xương cá rang trộn mẻ cùng các gia vị như tỏi, ớt, gừng, tạo nên màu vàng ươm và mùi thơm hấp dẫn.
Khi thưởng thức, thịt cá có vị ngọt thanh, kết hợp với vị béo bùi của xương băm, vị cay chua nhẹ của chẻo và hương thơm của rau rừng, mang lại trải nghiệm khó quên.
Từ một loài cá từng đứng trước nguy cơ cạn kiệt, cá bỗng nay đã trở thành biểu tượng ẩm thực đặc trưng của Tuyên Quang. Không chỉ góp phần phát triển kinh tế địa phương, loài cá này còn giúp quảng bá hình ảnh vùng đất sông Lô, nơi thiên nhiên ưu đãi và con người khéo léo gìn giữ tinh hoa ẩm thực truyền thống.
Minh Huy