Lối đi nào để ngành hàng sầu riêng phát triển bền vững?: Sầu riêng thành sầu chung (Kỳ 1)

5 giờ trướcBài gốc

Kỳ 1: Sầu riêng thành sầu chung

Sầu riêng là loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao cả về mặt tiêu thụ nội địa và xuất khẩu. Tại Long An, sầu riêng tập trung nhiều ở vùng Đồng Tháp Mười, với diện tích khoảng 780ha, sản lượng 2.830 tấn/năm. Tuy nhiên, thời gian gần đây, giá sầu riêng giảm mạnh, cộng với tình hình biến đổi khí hậu làm sầu riêng thành sầu chung.

Sầu riêng bén rễ trên vùng "rốn phèn"

Vườn sầu riêng của ông Triệu Văn Nhịn (xã Tân Lập, huyện Tân Thạnh) có khoảng 50 cây bị chết do xử lý cho trái nghịch mùa cộng với hạn kéo dài và nước nhiễm mặn

Xã Tân Hiệp là địa phương có diện tích trồng sầu riêng lớn nhất của huyện Thạnh Hóa, tỉnh Long An với hơn 100ha. Là vùng đất “rốn phèn”, chẳng ai dám nghĩ cây sầu riêng có thể bén rễ, phát triển tốt và mang lại thu nhập cao cho người dân Tân Hiệp.

Ông Hồ Văn Trỗi là một trong những nông dân đầu tiên đem cây sầu riêng về trồng tại vùng đất Tân Hiệp. Hiện ông trồng gần 25ha, trong đó một số diện tích đã cho thu hoạch trái được 3 vụ. Sau khi trừ chi phí, ông còn lợi nhuận trung bình gần 1 tỉ đồng/ha. Để đạt mức lợi nhuận này, nông dân phải am hiểu kỹ thuật mới canh tác hiệu quả.

Ông Trỗi chia sẻ: “Xung quanh vườn sầu riêng đều có đê bao khép kín. Tân Hiệp là vùng đất phèn nên khi trồng sầu riêng, nông dân phải đắp mô cao. Trung bình từ trồng đến thu hoạch vụ đầu tiên, nông dân đầu tư từ 4-5 triệu đồng/cây. Hiện vườn sầu riêng của gia đình đã được cấp mã số vùng trồng. Nhờ vậy nên vụ thu hoạch trước Tết Nguyên đán Ất Tỵ năm 2025, thương lái thu mua sầu riêng Ri6 giá 50.000 đồng/kg, sầu riêng monthong giá 100.000 đồng/kg. Lợi nhuận bình quân 1 tỉ đồng/ha”.

Ông Nguyễn Văn Dực đang canh tác gần 2ha sầu riêng tại ấp 4, xã Tân Hiệp, cho biết: “Lúc đầu, tôi cũng lo ngại vì đây là vùng đất phèn, trồng lúa còn trầy trật, vụ được vụ thất huống gì cây ăn trái. Nhưng tôi chịu khó học hỏi kỹ thuật, từng bước cải tạo và lên mô đất cao. Sau 5 năm, vườn sầu riêng bắt đầu cho trái ổn định. Vụ rồi, tôi bán gần 30 tấn sầu riêng Ri6 với giá 48.000-52.000 đồng/kg, trừ chi phí còn lời hơn 700 triệu đồng/ha”.

Từ hiệu quả này, nhiều nông dân khác tại địa phương bắt đầu học hỏi, mở rộng diện tích trồng sầu riêng. Tuy nhiên, theo ngành chức năng, phát triển sầu riêng tại vùng Đồng Tháp Mười phải thận trọng, dựa trên quy hoạch vùng trồng, nguồn nước và khả năng liên kết đầu ra bền vững.

Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Thạnh Hóa - Nguyễn Kinh Kha thông tin: “Cây sầu riêng được xem là một trong những loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao. Qua khảo sát thực tế, tại các vùng có điều kiện thổ nhưỡng, chủ động được nước tưới và người dân đầu tư đúng kỹ thuật thì hiệu quả mang lại rất rõ rệt, có thể đạt lợi nhuận từ 700 triệu đến hơn 1 tỉ đồng/ha/năm sau khi trừ chi phí. So với trồng lúa hay các cây ngắn ngày khác, trồng sầu riêng cho thu nhập cao gấp nhiều lần. Tuy nhiên, loại cây này yêu cầu kỹ thuật khắt khe và chi phí đầu tư lớn. Ngành Nông nghiệp huyện khuyến cáo người dân không nên phát triển ồ ạt mà cần bám sát quy hoạch, chọn giống phù hợp, đăng ký mã số vùng trồng và liên kết đầu ra bền vững”.

Hiệu quả nhưng bấp bênh

Hiện nay, giá sầu riêng giảm mạnh, nông dân có lợi nhuận rất thấp

Cách đây 7 năm, ông Trần Quốc Thịnh (xã Tân Lập, huyện Tân Thạnh) chuyển 5.000m2 đất trồng lúa sang trồng sầu riêng. Sau 4 năm, vườn sầu riêng bắt đầu cho trái nhưng năng suất thấp, khoảng 2,5 tấn, giá thương lái thu mua tại vườn 60.000 đồng/kg. Thấy các hộ xung quanh xử lý trái nghịch mùa để bán giá cao hơn nên ông Thịnh làm theo. Không có kinh nghiệm, cộng với hạn, xâm nhập mặn kéo dài dẫn đến cây bị suy, vườn sầu riêng lấy trái không đạt.

Theo các chuyên gia, cây sầu riêng bị suy, mất sức thì rất khó phục hồi và tốn nhiều thời gian. Chính vì thế, dù xử lý ra trái đúng vụ, vườn sầu riêng của ông Thịnh vẫn không đạt năng suất, chất lượng trái nên bị thương lái ép giá. Ông Thịnh kể: “Ban đầu, thương lái đặt cọc 40.000 đồng/kg. Đến ngày cắt, thương lái nói chất lượng trái không đạt và không có mã số vùng trồng nên chỉ mua 35.000 đồng/kg. Nông dân không chịu thì trả cọc. Thấy sầu riêng đến thời điểm thu hoạch mà không cắt trái thì cây sẽ bị suy nên tôi đành chấp nhận "bán đổ bán tháo" với hy vọng gỡ được đồng nào đỡ đồng đó. Tính ra từ lúc trồng đến giờ, tôi vẫn chưa lấy lại vốn mà còn lâm nợ”.

Cũng chạy theo phong trào xử lý sầu riêng ra trái nghịch mùa nhưng hiệu quả đâu không thấy, chỉ biết vườn sầu riêng của ông Triệu Văn Nhịn (xã Tân Lập, huyện Tân Thạnh) chết khoảng 30%, số cây còn lại bị suy, mất sức, cần thời gian dài phục hồi.

Ông Nhịn nghẹn ngào nói: “Gia đình tôi có 180 cây sầu riêng được 7 năm tuổi. Thấy sầu riêng lớn, đang phát triển tốt, tôi quyết định xử lý trái nghịch mùa. Song, năm rồi hạn kéo dài, nước nhiễm mặn dẫn đến thiếu nước tưới nên 50 cây bị chết, chi phí đầu tư 5-6 triệu đồng/cây. Do cung cấp không đủ nước nên trái bị rụng, đợt thu hoạch rồi chỉ đạt 2,5 tấn, bán giá 54.000 đồng/kg, gia đình tôi thua lỗ”.

Thông thường, vào tháng 5 bắt đầu chính vụ trái cây lớn nhất trong năm. Đây cũng là thời điểm thị trường nhập khẩu trái cây của Trung Quốc có nhiều biến động về cơ chế, chính sách và cạnh tranh. Gần đây, Trung Quốc siết chặt quy trình kiểm soát nhập khẩu sầu riêng.

Ông Đặng Văn Tuấn - đại diện Công ty TNHH Xuất nhập khẩu nông sản Hưng Nguyên (huyện Châu Thành), chia sẻ: “Xuất khẩu sầu riêng sang thị trường Trung Quốc không chỉ yêu cầu về mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói mà còn kiểm định chất lượng về kim loại nặng như cadimi và chất vàng O. Trường hợp một xe container sầu riêng không đạt chuẩn phải quay đầu, doanh nghiệp lỗ khoảng 1 tỉ đồng. Thời gian gần đây, một số thương lái chạy theo lợi nhuận thu mua sầu riêng chưa đủ tuổi nên bắt buộc sử dụng chất vàng O để làm chín trái. Điều này đã làm lũng đoạn ngành hàng sầu riêng, ảnh hưởng đến các thương lái khác”.

Thông tin từ Sở Nông nghiệp và Môi trường, Long An đã được cấp 5 mã số cơ sở đóng gói, 5 mã số vùng trồng sầu riêng và 7 mã số vùng trồng đang làm hồ sơ, thủ tục để được công nhận trong thời gian tới. Tuy nhiên, hiện nay, công tác quản lý mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói chưa được chặt chẽ. Doanh nghiệp, nông dân chưa hiểu rõ quy định về sử dụng mã số vùng trồng, mã số cơ sở đóng gói.

Bà Đỗ Thị Bay (xã Tân Lập, huyện Tân Thạnh) cho biết: “Tôi là nông dân đầu tiên được cấp mã số vùng trồng sầu riêng. Song do không hiểu, tôi ký giấy ủy quyền cho doanh nghiệp sử dụng mã số vùng trồng. Sau thời gian, mã số vùng trồng của tôi bị Trung Quốc rút lại do vướng các quy định. Không có mã số vùng trồng, tất cả diện tích sầu riêng không thể xuất khẩu, chỉ có thể bán nội địa nên bị thương lái ép giá. Đây là bài học xương máu giúp tôi nhận thức được vai trò của mã số vùng trồng sầu riêng đối với nông dân”.

Nông dân chưa thay đổi nhận thức, tập quán sản xuất; thương lái chạy theo lợi nhuận; các ngành chức năng thiếu kiểm tra, giám sát;... là những nguyên nhân làm ngành hàng sầu riêng điêu đứng, thiếu bền vững. Vậy, Nhà nước, nhà nông và doanh nghiệp phải làm gì để tìm lối đi phát triển bền vững cho ngành hàng sầu riêng?./.

(còn tiếp)

Lê Ngọc - Bùi Tùng

Kỳ 2: Mở lối đi bền vững cho ngành hàng sầu riêng

Nguồn Long An : https://baolongan.vn/loi-di-nao-de-nganh-hang-sau-rieng-phat-trien-ben-vung-sau-rieng-thanh-sau-chung-ky-1--a197556.html