Loài cá voi quý hiếm chưa bao giờ được nhìn thấy còn sống

3 giờ trướcBài gốc

Cho đến năm 2024, bằng chứng duy nhất về sự tồn tại của cá voi răng rẻ quạt chỉ đến từ một vài mẫu vật chết trôi dạt vào bờ. Ảnh: Craig Hayslip.

Vào một buổi sáng đầu tháng 6/2024, dọc theo bờ biển Baja California ở Mexico, các nhà khoa học trên tàu nghiên cứu Pacific Storm đang uống nốt ly cà phê và chuẩn bị cho một ngày dài tìm kiếm một số loài sinh vật hiếm gặp nhất hành tinh. Đột nhiên, một cuộc gọi vang lên từ buồng lái: “Cá voi! Mạn phải!”

Trong vài giờ tiếp theo, thứ trông giống như hai con cá voi mõm dài non cứ nổi lên rồi biến mất, cho đến khi ông Robert Pitman, một nhà nghiên cứu đã nghỉ hưu của Đại học Oregon State, bắn một mũi tên nhỏ từ chiếc nỏ vào lưng một con trong số đó.

Đầu mũi tên cắt ra một mẩu da nhỏ bằng đầu tẩy bút chì. Chính mẩu da này giúp các nhà khoa học chứng minh rằng họ đã nhìn thấy một loài chưa từng được quan sát trong tự nhiên trước đây là cá voi mõm dài răng rẻ quạt. Chúng có cái tên này vì có phần mõm dài, răng lại có hình dạng như lá của cây rẻ quạt, hay còn gọi là cây ngân hạnh, bạch quả.

“Mọi người trên tàu đều reo hò vì chúng tôi đã làm được, cuối cùng cũng làm được", nhà nghiên cứu Elizabeth Henderson không giấu nổi sự phấn khích khi nói về kết quả nghiên cứu này.

Các nhà khoa học cho rằng cá voi mõm dài răng rẻ quạt sống ngoài khơi bờ biển California và phía bắc Baja California ở Mexico. Ảnh: Sergio Martinez.

Hành trình 5 năm

Khám phá này của nhóm nghiên cứu là kết quả của hành trình kéo dài 5 năm. Từ năm 2020, bà Henderson cùng các đồng nghiệp tại Mexico và Mỹ đã theo dõi một nhóm cá voi phát ra âm thanh đặc trưng mang mã BW43.

Ban đầu, mã này được cho là của cá voi mõm dài Perrin - loài chưa từng được ghi nhận trong tự nhiên. Và trong suốt suốt ba năm liên tiếp, nhóm quay lại cùng một tọa độ, lúc bằng thuyền buồm, lúc thuê thuyền đánh cá của Mexico, nhưng đều thất bại.

Đến năm 2024, họ hợp tác với Đại học Oregon State và lên đường bằng tàu nghiên cứu của trường - yếu tố đóng vai trò quyết định cho bước ngoặt. Con tàu được trang bị hệ thống thủy âm để thu âm thanh dưới nước và boong quan sát với ống nhòm công suất lớn, đủ khả năng phát hiện cá voi ở khoảng cách hàng trăm mét.

Các nhà nghiên cứu đang cố gắng xây dựng bản đồ phân bố của loài cá voi lặn sâu này từ dữ liệu âm thanh. Ảnh: Minden.

Việc tìm kiếm cá voi mõm dài luôn đòi hỏi thiết bị công nghệ cao như vậy. Trong số 24 loài đã được xác định, con người vẫn biết rất ít bởi đây là nhóm động vật có vú lặn sâu nhất hành tinh, sống gần như toàn bộ cuộc đời dưới đại dương. Chúng chỉ nổi lên thở trong vài phút và thường ở rất xa bờ.

Loài này đặc biệt nhút nhát, dễ giật mình khi có tàu tiếp cận. Thậm chí, nhiều loài chỉ được tìm hiểu thông qua xác chết dạt vào bờ và các loài mới vẫn tiếp tục được phát hiện, gần nhất là vào năm 2021.

“Hội Động vật biển có vú hiện công nhận 94 loài cá voi và cá heo. Một phần tư trong số đó là cá voi mõm dài, nhưng hầu hết mọi người chưa từng nghe về chúng. Đây là những động vật lớn nhất nhưng ít thông tin nhất còn tồn tại trên Trái Đất", ông Robert Pitman nói với The Guardian.

Vẫn còn nhiều loài chưa được tìm thấy

Tuy vậy, khoảnh khắc quan trọng của chuyến khảo sát ngoài khơi Mexico suýt nữa đã không trọn vẹn. Trước khi thủy thủ đoàn kịp vớt mũi tên chứa mẫu da từ mặt biển, một con hải âu bất ngờ lao xuống và mổ vào mẩu bằng chứng quý giá.

Cả đoàn hoảng hốt, vừa hô hoán vừa ném bánh mì bữa sáng để xua đuổi “kẻ trộm” cơ hội.

Một con cá voi mõm khoằm quý hiếm được tìm thấy đã chết trên bãi biển Waitpinga ở Nam Australia. Các nhà khoa học đã nghe thấy nhiều tiếng kêu của cá voi mõm khoằm mà không xác định được nguồn gốc. Ảnh: Bảo tàng Nam Australia.

“Nghĩ lại thì buồn cười, nhưng lúc đó thực sự rất căng thẳng. Việc phát hiện cá voi mõm dài răng rẻ quạt gần Mexico khiến giới nghiên cứu bất ngờ, bởi này thường trôi dạt ở bờ biển Nhật Bản. Phân tích dữ liệu âm thanh BW43 cũng cho thấy nhiều khả năng chúng sinh sống ngoài khơi California và phía bắc Baja California", bà Henderson nói.

Hiện vẫn còn nhiều âm thanh của cá voi mõm dài chưa xác định được nguồn phát, cùng một số loài chưa từng được quan sát ngoài tự nhiên.

Do đó, việc gán từng âm thanh cho đúng loài trở thành trọng tâm nghiên cứu trong những năm gần đây, qua đó mở đường cho việc lập bản đồ phân bố dựa trên dữ liệu âm thanh. Đây là phương pháp duy nhất để theo dõi những loài khó tiếp cận này.

Việc nghiên cứu nhóm loài này càng trở nên quan trọng bởi chúng đặc biệt nhạy cảm với sonar quân sự - yếu tố vốn có thể gây nhiễu hoạt động kiếm ăn. Trong một số trường hợp, sonar có thể khiến cá voi trồi lên quá nhanh, dẫn đến chấn thương tương tự bệnh giảm áp ở thợ lặn.

Nhóm nghiên cứu nhấn mạnh rằng việc hiểu rõ nơi sinh sống của chúng sẽ giúp giảm thiểu rủi ro từ trong những khu vực có cá voi mõm dài.

Thái An

Nguồn Znews : https://znews.vn/loai-ca-voi-quy-hiem-chua-bao-gio-duoc-nhin-thay-con-song-post1603860.html