Lời cảnh tỉnh từ dịch Chikungunya

3 giờ trướcBài gốc

Bệnh Chikungunya do cùng loài muỗi truyền bệnh Zika và sốt xuất huyết. Ảnh: Straits Times.

Tính đến nay, trong năm 2025, trên toàn thế giới báo cáo hơn 240.000 trường hợp nhiễm virus Chikungunya, trong đó có 200.000 ca ở Mỹ Latin và 8.000 ca ở Trung Quốc.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo mô hình lây truyền hiện tại giống với đợt bùng phát toàn cầu lây nhiễm cho 500.000 người 20 năm trước. Mặc dù tỷ lệ tử vong thấp, Chikungunya gây tình trạng đau khớp và yếu cơ kéo dài.

“Có những người không thể bấm điện thoại hay cầm bút, thậm chí có một phụ nữ không thể cầm dao nấu ăn cho cả gia đình”, tiến sĩ Diana Rojas Alvarez - người đứng đầu công tác phòng chống dịch Chikungunya tại WHO - cho biết. "Căn bệnh này thực sự ảnh hưởng tới chất lượng cuộc sống và nền kinh tế".

Vì sao chikungunya gây lo ngại?

Chikungunya là loại virus cùng họ với Zika và sốt xuất huyết. Hai loài muỗi khác nhau, Aedes aegypti và Aedes albopictus, truyền bệnh chikungunya.

Từ 4-8 ngày sau khi bị muỗi đốt, người bệnh xuất hiện các triệu chứng như sốt, đau khớp và phát ban.

Biến đổi khí hậu đang thúc đẩy sự lây lan của muỗi mang virus Chikungunya. Ảnh: Visual China Group.

Trong một số trường hợp hiếm gặp, Chikungunya gây tử vong cho trẻ nhỏ và người lớn tuổi.

“Mức độ tử vong thấp, nhưng chúng tôi lo ngại Chikungunya vì người bệnh phải chịu những cơn đau nhức kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm trời”, tiến sĩ Scott Weaver - chuyên gia và giám đốc khoa học Phòng thí nghiệm Quốc gia Galveston ở Texas (Mỹ) - cho biết. “Điều này không chỉ gây thiệt hại cho cá nhân mà còn cho xã hội, tạo áp lực lên hệ thống chăm sóc sức khỏe, tác động kinh tế, nhu cầu chăm sóc người bệnh, và rất nhiều vấn đề khác”.

Chikungunya thường bị chẩn đoán nhầm với sốt xuất huyết khi có các triệu chứng ban đầu giống nhau. Trong khi bệnh nhân sốt xuất huyết thường khỏi sau 1-2 tuần, 40% người bệnh Chikungunya bị đau khớp hàng tháng hoặc hàng năm.

Ai có nguy cơ mắc bệnh?

Chikungunya lần đầu được phát hiện ở Tanzania vào những năm 1950, và gây ra các đợt bùng phát lẻ tẻ ở châu Phi và châu Á trong những thập niên tiếp theo. Song các chuyên gia y tế công cộng tới tận năm 2004 mới chú ý tới loại virus này. Cùng năm đó, đợt bùng phát ở Kenya đã lan sang La Reunion, vùng lãnh thổ thuộc Pháp ở Ấn Độ Dương. Hơn 1/3 dân số trên đảo sau đó đã mắc bệnh.

Chủng virus tương tự lan sang Nam Á và gây ra các đợt bùng phát lớn ở Ấn Độ từ năm 2005-2007. Từ đó, Chikungunya đi khắp thế giới. Cuối năm 2013, Chikungunya đến vùng Caribe. Tính đến cuối năm 2015, đã có 1,8 triệu ca nhiễm trong khu vực.

Sau đó, Chikungunya xuất hiện ở Nam Mỹ và một chủng mới từ Angola cũng du nhập vào Brazil cùng lúc đó. Các ca nhiễm Chikungunya ở Nam Mỹ tăng đều đặn kể từ năm 2023.

Tính đến cuối năm 2024, 199 quốc gia và tất cả châu lục, ngoại trừ Nam Cực, báo cáo sự lây truyền của Chikungunya. WHO ước tính 5,6 tỷ người đang sống ở những khu vực muỗi truyền virus có thể sinh sống.

Biến đổi khí hậu đang thúc đẩy sự lây lan của muỗi mang virus Chikungunya theo hai cách. Một thế giới ấm hơn, ẩm ướt hơn tạo môi trường sống lý tưởng cho muỗi mang virus Chikungunya. Trong khi đó, các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt dẫn tới lũ lụt hoặc khiến người dân di dời tới những khu vực có nguồn nước hoặc vệ sinh kém.

Muỗi Aedes albopictus xuất hiện ngày càng nhiều ở châu Âu trong những năm gần đây, được tìm thấy ở Amsterdam và Geneva. Ở Nam Mỹ, muỗi Aedes aegypti mang virus và phát triển mạnh ở khu dân cư thu nhập thấp tại các thành phố đang phát triển với hệ thống nước không đồng bộ.

"Ở Mỹ, tôi cho rằng sẽ không có đợt bùng phát dịch Chikungunya quy mô lớn vì người dân ở các vùng ấm áp dùng điều hòa không khí và dành nhiều thời gian trong nhà”, ông Weaver cho biết. “Tuy nhiên, ở những nơi như Trung Quốc và Nam Mỹ, nhiệt độ ấm lên gây ảnh hưởng lớn vì nhiều người không ở trong nhà hoặc nơi làm việc có điều hòa. Nhiều nơi ở châu Á hoặc Nam Mỹ thậm chí còn không che chắn cửa sổ”.

Người từng mắc bệnh gần như sẽ miễn dịch với Chikungunya, nên nếu dịch bùng phát ở một khu vực, có thể phải mất vài thập niên mới xuất hiện đủ số người để duy trì một đợt bùng phát mới.

Tuy nhiên, ở những nơi như Ấn Độ và Brazil, dân số quá đông khiến virus lưu hành liên tục. Nhiều quốc gia ở châu Phi không có Chikungunya, như Chad và Mali, đã báo cáo các trường hợp đầu tiên trong vài năm qua.

Biểu ngữ kêu gọi diệt muỗi treo tại một khu dân cư ở Quảng Châu, tỉnh Quảng Đông hôm 5/8. Ảnh: Chinatopix.

Hiện tại có hai loại vaccine phòng bệnh Chikungunya, nhưng được sản xuất với số lượng hạn chế.

Vaccine mới nhất, do Bavarian Nordic sản xuất, được bán với giá khoảng 270 USD/mũi tiêm tại Mỹ. Mức giá này vượt xa khả năng chi trả ở một quốc gia như Paraguay, nơi có những đợt bùng phát Chikungunya và lý tưởng nhất là nên tiêm chủng cho phần lớn dân số.

Viện Butantan của Brazil đang nghiên cứu sản xuất một phiên bản vaccine khác với chi phí thấp hơn.

Hiện tại, cả hai loại vaccine đều chưa nhận được khuyến nghị từ WHO. Quá trình thử nghiệm lâm sàng theo yêu cầu của WHO khá phức tạp, bởi các đợt bùng phát Chikungunya diễn ra quá nhanh đến mức chúng kết thúc trước cả khi bắt đầu nghiên cứu.

Tiến sĩ Alvarez cho biết Ủy ban vaccine WHO đang xem xét dữ liệu bùng phát Chikungunya để cân nhắc các phương án cho một khuyến nghị khả thi.

Cách phòng ngừa tốt nhất là không để bị muỗi đốt. Bước tiếp theo là giảm thiểu khu vực sinh sản của muỗi. Tại Trung Quốc, các quan chức y tế công cộng đến từng nhà giám sát các vùng nước đọng.

Tiến sĩ Alvarez cho biết WHO đang tìm kiếm dữ liệu từ đợt bùng phát hiện tại, kiểm đếm số ca nhiễm mới và số ca lây truyền chưa được theo dõi hoặc báo cáo đầy đủ.

Trí Ân

Nguồn Znews : https://znews.vn/loi-canh-tinh-tu-dich-chikungunya-post1578224.html