Lợi ích kép từ gia cố năng lực phòng vệ thương mại

7 giờ trướcBài gốc

Ông Lương Hoàng Thái, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương). Ảnh: Uyên Hương/Bnews/vnanet.vn

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, hàng hóa Việt Nam ngày càng chịu sức ép cạnh tranh khốc liệt cả trong và ngoài nước. Vì vậy, việc gia tăng sử dụng biện pháp phòng vệ thương mại không chỉ để bảo vệ doanh nghiệp mà còn là bước đi quan trọng tạo môi trường cạnh tranh công bằng, minh bạch cho nền kinh tế. Với vai trò cơ quan đầu mối, Bộ Công Thương đang dần hoàn thiện khung thể chế, tăng cường năng lực cảnh báo sớm và hỗ trợ doanh nghiệp ứng phó hiệu quả phòng vệ thương mại nhằm củng cố sức đề kháng cho nền kinh tế.

Ông Lương Hoàng Thái, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) nhấn mạnh: Khi chuỗi cung ứng toàn cầu có nhiều biến động, công cụ phòng vệ thương mại tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh, bảo vệ quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp và người lao động.

Đến nay, Cục Phòng vệ thương mại đã thực hiện 48 vụ việc điều tra mới và 35 vụ việc rà soát các biện pháp phòng vệ thương mại đang áp dụng. Trên cơ sở đó, Cục Phòng vệ thương mại đã kiến nghị Bộ Công Thương áp dụng 36 biện pháp phòng vệ thương mại với hàng nhập khẩu chủ yếu trong lĩnh vực có quy mô lớn như sắt thép, vật liệu xây dựng, hóa chất, thực phẩm, nhựa và gỗ. Những biện pháp này không chỉ giúp ngăn chặn tình trạng hàng nhập giá rẻ tràn vào thị trường, mà còn tạo thời gian để doanh nghiệp cơ cấu lại sản xuất, đầu tư công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Đại diện Hiệp hội Thép Việt Nam nhìn nhận, khi được bảo vệ khỏi sự cạnh tranh gay gắt từ hàng nhập khẩu giá rẻ, doanh nghiệp thép có động lực và nguồn lực để tái đầu tư vào công nghệ, nâng cấp dây chuyền sản xuất và cải thiện chất lượng sản phẩm. Không những thế, phòng vệ thương mại giúp doanh nghiệp có thời gian củng cố năng lực nội tại, tăng cường sức cạnh tranh trên thị trường trong nước cũng như đạt tiêu chuẩn khắt khe của thị trường xuất khẩu.

Lô thép cuộn cán nóng chuẩn bị xuất hàng tại cảng chuyên dùng Hòa Phát Dung Quất. Ảnh: Bnews/vnanet phát

Ông Nguyễn Hữu Trường Hưng - Trưởng phòng Phòng Điều tra thiệt hại và Tự vệ (Cục Phòng vệ Thương mại) khẳng định: Phòng vệ thương mại giúp bảo vệ sản xuất nội địa, hạn chế hàng nhập khẩu giá rẻ, qua đó duy trì việc làm và thu nhập cho người lao động. Công cụ này cũng khuyến khích doanh nghiệp đầu tư công nghệ, nâng cao năng suất và khả năng cạnh tranh. Đồng thời, phòng vệ thương mại thúc đẩy liên kết ngành, hình thành hiệp hội và liên minh đủ mạnh để chia sẻ chi phí và dẫn dắt ngành hàng.

Tuy nhiên, vẫn còn không ít doanh nghiệp nhỏ và vừa chưa hiểu rõ cơ chế và lợi ích, trong khi tham gia đòi hỏi hồ sơ, dữ liệu và chi phí lớn. Sự phối hợp giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý chưa đồng bộ; có trường hợp phát hiện dấu hiệu nhập khẩu bất thường nhưng báo cáo chậm, khiến xử lý bị động. Hơn nữa, khung pháp lý còn khoảng trống như việc gia hạn biện pháp tự vệ tạm thời hoặc cơ chế “biện pháp khác” trong Luật Quản lý ngoại thương 2017 chưa rõ ràng. Cùng đó, việc áp dụng phòng vệ thương mại có thể làm tăng chi phí nhập khẩu, ảnh hưởng giá thành sản phẩm gây áp lực lên người tiêu dùng và doanh nghiệp phụ thuộc nguyên liệu.

Theo ông Nguyễn Hữu Trường Hưng, phòng vệ thương mại là công cụ hợp pháp giúp doanh nghiệp tự tin hội nhập và nâng cao sức cạnh tranh. Do đó, doanh nghiệp cần chủ động chuẩn bị dữ liệu, minh bạch sổ sách, sẵn sàng cung cấp chứng cứ khi tham gia vụ việc. Đồng thời, tăng cường liên kết ngành và vai trò hiệp hội để rút ngắn quá trình điều tra và nâng cao khả năng thành công.

Công bố danh sách cảnh báo điều tra phòng vệ thương mại mới nhất cho thấy: Có tới 27 mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam có nguy cơ cao bị điều tra và áp dụng biện pháp phòng vệ thương mại sang thị trường Hoa Kỳ, EU, Australia, Ấn Độ, Canada... Nhóm sản phẩm khá đa dạng từ gỗ và sản phẩm gỗ, thép và sản phẩm thép, nhôm, kính nổi, sợi polyester, thủy tinh nghiền đến lốp xe tải, máy giặt dân dụng cỡ lớn và tháp điện gió bằng thép.

Thống kê từ Cục Phòng vệ thương mại, đã có 293 vụ việc điều tra phòng vệ thương mại đối với hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam; trong đó, nhiều nhất là vụ việc chống bán phá giá. Các quốc gia thường xuyên khởi xướng điều tra phòng vệ thương mại với hàng hóa nhập khẩu Việt Nam nhiều nhất là Hoa Kỳ, Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Canada.

Đáng lưu ý, xu hướng điều tra ngày càng khắt khe, không chỉ mở rộng phạm vi sản phẩm mà còn gia tăng mức độ phức tạp. Các vụ việc thường có tính chất kép hoặc chùm, áp dụng nhiều biện pháp hoặc điều tra cùng lúc nhiều sản phẩm thuộc một ngành hàng. Ngoài ra, phạm vi điều tra ngày càng mở rộng với những nội dung mới như xem xét riêng phạm vi sản phẩm khỏi điều tra chống lẩn tránh, điều tra trợ cấp định giá thấp tiền tệ hay trợ cấp xuyên quốc gia.

Không chỉ dừng lại ở mặt hàng xuất khẩu lớn, nhiều sản phẩm có kim ngạch nhỏ cũng đã trở thành đối tượng bị điều tra như canxi cacbonat xuất khẩu từ Việt Nam sang thị trường Ấn Độ dù có kim ngạch khiêm tốn. Điều này cho thấy nguy cơ có thể đến từ bất kỳ ngành hàng nào, đòi hỏi doanh nghiệp không thể chủ quan.

Ông Nguyễn Minh Kế - Chủ tịch Hiệp hội Nhôm thanh định hình Việt Nam chia sẻ: Ngành nhôm tuy phát triển nhanh nhưng vẫn còn non trẻ, đặc biệt là thiếu nguồn nguyên liệu sản xuất trong nước. Điều này khiến sản phẩm nhôm xuất khẩu của Việt Nam thường xuyên đối diện với nghi ngờ liên quan đến vấn đề xuất xứ. Vì vậy, nguy cơ bị điều tra gian lận xuất xứ hoặc lẩn tránh thuế từ phía thị trường nhập khẩu rất cao.

Theo ông Nguyễn Minh Kế, điều tra phòng vệ thương mại là công cụ hợp pháp mà nhiều quốc gia sử dụng để bảo vệ ngành sản xuất trong nước. Vì vậy, doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ với Cục Phòng vệ thương mại để nắm bắt thông tin kịp thời, đồng thời nghiên cứu kỹ pháp luật nước sở tại để hiểu rõ quy trình điều tra và yêu cầu pháp lý.

Quan trọng hơn, doanh nghiệp phải luôn giữ thái độ bình tĩnh, không để rơi vào tình thế bị động. Tiếp đó, có hệ thống dữ liệu sản xuất minh bạch, có thể cung cấp ngay khi phía điều tra yêu cầu. Điều này không chỉ giúp quá trình điều tra diễn ra thuận lợi mà còn chứng minh uy tín và năng lực của doanh nghiệp.

Nhằm tạo cơ sở pháp lý đồng bộ, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 86/2025/NĐ-CP thay thế Nghị định 10/2018/NĐ-CP về về phòng vệ thương mại trong Luật Quản lý ngoại thương mang tính bước ngoặt, tạo cơ sở pháp lý vững chắc, hỗ trợ doanh nghiệp và điều tra với hàng hóa nhập khẩu. Đi liền đó, Bộ Công Thương cũng khẩn trương xây dựng và hoàn thành 6 thông tư thay thế và sửa đổi, bổ sung thông tư cũ để đưa toàn bộ hệ thống quy định về phòng vệ thương mại mới có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Đặc biệt, Cục Phòng vệ thương mại cũng đã hoàn thành và báo cáo Bộ Công Thương để đưa ra kết luận điều tra đối với một số vụ việc như cáp thép dự ứng lực vào tháng 1/2025; thép cán nóng vào tháng 3/2025; thép mạ vào tháng 4/2025…Trên cơ sở những kết luận điều tra của Cục Phòng vệ thương mại, Bộ Công Thương đã ban hành quyết định áp thuế chống bán phá giá chính thức và tạm thời đối với sản phẩm tương ứng.

Đồng thời, Cục tiến hành rà soát vụ việc, biện pháp phòng vệ thương mại Việt Nam đang áp dụng để tham mưu, báo cáo Lãnh đạo Bộ Công Thương điều chỉnh phù hợp theo đúng quy định của pháp luật. Việc chuyển từ phản ứng bị động sang chủ động phòng vệ là bước tiến quan trọng giúp Việt Nam kiến tạo thị trường minh bạch, cạnh tranh lành mạnh.

Đánh giá từ các chuyên gia: Với độ mở kinh tế cao và tham gia sâu rộng vào các FTA, Việt Nam không chỉ đối mặt với nhiều vụ việc phòng vệ thương mại từ thị trường xuất khẩu mà cần chủ động sử dụng phòng vệ thương mại để bảo vệ thị trường trong nước. Do đó, Việt Nam cần định vị lại vai trò của doanh nghiệp trong chuỗi giá trị toàn cầu, chuyển từ gia công sang tạo giá trị cao. Mặt khác thúc đẩy đầu tư nghiên cứu và phát triển, nâng cao kỹ năng lao động, thay đổi tư duy sản xuất, tăng cường liên kết chuỗi và hoàn thiện thể chế.

Bởi theo các chuyên gia, khi sử dụng đúng đắn công cụ phòng vệ sẽ không phải là bức tường thuế quan mà là hành lang pháp lý công bằng. Do đó, gia tăng năng lực phòng vệ chính là cách củng cố sức đề kháng, tạo lập môi trường cạnh tranh lành mạnh để doanh nghiệp có cơ hội phát triển bền vững.

Uyên Hương/Bnews/vnanet.vn

Nguồn Bnews : https://bnews.vn/loi-ich-kep-tu-gia-co-nang-luc-phong-ve-thuong-mai/391087.html